Τόση δὲ ἦτο ἡ ὑπόληψις καὶ τοσαύτη ἡ φήμη τοῦ Μάρκου καὶ πρὸ τῆς Ἀρχιερωσύνης αὐτοῦ, ὥστε μὲ κανονικὴν μὲν ψῆφον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, κατ’ ἐπίμονον δὲ ἀξίωσιν καὶ ἐπιταγὴν τοῦ βασιλέως Ἰωάννου τοῦ Παλαιολόγου ἀνεβιβάσθη εἰς τὴν ὑψηλὴν καθέδραν τῆς Μητροπόλεως τῶν Ἐφεσίων, ὡς λύχνος ἀρετῆς καὶ σοφίας φωτίζων τὴν Οἰκουμένην ὁλόκληρον. Ἀπὸ τοῦ σημείου δὲ τούτου θέλομεν παρακολουθήσει ἐνταῦθα λεπτομερέστερον τὴν δρᾶσιν τοῦ θείου Μάρκου, διότι ἐντεῦθεν ἄρχονται καὶ οἱ μεγάλοι ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας ἀγῶνες αὐτοῦ.
Ὁ ρηθεὶς βασιλεὺς Ἰωάννης ὁ Παλαιολόγος, μωρανθείς, τὸν μὲν Θεόν, ὅστις ἔκαμεν αὐτὸν βασιλέα, ἐγκατέλειψε, συνέλαβε δὲ τὴν ὀλεθρίαν σκέψιν νὰ μεταβῇ μετὰ τῆς Ἀνατολικῆς Συνόδου εἰς τὴν Ἰταλίαν πρὸς τὸν ἀντίθεον Πάπαν, ἵνα μετὰ τῶν Λατίνων συγκροτήσῃ Οἰκουμενικὴν Σύνοδον, σκοπὸν ἔχουσαν τὰς μὲν ἀπὸ μακροῦ ἐσχισμένας Ἐκκλησίας νὰ ἑνώσῃ, ὁ δὲ Πάπας, μετὰ τὴν ἕνωσιν τῶν Ἐκκλησιῶν, νὰ παρακινήσῃ τοὺς ὑπ’ αὐτὸν βασιλεῖς νὰ παράσχωσιν εἰς τὸν βασιλέα Ἰωάννην στρατιωτικὴν βοήθειαν, ἵνα ἀποκρούσῃ τοὺς βαρβάρους Τούρκους, οἱ ὁποῖοι ἠπείλουν ἤδη νὰ ὑποδουλώσουν καὶ αὐτὴν τὴν Κωνσταντινούπολιν.
Τὰ προοίμια τοῦ σχίσματος.
Ἵνα γίνωσιν εἰς τοὺς ἀναγνώστας σαφέστερα τὰ ἐν συνεχείᾳ ἐκτιθέμενα, νομίζομεν ὅτι καλὸν εἶναι νὰ ἀνατρέξωμεν ὀλίγους αἰῶνας προηγουμένως. Τὸ ἔθνος τῶν Λατίνων, ἤτοι οἱ κοινῶς λεγόμενοι Φράγκοι, δὲν ἦτο χωρισμένον ἀνέκαθεν ἀφ’ ἡμῶν οὐδὲ ὑπῆρχον δύο Ἐκκλησίαι ἀντιστρατευόμεναι, ἡ Ἀνατολικὴ καὶ ἡ Δυτική, ὅπως μετὰ τὸ σχίσμα. Μία Ἐκκλησία ὑπῆρχε, περιλαμβάνουσα εἰς τοὺς κόλπους της ὅλας τὰς ἐν τῇ Ἀνατολῇ καὶ Δύσει τοπικὰς Ἐκκλησίας, ὡς μία νύμφη ἐκλεκτή, ἔχουσα νυμφίον οὐράνιον καὶ κεφαλὴν ἀθάνατον τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. Ἡ ἑνότης δὲ αὕτη τῆς Ἐκκλησίας διετηρήθη μέχρι τοῦ ἔτους ὀκτακόσια ἀπὸ Χριστοῦ καὶ πέραν αὐτοῦ.
Ἐπὶ τῶν αὐτοκρατόρων ὅμως Μιχαὴλ καὶ Θεοδώρας, οἱ Πάπαι τῆς Ρώμης, κινούμενοι ἀπὸ φιλαρχίαν, ἀφώρισαν τοὺς ἡμετέρους Ἀνατολικοὺς καὶ προέβησαν εἰς καθαιρέσεις Πατριαρχῶν. Ἀλλ’ οἱ ἡμέτεροι δὲν ἔλαβον σοβαρῶς ὑπ’ ὄψιν τοὺς κεραυνοὺς τῶν Παπῶν. Ἐν τούτοις οὗτοι ἠγωνίζοντο διὰ παντὸς τρόπου νὰ ὑποτάξουν τὴν Ἀνατολικὴν Ἐκκλησίαν, ἀλλ’ οἱ Ἀνατολικοί, μὴ ἀναγνωρίζοντες ὑπερτέραν