Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας τοῦ Μεγάλου.

 πρὸς αὐτὸν καὶ ἠρώτησε· «Πῶς ἔχεις, τέκνον;». Ἀπεκρίθη ὁ νέος· «Διὰ τῶν ἁγίων εὐχῶν σου, καλῶς· διότι τώρα δὲν βλέπω τοὺς δαίμονας ὀφθαλμοφανῶς, μόνον τὰς φωνὰς καὶ τὰς ἀπειλάς των ἀκούω ἐκ τοῦ μακρόθεν». Καὶ πάλιν ὁ Ἅγιος, ἀφοῦ ἔδωσεν εἰς αὐτὸν τροφὴν καὶ προσηυχήθη, ἔκλεισε τὴν θύραν καὶ ἀνεχώρησεν.

Ὅτε δὲ συνεπληρώθησαν τεσσαράκονται ἡμέραι, μετέβη πάλιν ὁ Ἅγιος καὶ ἠρώτησε· «Πῶς ἔχεις, τέκνον;». Ἀπεκρίθη τότε ἐκεῖνος. «Μὲ τὴν εὐχήν σου, πολὺ καλῶς, Ἅγιε δέσποτα. Τώρα οὔτε τὴν κακὴν σκιὰν τῶν δαιμόνων βλέπω, οὔτε τὰς φωνάς των ἀκούω. Μάλιστα δὲ ταύτην τὴν νύκτα εἶδον ὅραμα, ὅτι ἐπάλαισες δι’ ἐμὲ μετὰ τοῦ διαβόλου καὶ ἐνίκησες». Εὐθὺς τότε ὁ Ἅγιος, ἀποστείλας τοὺς ἐπὶ τῆς εὐταξίας, παρήγγειλεν εἰς πάντας τοὺς κληρικοὺς καὶ Χριστιανοὺς νὰ συναθροισθῶσιν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Ὡς δὲ οὗτοι συνηθροίσθησαν, εἶπε πρὸς αὐτούς· «Τέκνα μου ἀγαπητά, ἂς εὐχαριστήσωμεν ἃπαντες τὸν Κύριον, διότι εὑρέθη τὸ ἀπολωλὸς πρόβατον. Ἀλλὰ πρέπον εἶναι νὰ κοπιάσωμεν καὶ ἡμεῖς, διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ, κάμνοντες ἀγρυπνίαν κατὰ τὴν νύκτα ταύτην, ὅπως ἐλεήσῃ τὸ πλάσμα τῶν χειρῶν Αὐτοῦ». Ποιήσαντες λοιπὸν ἀγρυπνίαν μετὰ ψαλμῶν καὶ θερμῶν δακρύων ἐδέοντο τοῦ Θεοῦ καθ’ ὅλην τὴν νύκτα. Κατὰ δὲ τὴν τρίτην ὥραν τῆς ἡμέρας εἰσῆλθεν ἵνα λειτουργήσῃ.

