Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας τοῦ Μεγάλου.

 μείνῃ εἰς ἡμᾶς. Ἐὰν δὲ μείνῃ κλειστή, νὰ εἶναι ἰδική σας». Ἡ κρίσις αὕτη τοῦ Ἁγίου ἤρεσεν εἰς ὅλους ὡς δικαία καὶ εὔλογος. Ἀπελθόντες λοιπὸν καὶ οἱ Ὀρθόδοξοι καὶ οἱ Ἀρειανοὶ ἔκλεισαν καὶ ἐσφράγισαν τὰς θύρας τῆς Ἐκκλησίας. Μετὰ δὲ ταῦτα, συναθροισθέντες οἱ Ἀρειανοί, ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας ἔψαλλον δεήσεις καὶ ἱκεσίας, ἵνα ἀνοιχθῇ ἡ Ἐκκλησία. Ὅμως δὲν εἰσήκουσε τῶν παρακλήσεών των ὁ ὑπ’ αὐτῶν ὑβριζόμενος Χριστός. Εἶπε τότε εἰς αὐτοὺς ὁ Ἅγιος· «Τώρα, ἂς προσευχηθῶμεν καὶ ἡμεῖς».

Προσκαλέσας τότε ὁ Ἅγιος τοὺς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, μετέβη μετ’ αὐτῶν εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Διομήδους, ὅστις ἦτο πλησίον τῆς Μητροπολιτικῆς Ἐκκλησίας. Ἐκεῖ, ἀφοῦ ἐτέλεσεν ἀγρυπνίαν μετὰ παντὸς τοῦ πλήθους, τὴν πρωΐαν μετέβησαν ἅπαντες, ἀκολουθούντων καὶ τῶν Ἀρειανῶν, πρὸ τῶν θυρῶν τῆς Μητροπολιτικῆς Ἐκκλησίας. Ὡς δὲ ὁ Ἅγιος Βασίλειος ἐσφράγισε διὰ τῶν χειρῶν αὐτοῦ τρεῖς φορὰς τὰς θύρας τῆς Ἐκκλησίας καὶ εἶπεν· «Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς τῶν Χριστιανῶν εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων», εὐθύς, ὢ τοῦ θαύματος! Ἐθραύσθησαν οἱ μοχλοὶ καὶ αἱ θύραι ἠνοίχθησαν. Τότε ὁ Ἅγιος εἰσελθὼν ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας μετὰ παντὸς τοῦ πλήθους τῶν Χριστιανῶν ἐτέλεσε τὴν θείαν Λειτουργίαν. Κατόπιν δέ, ἀφοῦ ἡγίασε τὸν λαόν, παρέδωκεν αὐτὴν εἰς τοὺς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς. Ἦτο δὲ τότε ἡ δεκάτη ἐνάτη (19η) τοῦ μηνὸς Ἰανουαρίου. Ὄχι δὲ μόνον οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ ηὐφράνθησαν κατὰ τὴν ἡμέραν ἐκείνην, διότι ἐπανέκτησαν τὴν Ἐκκλησίαν των, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ ἐκ τῶν Ἀρειανῶν, ἰδόντες τὸ θαῦμα τοῦ Ἁγίου, ἐπέστρεψαν εἰς τὴν Ὀρθόδοξον πίστιν, ἀναθεματίσαντες τὴν αἵρεσιν αὐτῶν. Ἀλλ’ ὡς πρὸς τὰ ὑπὸ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τελεσθέντα θαύματα, ἂν καὶ εἶναι καὶ ἄλλα, ἂς ἔχῃ τέλος ἡ διήγησίς των, ἐπειδὴ ἐξετάθη εἰς μῆκος. Ἂς διηγηθῶμεν δὲ ἤδη καὶ τὰ περὶ τῆς ἁγίας αὐτοῦ τελευτῆς, ἵνα περατώσωμεν πᾶσαν τὴν διήγησιν.

