Ἐκ τούτων συνάγεται ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώμης δὲν εἶχεν ἀκόμη ἀποδεχθῆ τὴν βλασφημίαν ταύτην, ἄλλως οἱ τοποτηρηταὶ τοῦ Πάπα δὲν θὰ συνεφώνουν μετὰ τῶν Πατέρων τῆς Συνόδου, ὄντων τριακοσίων ὀγδοήκοντα πέντε, νὰ μένῃ ἀμετακίνητον καὶ ἀπαρασάλευτον τὸ Ἅγιον Σύμβολον τῆς Πίστεως καὶ δὲν θὰ ἀνεθεμάτιζον πάντα ἐπιχειροῦντα μεταβολήν τινα. Ἡ αἵρεσις αὕτη ἀνεφύη καὶ διεδόθη βραδύτερον, ὅτε ὁ Πάπας Νικόλαος ἔστειλε θεολόγους εἰς Βουλγαρίαν.
Ἐκχριστιανισμὸς τῶν Βουλγάρων. Δόλιαι ἐπιδιώξεις τῶν Λατίνων.
Κατὰ τὸ ἔτος 861 ὁ αὐτοκράτωρ Μιχαὴλ ἐκστρατεύσας κατὰ τῶν Βουλγάρων ἐπολιόρκησεν αὐτούς, οὗτοι δὲ ἠναγκάσθησαν εἰς παράδοσιν, ἀφέθησαν δὲ ἐλεύθεροι ὑπὸ τὸν ὅρον νὰ δεχθῶσι τὸν Χριστιανισμόν [2]. Τότε ὁ αὐτοκράτωρ Mιχαὴλ τοὺς μὲν ἄλλους ἐβάπτισεν ἐκεῖ δι’ Ἱερέων τοὺς ὁποίους εἶχε μαζί του, τὸν δὲ ἄρχοντα αὐτῶν Βόγοριν [3] ἔφερεν εἰς Κωνσταντινούπολιν, ὅπου ἐβάπτισεν αὐτὸν ὀνομάσας Μιχαήλ. Ὁ Πατριάρχης Φώτιος μετὰ ταῦτα ἔστειλεν εἰς Βουλγαρίαν Ἱερεῖς καὶ Ἐπισκόπους ἵνα διδάξωσι τὸν νεοφώτιστον ἐκεῖνον λαὸν τὰ δόγματα τῆς Ὀρθοδοξίας, μὲ ἐπιστολὴν πρὸς τὸν ἄρχοντα τῶν Βουλγάρων Μιχαήλ, διὰ τῆς ὁποίας στηρίζει τοῦτον εἰς τὰ δόγματα τῆς νέας θρησκείας, ὀνομάζων αὐτὸν «καλὸν ἄγαλμα τῶν ἐμῶν πόνων, τῶν ἐμῶν πνευματικῶν ὠδίνων εὐγενὲς καὶ γνήσιον γέννημα». Ἐκ τούτων γίνεται φανερὸν ὅτι ὁ Πατριάρχης Φώτιος κατήχησε καὶ ἐβάπτισε τὸν Μιχαὴλ εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν.
Ὁ Πάπας Νικόλαος, ἐπιθυμῶν νὰ ὑποτάξῃ τὴν Βουλγαρίαν εἰς τὸν Παπικὸν θρόνον, ἔστειλεν ἐκεῖ κατα τὸ 866 Ἐπισκόπους ἀπὸ τὴν Ρώμην διὰ νὰ διδάξουν εἰς τοὺς Βουλγάρους τὸν Χριστιανισμὸν καὶ νὰ φέρουν αὐτοὺς εἰς τὴν ὑποταγὴν τοῦ Πάπα. Οἱ πρόδρομοι οὗτοι τοῦ Ἀντιχρίστου, ἀληθινὰ ἀγγεῖα τοῦ Σατανᾶ, ἔχοντες φαίνεται εἰς τὴν καρδίαν ἐρριζωμένην τὴν ἀνωτέρω αἵρεσιν, διὰ πρώτην φορὰν εἰς τὴν Βουλγαρίαν διέδωσαν αὐτήν, χωρὶς νὰ ἔχῃ γίνει αὕτη δεκτὴ ἐν Ρώμῃ. Ἀντιθέτως μάλιστα ἡ ἱστορία μᾶς πληροφορεῖ ὅτι οἱ Πάπαι ἐπολέμησαν τὴν βλασφημίαν ταύτην, ὡς τοῦτο μαρτυρεῖ καὶ ἡ πρὸς Φώτιον ἐπιστολὴν τοῦ Πάπα Ἰωάννου, ἐν τῇ ὁποίᾳ γράφει ὅτι ὄχι μόνον δὲν δέχεται αὐτὴν τὴν βλασφημίαν, «ἀλλὰ μάλιστα καὶ μὲ τὸν Ἰούδαν συναριθμοῦμεν ἐκείνους οἵτινες πρώτην ἤδη φορὰν ἐτόλμησαν νὰ ἐκστομίσωσιν αὐτήν» [4]. Τοῦτο ἐπιβεβαιοῦται καὶ ἐκ τοῦ ἀναθεματισμοῦ τῶν τοποτηρητῶν τοῦ Πάπα, οἵτινες μετέσχον εἰς τὴν προρρηθεῖσαν Ἁγίαν Σύνοδον.