Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας τοῦ Μεγάλου.

 ἔχω δύο ἄροτρα καὶ τὸ μὲν ἓν ἐργάζομαι ἐγώ, τὸ δὲ ἄλλο ὁ δοῦλός μου. Ἀπὸ δὲ τὸ προϊὸν κρατοῦμεν ὅσον ἀρκεῖ διὰ νὰ ἐξοικονομηθῶμεν εἰς τὸν χρόνον, τὸ δὲ ὑπόλοιπον δίδομεν εἰς τοὺς πτωχούς. Ἔχω δὲ καὶ τὴν σύζυγόν μου καὶ δούλην σου, ἥτις μὲ ὑπηρετεῖ». «Μὴ τὴν λέγῃς σύζυγόν σου, εἶπεν ὁ Ἅγιος, ἀλλὰ κάλεσον αὐτὴν ἀδελφήν σου, καθὼς πράγματι εἶναι, εἰπέ μοι δὲ καὶ τὰς ἄλλας ἀρετάς σου». Ἀπεκρίθη τότε ὁ Ἱερεὺς Ἀναστάσιος· «Καμμίαν ἀρετὴν δὲ ἔχω, Δέσποτά μου, καὶ εἶμαι ἔρημος πάσης ἀγαθοεργίας». Λέγει τότε ὁ Ἅγιος· «Ἐγέρθητι καὶ ἐλθὲ μετ’ ἐμοῦ».

Ὡς λοιπὸν ἔπραξε τοῦτο ὁ Ἱερεύς, ὡδήγησεν αὐτὸν ὁ Ἅγιος εἰς τὸ κελλίον, ὅπου εἶχε τὸν ἀσθενοῦντα κεκλεισμένον καὶ εἶπεν εἰς αὐτόν· «Ἄνοιξον τὴν θύραν ταύτην». Ἀπεκρίθη ὁ πρεσβύτερος· «Μὴ εἰσέλθῃς, Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, διότι ὁ τόπος εἶναι μεμολυσμένος». «Καὶ ἐγὼ τοιοῦτον τόπον χρειάζομαι», εἶπεν ὁ Ἅγιος. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Ἱερεὺς δὲν ἠθέλησε νὰ ἀνοίξῃ τὴν θύραν, ἵνα μὴ γίνῃ φανερὰ ἡ ἀρετὴ αὐτοῦ, διὰ μόνης τῆς προσευχῆς του ἤνοιξε ταύτην ὁ Ἅγιος καὶ ἀφοῦ εἰσῆλθεν ἐντός, εἶπεν εἰς τὸν Ἀναστάσιον· «Διατί ἀποκρύπτεις ἀπ᾽ ἐμοῦ τὸν θησαυρὸν τοῦτον;». Ἀπήντησεν ὁ πρεσβύτερος· «Εἶναι ὀργίλος καὶ ὀξύθυμος, Δέσποτά μου, καὶ ἐφοβήθην νὰ σᾶς τὸν παρουσιάσω μήπως εἴπῃ λόγον τινὰ βλάσφημον κατὰ σοῦ». Εἶπε τότε ὁ Ἅγιος πρὸς τὸν πρεσβύτερον· «Καλῶς ἠγωνίσθης διὰ τοῦτον ἐπὶ τόσους χρόνους, ἀλλ’ ἄφες καὶ ἐμὲ κατὰ ταύτην τὴν νύκτα νὰ ὑπηρετήσω αὐτόν». Παρέμεινε λοιπὸν ὁ Ἅγιος ἐντὸς τοῦ κελλίου τοῦ ἀσθενοῦς καθ᾽ ὅλην τὴν νύκτα, προσευχόμενος θερμῶς πρὸς τὸν Θεόν. Καὶ ὦ τοῦ θαύματος! Τὴν πρωΐαν ἐξήγαγεν αὐτὸν ἐκ τοῦ κελλίου τελείως θερατευθέντα, χωρὶς νὰ ἔχῃ πλέον οὐδὲ τὸ ἐλάχιστον σημεῖον τῆς λώβης.

Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον ὁ Ὅσιος Ἐφραὶμ ὁ Σύρος εὑρίσκετο εἰς τὴν ἔρημον ἡσυχάζων. Ἀκούσας δὲ περὶ τῶν θαυμάτων τοῦ Ἁγίου Βασιλείου, παρεκάλεσε τὸν Θεὸν νὰ ἀποκαλύψῃ εἰς αὐτὸν ὁποῖος εἶναι ὁ Ἅγιος. Εἶδε τότε στήλην πυρός, ἥτις ἀνυψοῦτο μέχρι τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἤκουσε φωνὴν λέγουσαν· «Ἐφραίμ, Ἐφραίμ, καθὼς τὴν πυρίνην ταύτην στήλην, τοιοῦτος εἶναι ὁ Μέγας Βασίλειος». Τότε, χωρὶς οὐδόλως νὰ ἀμελήσῃ, παρέλαβε μετ’ αὐτοῦ διερμηνέα, ὅστις, ἐγνώριζε τὴν Ἑλληνικὴν καὶ Συριακὴν γλῶσσαν καὶ μετέβη εἰς τὴν Καισάρειαν. Ἦτο δὲ τότε ἡ ἑορτὴ τῶν Φώτων. Εἰσελθὼν δὲ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ ἰδὼν τὸν Ἅγιον Βασίλειον ἐνδεδυμένον λαμπρὰ καὶ πολύτιμα ἄμφια, μετὰ πολλῆς δὲ παρρησίας τελοῦντα τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, κατηγόρησε τὸν ἑαυτόν του καὶ εἶπε πρὸς τὸν διερμηνέα· «Ματαίως ἐκοπιάσαμεν, ἀδελφέ. Διότι οὗτος, ἂν καὶ εἰς τοιαύτην δόξαν εὑρίσκεται, δὲν


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου Νύσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ Ἰανουαρίου Ιʹ (10).

[2] Τῆς Ὁσίας Μακρίνης τὸν κατὰ πλάτος θαυμάσιον Βίον συγγεγραμμένον ἀπὸ τὸν ἀδελφὸν αὐτῆς Ἅγιον Γρηγόριον Νύσσης βλέπε εἰς τὴν 19ην Ἰουλίου τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος Ζʹ. Ἐκεῖ βλέπε καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἀδελφῶν τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Ναυκρατίου δηλαδὴ καὶ τοῦ Πέτρου.

[3] Ἡ θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τελεῖται κατὰ τὰς πέντε πρώτας Κυριακὰς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Πέμπτην, τὸ Μέγα Σάββατον, τὴν παραμονὴν τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως, τὴν παραμονὴν τῶν Φώτων καὶ τὴν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.

