Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας τοῦ Μεγάλου.

 ἰδιόχειρον γράμμα σου;». Ὁ νέος ἀπήντησε· «Ναί, Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, τοῦτο εἶναι». Τότε ὁ Ἅγιος ἔσχισεν αὐτὸ εἰς λεπτὰ τεμάχια καὶ συνεπλήρωσε τὴν Λειτουργίαν. Μετὰ δὲ ταῦτα, ἀφοῦ ἐνουθέτησεν αὐτὸν καὶ ἤλειψε διὰ θείου Μύρου, τὸν παρέδωσεν εἰς τὴν ἰδίαν αὐτοῦ γυναῖκα, καὶ ἐπέστρεψεν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ δοξάζων καὶ εὐλογῶν τὸν πανοικτίρμονα Θεόν.

Ἠθέλησέ ποτε ὁ Ἅγιος νὰ μεταβῇ εἴς τινα πόλιν τῆς ἐπαρχίας του, εἰς τὴν ὁποίαν ὑπηρέτει Ἱερεύς τις, Ἀναστάσιος ὀνομαζόμενος, ἄνθρωπος δίκαιος καὶ ἐνάρετος. Ἐκτὸς δὲ τῆς ἐγκρατείας καὶ τῆς νηστείας, τὰς ὁποίας ἀκριβῶς ἐφύλαττεν, εἶχε καὶ σύζυγον, Θεογνωσίαν καλουμένην, τὴν ὁποίαν οὐδόλως ἐγνώρισεν ὡς γυναῖκα ἐπὶ τεσσαράκοντα ἔτη, μόνον εἶχεν αὐτὴν ὡς ἀδελφήν. Οἱ δὲ ἄνθρωποι τῆς πόλεως ἐκείνης ἔλεγον, ὅτι εἶναι στεῖρα καὶ δὲν γεννᾷ τέκνα. Ἀκόμη καὶ ἄλλην ἀρετὴν εἶχεν ὁ Ἱερεὺς οὗτος, ὅτι ἐκράτει εἰς τὴν οἰκίαν του ἄνθρωπον ἀσθενοῦντα ἐκ λώβης, τὸν ὁποῖον ἐπεριποιεῖτο καὶ ἐθεράπευεν αὐτὸς καὶ ἡ πρεσβυτέρα αὐτοῦ, χωρὶς οὐδεὶς νὰ γνωρίζῃ τι. Ὅτε δὲ ἐξεκίνησεν ὁ Ἅγιος διὰ τὴν ὁδοιπορίαν αὐτοῦ, ὁ Ἱερεὺς Ἀναστάσιος ἐπληροφορήθη τοῦτο διὰ Πνεύματος Ἁγίου καὶ εἶπεν εἰς τὴν πρεσβυτέραν αὐτοῦ· «Ἀδελφή μου, ἐγὼ θέλω μεταβῆ εἰς τὸν ἀγρόν μας, ἐπειδὴ εἶναι ἀνάγκη. Σήμερον δὲ ἔρχεται ὁ Δεσπότης ἡμῶν καὶ τὴν τάδε ὥραν νὰ ἐξέλθῃς μετὰ θυμιάματος καὶ λαμπάδων, ἵνα τὸν προϋπαντήσῃς». Ὡς δὲ ἐξῆλθεν ἡ Θεογνωσία, κατὰ τὴν ὥραν ἐκείνην τὴν ὁποίαν ὥρισεν εἰς αὐτὴν ὁ Ἀναστάσιος, ἰδοὺ ἔφθασε καὶ ὁ Ἅγιος καὶ εἶπε πρὸς αὐτήν· «Πῶς ἔχεις, κυρία Θεογνωσία;». Αὕτη δὲ ἐκπλαγεῖσα διὰ τὴν κλῆσιν τοῦ ὀνόματος αὐτῆς, ἀπεκρίθη· «Καλῶς, Δέσποτα Ἅγιε». Ἠρώτησε κατόπιν αὐτὴν ὁ Ἅγιος· «Ποῦ εἶναι ὁ κύριος Ἀναστάσιος, ὁ πρεσβύτερος ἀδελφός σου;». Ἀπεκρίθη ἐκείνη· «Σύζυγός μου εἶναι, Δέσποτα, καὶ ἔχει μεταβῆ εἰς τὸν ἀγρὸν διὰ νὰ ἐργασθῇ». Εἶπε τότε ὁ Ἅγιος· «Οὗτος ἦλθε καὶ εἶναι ἐντὸς τῆς οἰκίας, μὴ στείλῃς λοιπὸν ἀνθρώπους νὰ τὸν καλέσουν».