Ἐνῷ δὲ ἐτέλει ὁ Ἅγιος τὴν θείαν λειτουργίαν, ἦλθον ἐκεῖ οἱ δαίμονες, ἵνα ἁρπάσωσι τὸν νέον. Ἐκεῖνος τότε, φοβηθείς, ἦλθε πρὸς τὸν Ἅγιον καὶ κρατούμενος ἀπ’ αὐτοῦ ἔκραζεν· «Ἐλέησόν με, δοῦλε τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με, διότι ἦλθον οἱ δαίμονες καὶ θέλουν νὰ μὲ ἁρπάσουν». Εἶπε τότε ὁ Ἅγιος πρὸς τοὺς δαίμονας· «Ἀναίσχυντοι καὶ μιαροί, δὲν σᾶς ἀρκεῖ ἡ ἰδική σας ἀπώλεια, ἀλλ’ ἤλθετε εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Θεοῦ νὰ ἁρπάσετε καὶ τοῦτον;». Ἀπεκρίθη τότε εἰς τῶν δαιμόνων· «Ἀδικεῖς με, Βασίλειε. Ἐγὼ δὲν μετέβην πρὸς αὐτόν, ἀλλ’ αὐτός, μὲ τὴν θέλησίν του, ἦλθε πρὸς ἐμὲ καὶ ἠρνήθη τὴν πίστιν του. Ἰδοὺ ἡ ἔγγραφος αὐτοῦ ὁμολογία». Ἀλλ’ ὁ Ἅγιος εἶπεν· «Εὐλογητὸς Κύριος ὁ Θεός μου, τὸ πλῆθος τοῦτο δὲν θέλει καταβιβάσει τὰς χεῖρας αὐτοῦ, ἂν σὺ δὲν ἀποδώσῃς τὸ ἔγγραφον». Καὶ στραφεὶς πρὸς τοὺς ἐκκλησιαζομένους εἶπεν· «Ἀνεγείρατε τὰς χεῖρας πρὸς τὸν οὐρανὸν καὶ ἀναφωνήσατε μετὰ δακρύων τό, Κύριε ἐλέησον». Ἱσταμένου δὲ τοῦ λαοῦ, ὡς ὁ Ἅγιος ἐπρόσταξε ναὶ ἀναφωνοῦντος ἐπὶ ὥρας πολλὰς «Κύριε ἐλέησον», ἰδοὺ τὸ ἔγγραφον τοῦ νέου ἐκείνου, ἐπὶ τοῦ ἀέρος φερόμενον, ἦλθε καὶ ἐτέθη ἐπὶ τῶν χειρῶν τοῦ Ἁγίου. Δεχθεὶς δὲ τοῦτο ὁ Ἅγιος καὶ εὐχαριστήσας τὸν Θεόν, εἶπε πρὸς τὸν νέον· «Ἀναγνωρίζεις τὸ


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου Νύσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ Ἰανουαρίου Ιʹ (10).

[2] Τῆς Ὁσίας Μακρίνης τὸν κατὰ πλάτος θαυμάσιον Βίον συγγεγραμμένον ἀπὸ τὸν ἀδελφὸν αὐτῆς Ἅγιον Γρηγόριον Νύσσης βλέπε εἰς τὴν 19ην Ἰουλίου τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος Ζʹ. Ἐκεῖ βλέπε καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἀδελφῶν τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Ναυκρατίου δηλαδὴ καὶ τοῦ Πέτρου.

[3] Ἡ θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τελεῖται κατὰ τὰς πέντε πρώτας Κυριακὰς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Πέμπτην, τὸ Μέγα Σάββατον, τὴν παραμονὴν τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως, τὴν παραμονὴν τῶν Φώτων καὶ τὴν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.

