Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας τοῦ Μεγάλου.

Ὡς προεῖδεν ὁ Ἅγιος τὴν ὥραν τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ἔστειλε καὶ ἐκάλεσε τὸν Ἑβραῖον μὲ τὴν πρόφασιν, ὅτι τὸν εἶχεν ἀνάγκην, ἵνα τὸν ἰατρεύσῃ καὶ εἶπεν εἰς αὐτον· «Τί λέγεις, Ἰωσήφ; Πότε ἀποθνήσκω;». Ἐκεῖνος δέ, λαβὼν τὸν σφυγμὸν τοῦ Ἁγίου καὶ ἐννοήσας ὅτι ἔφθασε τὸ τέλος, ἀπεκρίθη· «Σήμερον, δέσποτα, ἀποθνήσκεις, κατὰ τὴν δύσιν τοῦ ἡλίου». Εἶπε τότε ὁ Ἅγιος· «Δὲν γνωρίζεις». «Πίστευσον, δέσποτα, εἶπεν ὁ Ἰωσήφ. Σήμερον μέλλουσι νὰ δύσωσι δύο ἥλιοι. Σύ, ὁ λαμπρὸς φωστὴρ τῆς Καισαρείας, καὶ ὁ αἰσθητὸς ἥλιος». «Καὶ ἐὰν δὲν άποθάνω μέχρι τοῦ μεσονυκτίου, τί θὰ πράξῃς;» ἠρώτησεν ὁ Ἅγιος. «Ἀδύνατον εἶναι νὰ συμβῇ τοῦτο, δέσποτα, ἀπεκρίθη ὁ ἰατρός. Μόνον ἐν ὅσῳ ἔχεις φωνήν, πρόσταξον ὅ,τι ἐπιθυμεῖς διὰ τὴν Ἐκκλησίαν σου καὶ τὰς ὑποθέσεις σου, διότι δὲν θέλει σὲ προφθάσει ἡ ἑσπέρα». Ἀλλὰ ἐὰν ζήσω μέχρι τῆς πρωΐας, τί θέλεις πράξει;» εἶπεν ὁ Ἅγιος. Ἀπήντησε τότε ὁ ἰατρός· «Ἐὰν ζήσῃ ἡ ἁγιωσύνη σου ἕως αὔριον, ἐγὼ νὰ ἀποθάνω». Εἶπε τότε ὁ Ἅγιος· «Καλῶς εἶπας. Νὰ ἀποθάνῃς τῇ ἁμαρτίᾳ καὶ νὰ ζήσῃς ἐν Χριστῷ». Ἀπεκρίθη τότε ὁ Ἑβραῖος· «Γνωρίζω ὅτι ἐπιθυμεῖς, δέσποτα, νὰ βαπτισθῶ. Ἀλλὰ εἶναι ἀδύνατον νὰ ζήσῃ ἡ ἱερωσύνη σου, ἐπειδὴ φύσις ἀνθρώπου δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ παραβῇ τοὺς νόμους τῆς ἰατρικῆς».

Ταῦτα καὶ ἄλλα ἀφοῦ εἶπεν, ὁ Ἑβραῖος, ὡμολόγησε μεθ’ ὅρκου καὶ βαρέος στοιχήματος, ὃτι ἐὰν ζήσῃ ὁ Ἅγιος ἓως τὴν αὔριον, θὰ βαπτισθῇ μετὰ πάσης τῆς οἰκογένειάς του. Ὡς δὲ ἀπῆλθεν ὁ Εβραῖος, παρεκάλεσεν ὁ Ἅγιος τὸν Θεὸν νὰ ζήσῃ μέχρις αὔριον, ἀφ’ ἑνὸς ἵνα προλάβῃ τὸ λείψανον αὐτοῦ ἡ γυνὴ ἐκείνη, περὶ ἧς ὡμιλήσαμεν, ἐξ ἄλλου δὲ διὰ νὰ βαπτίσῃ καὶ τὸν Ἑβραῖον. Ὁ δὲ πανάγαθος Θεὸς ἐπήκουσε τῆς δεήσεως αὐτοῦ. Καὶ τούτου γενομένου ἀπέστειλεν ἐνωρὶς τὴν πρωΐαν τῆς ἑπομένης νὰ καλέσωσι τὸν ἰατρόν. Οὗτος δὲ δυσπιστῶν μετέβαινε, νομίζων ὅτι θὰ εὕρῃ τὸν Ἅγιον τεθνεῶτα. Ὡς δὲ εἶδεν αὐτὸν ζῶντα, σταθεὶς ἔκθαμβος, ἔπεσεν ἔπειτα πρὸ τῶν ποδῶν τοῦ Ἁγίου καὶ εἶπε· «Μέγας ὁ Θεὸς τῶν Χριστιανῶν. Δὲν εἶναι ἄλλος Θεὸς πλὴν αὐτοῦ. Εἰς τοῦτον πιστεύω καὶ ἐγὼ καὶ βαπτίζομαι σήμερον». Εἶπε τότε εἰς αὐτὸν ὁ Ἅγιος· «Ἐγὼ θέλω σὲ βαπτίσει καὶ ὅλην τὴν οἰκογένειάν σου».

