Ἐν ὅσῳ λοιπὸν τὸ κακὸν τοῦτο διεδίδετο ἔξω τοῦ θρόνου τῆς Ρώμης, ἐσκανδάλιζε μὲν καὶ ἐτάραττε τοὺς Ἀνατολικούς, ἀλλ’ αἱ Ἐκκλησίαι ἔμενον ἡνωμέναι, διότι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώμης ἀπεῖχε τῆς σκανδαλώδους ἐκείνης ρήσεως. Ἄλλωστε καὶ ἡ Ἀνατολικὴ Ἐκκλησία πάντοτε ἐδείκνυεν ἀδελφικὴν συμπάθειαν πρὸ τὴν Δυτικήν. Ὅταν ὅμως ἡ αἵρεσις αὐτὴ διεδόθη καὶ εἰς αὐτὴν τὴν Ρώμην, ὅπου εὗρε πολλοὺς ὀπαδοὺς καὶ μάλιστα τοὺς Ἐπισκόπους αὐτῆς, οἱ ὁποῖοι ἀπὸ φιλοδοξίαν καὶ φιλαρχίαν ἠσπάσθησαν αὐτήν, ἂν καὶ οἱ ἄλλοι Πατριάρχαι πολλάκις τοὺς συνεβούλευσαν καὶ τοὺς ἤλεγξαν διὰ τὴν κακὴν ταύτην καινοτομίαν, τότε ἀπήλειψαν τὰ ὀνόματα αὐτῶν ἀπὸ τὰ δίπτυχα καὶ ἀνεθεμάτισαν αὐτοὺς διὰ τὴν ἐν τῷ Συμβόλῳ προσθήκην.
Τὸ σχίσμα.
Ὅταν ἐβασίλευον εἰς Κωνσταντινούπολιν Βασίλειος Β’ καὶ Κωνσταντῖνος Η’ οἱ Πορφυρογέννητοι (976-1028), ἦτο δὲ Πατριάρχης ὁ Σέργιος Β’, ἐκ τοῦ γένους τοῦ Φωτίου καταγόμενος, ὁ Πάπας Σέργιος Δ’ τολμηρῶς καὶ ἀσυστόλως εἰσήγαγεν εἰς τὸ Ἅγιον Σύμβολον τὴν γνωστὴν προσθήκην, καταφρονήσας ἱερὸν Εὐαγγέλιον καὶ Οἰκουμενικὰς Συνόδους καὶ ἔπεμψε τὴν αἱρετικὴν ταύτην ὁμολογίαν εἰς τοὺς λοιποὺς Πατριάρχας. Τότε συνεκροτήθη εἰς Κωνσταντινούπολιν Σύνοδος, ἥτις ἐξήλειψεν ἀπὸ τὰ δίπτυχα τὸ ὄνομα τοῦ Πάπα Σεργίου Δ’ ὡς αἱρετικοῦ καὶ οὕτω αἱ δύο Ἐκκλησίαι σχισθεῖσαι ἀπ’ ἀλλήλων ἔμενον εἰς ἄκραν ἀντιπάθειαν πρὸς ἀλλήλας.
Αἱ πρὸς ἕνωσιν τῶν Ἐκκλησιῶν προσπάθειαι τοῦ Αὐτοκράτορος.
Ἀλλ’ ἂς ἐπανέλθωμεν εἰς τὸ κύριον θέμα μας. Ὅτε, βασιλεύων ἐν Κωνσταντινουπόλει ὁ Ἰωάννης Η’ Παλαιολόγος, ἔμαθεν, ὅτι οἱ ἡγεμόνες τῆς Δύσεως ἐσκέπτοντο νὰ ἀντισταθοῦν κατὰ τῆς προελάσεως τῶν Τούρκων εἰς τὴν Οὐγγαρίαν καὶ Πολωνίαν, νὰ ἐγκαταλείψουν δὲ τὴν Ἑλληνικὴν Αὐτοκρατορίαν, λησμονήσας τὰ τόσα ἐκ τῆς ἱστορίας διδάγματα, ἐσκέφθη νὰ ἐπαναλάβῃ τὰς μετὰ τοῦ Πάπα διαπραγματεύσεις περὶ ἑνώσεως τῶν Ἐκκλησιῶν, ἵνα τῇ συμπράξει τοῦ Πάπα Εὐγενίου λάβῃ βοήθειαν ὑπὲρ τοῦ Γένους ἡμῶν. Διεξήχθη τότε ἀλληλογραφία μεταξὺ τοῦ αὐτοκράτορος Ἰωάννου καὶ τοῦ Πάπα Εὐγενίου περὶ ἑνώσεως τῶν Ἐκκλησιῶν, διότι διὰ μέσου αὐτῆς ἐφαντάζετο ὁ Ἰωάννης ὅτι ἦτο δυνατὸν νὰ λάβῃ παρὰ τῶν Δυτικῶν βοήθειαν.