Ἀκούσασα ἡ Θεογνωσία ταύτας τὰς προφητείας τοῦ Ἁγίου, ἔπεσεν εἰς τοὺς πόδας αὐτοῦ μετᾲ δακρύων εἰποῦσα· «Εὔχου ὑπὲρ ἐμοῦ τῆς ἁμαρτωλῆς, Δέσποτα Ἅγιε, διότι βλέπω εἰς σὲ μεγάλα καὶ θαυμαστά». Εὐχηθεὶς δὲ ταύτην ὁ Ἅγιος εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον αὐτῆς. Προϋπήντησε δὲ αὐτὸν ἔξω τῆς θύρας καὶ ὁ Ἱερεὺς Ἀναστάσιος. Ἀφοῦ δὲ ὁ Ἅγιος ἐκάθησεν, εἶπεν εἰς τὸν Ἱερέα. «Διηγήθητί μας, κύριε Ἀναστάσιε, τὰς ἀρετάς σου, πρὸς ὠφέλειαν τῶν παρισταμένων Χριστιανῶν». Ἀπεκρίθη τότε ὁ Ἀναστάσιος· «Ἁμαρτωλὸς ἄνθρωπος εἶμαι, Δέσποτα Ἅγιε. Ποίαν ἀρετὴν ζητεῖς ἀπ’ ἐμοῦ; Τοῦτο δὲ λέγω εἰς τὴν ἀρχιερωσύνην σου ὅτι


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου Νύσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ Ἰανουαρίου Ιʹ (10).

[2] Τῆς Ὁσίας Μακρίνης τὸν κατὰ πλάτος θαυμάσιον Βίον συγγεγραμμένον ἀπὸ τὸν ἀδελφὸν αὐτῆς Ἅγιον Γρηγόριον Νύσσης βλέπε εἰς τὴν 19ην Ἰουλίου τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος Ζʹ. Ἐκεῖ βλέπε καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἀδελφῶν τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Ναυκρατίου δηλαδὴ καὶ τοῦ Πέτρου.

[3] Ἡ θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τελεῖται κατὰ τὰς πέντε πρώτας Κυριακὰς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Πέμπτην, τὸ Μέγα Σάββατον, τὴν παραμονὴν τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως, τὴν παραμονὴν τῶν Φώτων καὶ τὴν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.