Ὁ δὲ Ἑβραῖος, ἀφοῦ ἐπλησίασε τὸν Ἅγιον καὶ λαβὼν τὸν σφυγμὸν αὐτοῦ εἶδεν ὁτι ἐνεκρώθησαν τελείως αἱ φλέβες αὐτοῦ, εἶπεν· «Ἠτόνησαν αἱ δυνάμεις σου, δέσποτα, καὶ ἡ φύσις εἰς τέλος ἠσθένησεν». «Ἔχομεν τὸν Δημιουργὸν τῆς φύσεως, ὅστις ἐνδυναμώνει ἡμᾶς» εἶπεν ὁ Ἅγιος. Τοῦτο δὲ εἰπών, ἠγέρθη καὶ εἰσῆλθε περιπατῶν εἰς τὴν ἁγίαν Ἐκκλησἴαν, ὅπου βαπτίσας τὸν ἰατρὸν μετὰ πάσης τῆς οἰκογενείας αὐτοῦ ὠνόμασεν αὐτὸν


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου Νύσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ Ἰανουαρίου Ιʹ (10).

[2] Τῆς Ὁσίας Μακρίνης τὸν κατὰ πλάτος θαυμάσιον Βίον συγγεγραμμένον ἀπὸ τὸν ἀδελφὸν αὐτῆς Ἅγιον Γρηγόριον Νύσσης βλέπε εἰς τὴν 19ην Ἰουλίου τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος Ζʹ. Ἐκεῖ βλέπε καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἀδελφῶν τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Ναυκρατίου δηλαδὴ καὶ τοῦ Πέτρου.

[3] Ἡ θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τελεῖται κατὰ τὰς πέντε πρώτας Κυριακὰς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Πέμπτην, τὸ Μέγα Σάββατον, τὴν παραμονὴν τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως, τὴν παραμονὴν τῶν Φώτων καὶ τὴν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.