Γυνή τις χήρα, ὑπερέχουσα κατὰ τὸν πλοῦτον καὶ τὴν εὐγένειαν τῶν ἄλλων γυναικῶν τῆς Καισαρείας, ὑποδουλώσασα ἑαυτὴν εἰς τὴν γαστριμαργίαν καὶ τὴν ἀσωτίαν καὶ τὴν ἑαυτῆς ψυχὴν διὰ τῶν ἄλλων σαρκικῶν παθῶν καταμολύνασα, κακὴν κακῶς διεσκόρπισε τὴν περιουσίαν της. Κατόπιν δέ, κλονισθεῖσα ἐπειδὴ ἐνεθυμήθη τὴν αἰωνίαν κόλασιν, ἀπεφάσισε νὰ μεταβῇ ἵνα ἐξομολογηθῇ τὰς ἁμαρτίας αὐτῆς ἐνώπιον τοῦ Ἁγίου. Ἀλλ’ ὁ ἐχθρὸς τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων διάβολος ἔφερεν εἰς τὸν λογισμὸν αὐτῆς τὴν ἐντροπὴν τῶν ἔργων της καὶ οὕτω ἠμπόδιζε ταύτην νὰ ἔλθῃ εἰς μετάνοιαν, διὰ τῆς ἐξομολογήσεώς της. Τί λοιπὸν ἐσκέφθη ἐκείνη; Ἔγραψεν ἐπὶ χάρτου πάσας τὰς ἁμαρτίας αὐτῆς, τελευταίαν


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου Νύσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ Ἰανουαρίου Ιʹ (10).

[2] Τῆς Ὁσίας Μακρίνης τὸν κατὰ πλάτος θαυμάσιον Βίον συγγεγραμμένον ἀπὸ τὸν ἀδελφὸν αὐτῆς Ἅγιον Γρηγόριον Νύσσης βλέπε εἰς τὴν 19ην Ἰουλίου τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος Ζʹ. Ἐκεῖ βλέπε καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἀδελφῶν τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Ναυκρατίου δηλαδὴ καὶ τοῦ Πέτρου.

[3] Ἡ θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τελεῖται κατὰ τὰς πέντε πρώτας Κυριακὰς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Πέμπτην, τὸ Μέγα Σάββατον, τὴν παραμονὴν τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως, τὴν παραμονὴν τῶν Φώτων καὶ τὴν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.