[4] Ὁ Μέγας Βασίλειος κατέλιπεν ἡμῖν πολλὰ καὶ σπουδαιότατα συγγράμματα, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν πολυτιμοτάτην καὶ πλουσιωτάτην πηγὴν δι’ ἐκεῖνον, ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ κατανοήσῃ τὴν οὐσίαν τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ νὰ ἐνσαρκώσῃ τὸν ἰδανικὸν τύπον τοῦ καλοῦ Χριστιανοῦ. Τὰ ἔργα τοῦ Μεγάλου τούτου Πατρὸς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ Οἰκουμενικοῦ Διδασκάλου δυνάμεθα νὰ τὰ κατατάξωμεν εἰς δέκα γενικὰς κατηγορίας. Ἤτοι: Αʹ Λειτουργικά. Βʹ Δογματικά. Γʹ Ἑρμηνευτικὰ εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφήν. Δʹ Λόγοι εἰς διαφόρους ἑορτὰς Ἁγίων Μαρτύρων. Εʹ Παιδαγωγικά. Ϛʹ Ἠθικαὶ πρακτικαὶ ὁμιλίαι. Ζʹ Ἀσκητικά. (Πρόκειται, κυρίως περὶ συλλογῆς συγγραμμάτων, ἀναφερομένων εἰς τὸ περιεχόμενον καὶ τὴν ὀργάνωσιν τοῦ Μοναχικοῦ βίου. Εἰς τὴν συλλογὴν ὅμως αὐτήν, κατ’ ἐπέκτασιν, ἐξετάζονται καὶ ζητήματα, σχετιζόμενα μὲ τὴν ἐφαρμογὴν εἰς τὸν βίον τῆς κατὰ Χριστὸν Ἠθικῆς). Ὁ Μ. Βασίλειος διὰ τῶν δύο συγγραμμάτων, («Ὅροι κατὰ πλάτος» καὶ «Ὅροι κατ’ ἐπιτομὴν») ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἐξαίρει τὴν ὑπεροχὴν τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος τοῦ Μοναχικοῦ βίου, ἀφ’ ἑτέρου δὲ διατυπώνει τὰς βασικὰς ἀρχὰς ὀργανώσεως τῶν Κοινοβίων. Θὰ ἠδύνατο κανεὶς νὰ εἴπῃ ὅτι ὁ Μ. Βασίλειος εἶναι ὁ κατ’ ἐξοχὴν θεμελιωτὴς τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος, δι’ αὐτὸ καὶ θεωρεῖται ὁ μεγάλος θεωρητικὸς καὶ πρακτικὸς Πατὴρ τοῦ Κοινοβιακοῦ πολιτεύματος. Βαθυτάτη δὲ πρέπει νὰ εἶναι ἡ εὐγνωμοσύνη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ πρὸς τὸν Μ. Βασίλειον διὰ τὴν ὀργάνωσιν αὐτήν. Ηʹ Ἐπιστολαί. Ὁ Μέγας Βασίλειος συνέγραψε, ὡσαύτως, περὶ τὰς 366 ἐπιστολὰς πρὸς διαφόρους καὶ ἐπὶ διαφόρων ζητημάτων. Αἱ ἐπιστολαὶ αὗται ἀποκαλύπτουν «τὴν λεπτότητα τοῦ πνεύματος, τὴν ἔξοχον πολυμάθειαν καὶ τὴν καταπλήσσουσαν πολυμέρειαν τοῦ ἀνδρὸς» καὶ διακρίνονται «οὐ μόνον ἀπὸ ἀπόψεως περιεχομένου, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν χάριν καὶ τελειότητα τοῦ ὕφους» (Πατρολογία Δ. Μπαλάνου σελ. 301). Θʹ Οἱ Κανόνες τοῦ Μ. Βασιλείου. Ἡ Ἁγία Ἕκτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος περιέβαλε μὲ Οἰκουμενικὸν κῦρος καὶ ὡρισμένας διατάξεις τοῦ Μ. Βασιλείου, περιεχομένας εἰς τὰς ἐπιστολάς του κυρίως καὶ ἀναφερομένας εἰς τὸν καταλογισμὸν διαφόρων ἁμαρτημάτων, ὡς καὶ εἰς τὰ ἐπιβαλλόμενα ἐπιτίμια εἰς τοὺς διαπράξαντας αὐτά. Αἱ διατάξεις αὐταὶ ἀποτελοῦν τοὺς 92 Κανόνας τοῦ Μ. Βασιλείου, ποὺ περιλαμβάνονται εἰς τὸ Ἱερὸν Πηδάλιον. Καὶ Ιʹ Φιλοκαλία. Ὁ Μ. Βασίλειος, ὅταν ἐμόναζεν εἰς τὸν Πόντον, μαζὶ μὲ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον, ἀνθολόγησαν ὡρισμένας σκέψεις ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ Ὠριγένους (τοῦ ὁποίου τὰ συγγράμματα δὲν εἶχον ἀκόμη καταδικασθῆ ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας) καὶ συνέγραψαν τὴν Φιλοκαλίαν.

[5] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ἑορταζομένου κατὰ τὴν 25ην τοῦ παρόντος Ἰανουαρίου.

[6] Εἰς τὸν Ἅγιον Βασίλειον 24 Οἴκους ἐποίησεν ὁ Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.