[4] Ὁ Μέγας Βασίλειος κατέλιπεν ἡμῖν πολλὰ καὶ σπουδαιότατα συγγράμματα, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν πολυτιμοτάτην καὶ πλουσιωτάτην πηγὴν δι’ ἐκεῖνον, ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ κατανοήσῃ τὴν οὐσίαν τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ νὰ ἐνσαρκώσῃ τὸν ἰδανικὸν τύπον τοῦ καλοῦ Χριστιανοῦ. Τὰ ἔργα τοῦ Μεγάλου τούτου Πατρὸς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ Οἰκουμενικοῦ Διδασκάλου δυνάμεθα νὰ τὰ κατατάξωμεν εἰς δέκα γενικὰς κατηγορίας. Ἤτοι: Αʹ Λειτουργικά. Βʹ Δογματικά. Γʹ Ἑρμηνευτικὰ εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφήν. Δʹ Λόγοι εἰς διαφόρους ἑορτὰς Ἁγίων Μαρτύρων. Εʹ Παιδαγωγικά. Ϛʹ Ἠθικαὶ πρακτικαὶ ὁμιλίαι. Ζʹ Ἀσκητικά. (Πρόκειται, κυρίως περὶ συλλογῆς συγγραμμάτων, ἀναφερομένων εἰς τὸ περιεχόμενον καὶ τὴν ὀργάνωσιν τοῦ Μοναχικοῦ βίου. Εἰς τὴν συλλογὴν ὅμως αὐτήν, κατ’ ἐπέκτασιν, ἐξετάζονται καὶ ζητήματα, σχετιζόμενα μὲ τὴν ἐφαρμογὴν εἰς τὸν βίον τῆς κατὰ Χριστὸν Ἠθικῆς). Ὁ Μ. Βασίλειος διὰ τῶν δύο συγγραμμάτων, («Ὅροι κατὰ πλάτος» καὶ «Ὅροι κατ’ ἐπιτομὴν») ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἐξαίρει τὴν ὑπεροχὴν τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος τοῦ Μοναχικοῦ βίου, ἀφ’ ἑτέρου δὲ διατυπώνει τὰς βασικὰς ἀρχὰς ὀργανώσεως τῶν Κοινοβίων. Θὰ ἠδύνατο κανεὶς νὰ εἴπῃ ὅτι ὁ Μ. Βασίλειος εἶναι ὁ κατ’ ἐξοχὴν θεμελιωτὴς τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος, δι’ αὐτὸ καὶ θεωρεῖται ὁ μεγάλος θεωρητικὸς καὶ πρακτικὸς Πατὴρ τοῦ Κοινοβιακοῦ πολιτεύματος. Βαθυτάτη δὲ πρέπει νὰ εἶναι ἡ εὐγνωμοσύνη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ πρὸς τὸν Μ. Βασίλειον διὰ τὴν ὀργάνωσιν αὐτήν. Ηʹ Ἐπιστολαί. Ὁ Μέγας Βασίλειος συνέγραψε, ὡσαύτως, περὶ τὰς 366 ἐπιστολὰς πρὸς διαφόρους καὶ ἐπὶ διαφόρων ζητημάτων. Αἱ ἐπιστολαὶ αὗται ἀποκαλύπτουν «τὴν λεπτότητα τοῦ πνεύματος, τὴν ἔξοχον πολυμάθειαν καὶ τὴν καταπλήσσουσαν πολυμέρειαν τοῦ ἀνδρὸς» καὶ διακρίνονται «οὐ μόνον ἀπὸ ἀπόψεως περιεχομένου, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν χάριν καὶ τελειότητα τοῦ ὕφους» (Πατρολογία Δ. Μπαλάνου σελ. 301). Θʹ Οἱ Κανόνες τοῦ Μ. Βασιλείου. Ἡ Ἁγία Ἕκτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος περιέβαλε μὲ Οἰκουμενικὸν κῦρος καὶ ὡρισμένας διατάξεις τοῦ Μ. Βασιλείου, περιεχομένας εἰς τὰς ἐπιστολάς του κυρίως καὶ ἀναφερομένας εἰς τὸν καταλογισμὸν διαφόρων ἁμαρτημάτων, ὡς καὶ εἰς τὰ ἐπιβαλλόμενα ἐπιτίμια εἰς τοὺς διαπράξαντας αὐτά. Αἱ διατάξεις αὐταὶ ἀποτελοῦν τοὺς 92 Κανόνας τοῦ Μ. Βασιλείου, ποὺ περιλαμβάνονται εἰς τὸ Ἱερὸν Πηδάλιον. Καὶ Ιʹ Φιλοκαλία. Ὁ Μ. Βασίλειος, ὅταν ἐμόναζεν εἰς τὸν Πόντον, μαζὶ μὲ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον, ἀνθολόγησαν ὡρισμένας σκέψεις ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ Ὠριγένους (τοῦ ὁποίου τὰ συγγράμματα δὲν εἶχον ἀκόμη καταδικασθῆ ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας) καὶ συνέγραψαν τὴν Φιλοκαλίαν.

[5] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ἑορταζομένου κατὰ τὴν 25ην τοῦ παρόντος Ἰανουαρίου.

[6] Εἰς τὸν Ἅγιον Βασίλειον 24 Οἴκους ἐποίησεν ὁ Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.