[4] Ὁ Μέγας Βασίλειος κατέλιπεν ἡμῖν πολλὰ καὶ σπουδαιότατα συγγράμματα, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν πολυτιμοτάτην καὶ πλουσιωτάτην πηγὴν δι’ ἐκεῖνον, ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ κατανοήσῃ τὴν οὐσίαν τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ νὰ ἐνσαρκώσῃ τὸν ἰδανικὸν τύπον τοῦ καλοῦ Χριστιανοῦ. Τὰ ἔργα τοῦ Μεγάλου τούτου Πατρὸς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ Οἰκουμενικοῦ Διδασκάλου δυνάμεθα νὰ τὰ κατατάξωμεν εἰς δέκα γενικὰς κατηγορίας. Ἤτοι: Αʹ Λειτουργικά. Βʹ Δογματικά. Γʹ Ἑρμηνευτικὰ εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφήν. Δʹ Λόγοι εἰς διαφόρους ἑορτὰς Ἁγίων Μαρτύρων. Εʹ Παιδαγωγικά. Ϛʹ Ἠθικαὶ πρακτικαὶ ὁμιλίαι. Ζʹ Ἀσκητικά. (Πρόκειται, κυρίως περὶ συλλογῆς συγγραμμάτων, ἀναφερομένων εἰς τὸ περιεχόμενον καὶ τὴν ὀργάνωσιν τοῦ Μοναχικοῦ βίου. Εἰς τὴν συλλογὴν ὅμως αὐτήν, κατ’ ἐπέκτασιν, ἐξετάζονται καὶ ζητήματα, σχετιζόμενα μὲ τὴν ἐφαρμογὴν εἰς τὸν βίον τῆς κατὰ Χριστὸν Ἠθικῆς). Ὁ Μ. Βασίλειος διὰ τῶν δύο συγγραμμάτων, («Ὅροι κατὰ πλάτος» καὶ «Ὅροι κατ’ ἐπιτομὴν») ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἐξαίρει τὴν ὑπεροχὴν τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος τοῦ Μοναχικοῦ βίου, ἀφ’ ἑτέρου δὲ διατυπώνει τὰς βασικὰς ἀρχὰς ὀργανώσεως τῶν Κοινοβίων. Θὰ ἠδύνατο κανεὶς νὰ εἴπῃ ὅτι ὁ Μ. Βασίλειος εἶναι ὁ κατ’ ἐξοχὴν θεμελιωτὴς τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος, δι’ αὐτὸ καὶ θεωρεῖται ὁ μεγάλος θεωρητικὸς καὶ πρακτικὸς Πατὴρ τοῦ Κοινοβιακοῦ πολιτεύματος. Βαθυτάτη δὲ πρέπει νὰ εἶναι ἡ εὐγνωμοσύνη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ πρὸς τὸν Μ. Βασίλειον διὰ τὴν ὀργάνωσιν αὐτήν. Ηʹ Ἐπιστολαί. Ὁ Μέγας Βασίλειος συνέγραψε, ὡσαύτως, περὶ τὰς 366 ἐπιστολὰς πρὸς διαφόρους καὶ ἐπὶ διαφόρων ζητημάτων. Αἱ ἐπιστολαὶ αὗται ἀποκαλύπτουν «τὴν λεπτότητα τοῦ πνεύματος, τὴν ἔξοχον πολυμάθειαν καὶ τὴν καταπλήσσουσαν πολυμέρειαν τοῦ ἀνδρὸς» καὶ διακρίνονται «οὐ μόνον ἀπὸ ἀπόψεως περιεχομένου, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν χάριν καὶ τελειότητα τοῦ ὕφους» (Πατρολογία Δ. Μπαλάνου σελ. 301). Θʹ Οἱ Κανόνες τοῦ Μ. Βασιλείου. Ἡ Ἁγία Ἕκτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος περιέβαλε μὲ Οἰκουμενικὸν κῦρος καὶ ὡρισμένας διατάξεις τοῦ Μ. Βασιλείου, περιεχομένας εἰς τὰς ἐπιστολάς του κυρίως καὶ ἀναφερομένας εἰς τὸν καταλογισμὸν διαφόρων ἁμαρτημάτων, ὡς καὶ εἰς τὰ ἐπιβαλλόμενα ἐπιτίμια εἰς τοὺς διαπράξαντας αὐτά. Αἱ διατάξεις αὐταὶ ἀποτελοῦν τοὺς 92 Κανόνας τοῦ Μ. Βασιλείου, ποὺ περιλαμβάνονται εἰς τὸ Ἱερὸν Πηδάλιον. Καὶ Ιʹ Φιλοκαλία. Ὁ Μ. Βασίλειος, ὅταν ἐμόναζεν εἰς τὸν Πόντον, μαζὶ μὲ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον, ἀνθολόγησαν ὡρισμένας σκέψεις ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ Ὠριγένους (τοῦ ὁποίου τὰ συγγράμματα δὲν εἶχον ἀκόμη καταδικασθῆ ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας) καὶ συνέγραψαν τὴν Φιλοκαλίαν.

[5] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ἑορταζομένου κατὰ τὴν 25ην τοῦ παρόντος Ἰανουαρίου.

[6] Εἰς τὸν Ἅγιον Βασίλειον 24 Οἴκους ἐποίησεν ὁ Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.