[4] Ὁ Μέγας Βασίλειος κατέλιπεν ἡμῖν πολλὰ καὶ σπουδαιότατα συγγράμματα, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν πολυτιμοτάτην καὶ πλουσιωτάτην πηγὴν δι’ ἐκεῖνον, ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ κατανοήσῃ τὴν οὐσίαν τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ νὰ ἐνσαρκώσῃ τὸν ἰδανικὸν τύπον τοῦ καλοῦ Χριστιανοῦ. Τὰ ἔργα τοῦ Μεγάλου τούτου Πατρὸς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ Οἰκουμενικοῦ Διδασκάλου δυνάμεθα νὰ τὰ κατατάξωμεν εἰς δέκα γενικὰς κατηγορίας. Ἤτοι: Αʹ Λειτουργικά. Βʹ Δογματικά. Γʹ Ἑρμηνευτικὰ εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφήν. Δʹ Λόγοι εἰς διαφόρους ἑορτὰς Ἁγίων Μαρτύρων. Εʹ Παιδαγωγικά. Ϛʹ Ἠθικαὶ πρακτικαὶ ὁμιλίαι. Ζʹ Ἀσκητικά. (Πρόκειται, κυρίως περὶ συλλογῆς συγγραμμάτων, ἀναφερομένων εἰς τὸ περιεχόμενον καὶ τὴν ὀργάνωσιν τοῦ Μοναχικοῦ βίου. Εἰς τὴν συλλογὴν ὅμως αὐτήν, κατ’ ἐπέκτασιν, ἐξετάζονται καὶ ζητήματα, σχετιζόμενα μὲ τὴν ἐφαρμογὴν εἰς τὸν βίον τῆς κατὰ Χριστὸν Ἠθικῆς). Ὁ Μ. Βασίλειος διὰ τῶν δύο συγγραμμάτων, («Ὅροι κατὰ πλάτος» καὶ «Ὅροι κατ’ ἐπιτομὴν») ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἐξαίρει τὴν ὑπεροχὴν τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος τοῦ Μοναχικοῦ βίου, ἀφ’ ἑτέρου δὲ διατυπώνει τὰς βασικὰς ἀρχὰς ὀργανώσεως τῶν Κοινοβίων. Θὰ ἠδύνατο κανεὶς νὰ εἴπῃ ὅτι ὁ Μ. Βασίλειος εἶναι ὁ κατ’ ἐξοχὴν θεμελιωτὴς τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος, δι’ αὐτὸ καὶ θεωρεῖται ὁ μεγάλος θεωρητικὸς καὶ πρακτικὸς Πατὴρ τοῦ Κοινοβιακοῦ πολιτεύματος. Βαθυτάτη δὲ πρέπει νὰ εἶναι ἡ εὐγνωμοσύνη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ πρὸς τὸν Μ. Βασίλειον διὰ τὴν ὀργάνωσιν αὐτήν. Ηʹ Ἐπιστολαί. Ὁ Μέγας Βασίλειος συνέγραψε, ὡσαύτως, περὶ τὰς 366 ἐπιστολὰς πρὸς διαφόρους καὶ ἐπὶ διαφόρων ζητημάτων. Αἱ ἐπιστολαὶ αὗται ἀποκαλύπτουν «τὴν λεπτότητα τοῦ πνεύματος, τὴν ἔξοχον πολυμάθειαν καὶ τὴν καταπλήσσουσαν πολυμέρειαν τοῦ ἀνδρὸς» καὶ διακρίνονται «οὐ μόνον ἀπὸ ἀπόψεως περιεχομένου, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν χάριν καὶ τελειότητα τοῦ ὕφους» (Πατρολογία Δ. Μπαλάνου σελ. 301). Θʹ Οἱ Κανόνες τοῦ Μ. Βασιλείου. Ἡ Ἁγία Ἕκτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος περιέβαλε μὲ Οἰκουμενικὸν κῦρος καὶ ὡρισμένας διατάξεις τοῦ Μ. Βασιλείου, περιεχομένας εἰς τὰς ἐπιστολάς του κυρίως καὶ ἀναφερομένας εἰς τὸν καταλογισμὸν διαφόρων ἁμαρτημάτων, ὡς καὶ εἰς τὰ ἐπιβαλλόμενα ἐπιτίμια εἰς τοὺς διαπράξαντας αὐτά. Αἱ διατάξεις αὐταὶ ἀποτελοῦν τοὺς 92 Κανόνας τοῦ Μ. Βασιλείου, ποὺ περιλαμβάνονται εἰς τὸ Ἱερὸν Πηδάλιον. Καὶ Ιʹ Φιλοκαλία. Ὁ Μ. Βασίλειος, ὅταν ἐμόναζεν εἰς τὸν Πόντον, μαζὶ μὲ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον, ἀνθολόγησαν ὡρισμένας σκέψεις ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ Ὠριγένους (τοῦ ὁποίου τὰ συγγράμματα δὲν εἶχον ἀκόμη καταδικασθῆ ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας) καὶ συνέγραψαν τὴν Φιλοκαλίαν.

[5] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ἑορταζομένου κατὰ τὴν 25ην τοῦ παρόντος Ἰανουαρίου.

[6] Εἰς τὸν Ἅγιον Βασίλειον 24 Οἴκους ἐποίησεν ὁ Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.