[4] Ὁ Μέγας Βασίλειος κατέλιπεν ἡμῖν πολλὰ καὶ σπουδαιότατα συγγράμματα, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν πολυτιμοτάτην καὶ πλουσιωτάτην πηγὴν δι’ ἐκεῖνον, ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ κατανοήσῃ τὴν οὐσίαν τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ νὰ ἐνσαρκώσῃ τὸν ἰδανικὸν τύπον τοῦ καλοῦ Χριστιανοῦ. Τὰ ἔργα τοῦ Μεγάλου τούτου Πατρὸς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ Οἰκουμενικοῦ Διδασκάλου δυνάμεθα νὰ τὰ κατατάξωμεν εἰς δέκα γενικὰς κατηγορίας. Ἤτοι: Αʹ Λειτουργικά. Βʹ Δογματικά. Γʹ Ἑρμηνευτικὰ εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφήν. Δʹ Λόγοι εἰς διαφόρους ἑορτὰς Ἁγίων Μαρτύρων. Εʹ Παιδαγωγικά. Ϛʹ Ἠθικαὶ πρακτικαὶ ὁμιλίαι. Ζʹ Ἀσκητικά. (Πρόκειται, κυρίως περὶ συλλογῆς συγγραμμάτων, ἀναφερομένων εἰς τὸ περιεχόμενον καὶ τὴν ὀργάνωσιν τοῦ Μοναχικοῦ βίου. Εἰς τὴν συλλογὴν ὅμως αὐτήν, κατ’ ἐπέκτασιν, ἐξετάζονται καὶ ζητήματα, σχετιζόμενα μὲ τὴν ἐφαρμογὴν εἰς τὸν βίον τῆς κατὰ Χριστὸν Ἠθικῆς). Ὁ Μ. Βασίλειος διὰ τῶν δύο συγγραμμάτων, («Ὅροι κατὰ πλάτος» καὶ «Ὅροι κατ’ ἐπιτομὴν») ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἐξαίρει τὴν ὑπεροχὴν τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος τοῦ Μοναχικοῦ βίου, ἀφ’ ἑτέρου δὲ διατυπώνει τὰς βασικὰς ἀρχὰς ὀργανώσεως τῶν Κοινοβίων. Θὰ ἠδύνατο κανεὶς νὰ εἴπῃ ὅτι ὁ Μ. Βασίλειος εἶναι ὁ κατ’ ἐξοχὴν θεμελιωτὴς τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος, δι’ αὐτὸ καὶ θεωρεῖται ὁ μεγάλος θεωρητικὸς καὶ πρακτικὸς Πατὴρ τοῦ Κοινοβιακοῦ πολιτεύματος. Βαθυτάτη δὲ πρέπει νὰ εἶναι ἡ εὐγνωμοσύνη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ πρὸς τὸν Μ. Βασίλειον διὰ τὴν ὀργάνωσιν αὐτήν. Ηʹ Ἐπιστολαί. Ὁ Μέγας Βασίλειος συνέγραψε, ὡσαύτως, περὶ τὰς 366 ἐπιστολὰς πρὸς διαφόρους καὶ ἐπὶ διαφόρων ζητημάτων. Αἱ ἐπιστολαὶ αὗται ἀποκαλύπτουν «τὴν λεπτότητα τοῦ πνεύματος, τὴν ἔξοχον πολυμάθειαν καὶ τὴν καταπλήσσουσαν πολυμέρειαν τοῦ ἀνδρὸς» καὶ διακρίνονται «οὐ μόνον ἀπὸ ἀπόψεως περιεχομένου, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν χάριν καὶ τελειότητα τοῦ ὕφους» (Πατρολογία Δ. Μπαλάνου σελ. 301). Θʹ Οἱ Κανόνες τοῦ Μ. Βασιλείου. Ἡ Ἁγία Ἕκτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος περιέβαλε μὲ Οἰκουμενικὸν κῦρος καὶ ὡρισμένας διατάξεις τοῦ Μ. Βασιλείου, περιεχομένας εἰς τὰς ἐπιστολάς του κυρίως καὶ ἀναφερομένας εἰς τὸν καταλογισμὸν διαφόρων ἁμαρτημάτων, ὡς καὶ εἰς τὰ ἐπιβαλλόμενα ἐπιτίμια εἰς τοὺς διαπράξαντας αὐτά. Αἱ διατάξεις αὐταὶ ἀποτελοῦν τοὺς 92 Κανόνας τοῦ Μ. Βασιλείου, ποὺ περιλαμβάνονται εἰς τὸ Ἱερὸν Πηδάλιον. Καὶ Ιʹ Φιλοκαλία. Ὁ Μ. Βασίλειος, ὅταν ἐμόναζεν εἰς τὸν Πόντον, μαζὶ μὲ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον, ἀνθολόγησαν ὡρισμένας σκέψεις ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ Ὠριγένους (τοῦ ὁποίου τὰ συγγράμματα δὲν εἶχον ἀκόμη καταδικασθῆ ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας) καὶ συνέγραψαν τὴν Φιλοκαλίαν.

[5] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ἑορταζομένου κατὰ τὴν 25ην τοῦ παρόντος Ἰανουαρίου.

[6] Εἰς τὸν Ἅγιον Βασίλειον 24 Οἴκους ἐποίησεν ὁ Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.