Ὁ βασιλεὺς Μέγας Κωνσταντῖνος, ἀκούων τὴν σύγχυσιν τῶν Ἐκκλησιῶν και θέλων νὰ παύσῃ τὰ σκάνδαλα καὶ νὰ φανερώσῃ τὴν ἀλήθειαν, διέταξε νὰ συναχθῇ Σύνοδος Οἰκουμενικὴ εἰς τὴν Νίκαιαν πόλιν, ἡ ὁποία εἶναι εἰς τὰ σύνορα τῆς Βιθυνίας ἐν τῇ Ἀνατολῇ. Τότε δὲ καὶ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, Διάκονος ἔτι ὤν, ἀπῆλθε τὸ ἔτος 325 εἰς τὴν Σύνοδον, εἰς τὴν ὁποίαν συνήχθησαν τριακόσιοι δέκα ὀκτὼ (318) Ἅγιοι Πατέρες, ἐπέχων τὸν τόπον τοῦ Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας, ἐκείνου ὄντος ἀσθενοῦς. Πολλῶν δὲ λόγων καὶ διαλέξεων γενομένων καὶ τοῦ μὲν Ἀρείου αἱρετικοῦ ἀποδειχθέντος καὶ ἀναθεματισθέντος καὶ μακρὰν τῆς Ἀλεξανδρείας ἐξορισθέντος, τῆς δὲ εὐσεβοῦς καὶ Ὀρθοδόξου Πίστεως ἀνακηρυχθείσης καὶ βεβαιωθείσης, ἀνεχώρησαν πάλιν οἱ Ἀρχιερεῖς καὶ οἱ ἐπίλοιποι Πατέρες, ἕκαστος εἰς τὴν ἑαυτοῦ ἐπαρχίαν καὶ πόλιν. Ὁμοίως δὲ καὶ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, διὰ θεοπνεύστων λόγων καὶ ὀρθῶν δογμάτων τὸν Ἄρειον ἀπελέγξας καὶ τὴν Ὀρθόδοξον πίστιν τρανώσας, ἐπέστρεψε πάλιν εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν. «Καὶ ἦν κηρύττων πανταχοῦ τὸ ὁμοούσιον», τοὐτέστιν, ὅτι ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι τῆς αὐτῆς οὐσίας καὶ οὐχὶ ἄλλης καὶ ἄλλης, καθὼς ἔλεγεν ὁ θεομισὴς Ἄρειος.
Ἦτο δέ τις μητροπολίτης Νικομηδείας Εὐσέβιος λεγόμενος, εἰς μὲν τὸ κρυπτὸν Ἀρειανός, εἰς δὲ το φανερὸν Ὀρθόδοξος, ἐπειδὴ ἐφοβεῖτο νὰ μὴ τὸν καθαιρέσωσιν. Οὗτος ἔχων παρρησίαν μεγάλην πρὸς τὸν βασιλέα καὶ θέλων νὰ φέρῃ πάλιν τὸν Ἄρειον εἰς τὴν προτέραν τιμήν, ἐμήνυσεν εἰς αὐτόν, ἐκεῖ εἰς τὴν ἐξορίαν εὑρισκόμενον, νὰ γράψῃ εἰς τὸ φανερὸν λόγους, ὃτι δῆθεν δέχεται τὰ δόγματα τῶν τιη’ (318) θεοφόρων Πατέρων, ἀναθεματίζει δὲ τὰ ἰδικά του, ἵνα ἴσως δυνηθῇ μὲ τοιοῦτον τρόπον νὰ καταπείσῃ τὴν γνώμην τοῦ βασιλέως νὰ τὸν ἀνακαλέσουν τῆς ἐξορίας, ὅπερ καὶ ἐγένετο. Διότι ὁ μιαρὸς Ἄρειος, γράψας εἰς τὸ φανερὸν λόγους, ὅτι δῆθεν δέχεται τὰ δόγματα τῶν Πατέρων, εἰς δὲ τὸν νοῦν πάλιν ὁμολογῶν τὰς προτέρας βλασφημίας, ἀπέστειλεν αὐτοὺς πρὸς τὸν βασιλέα. Τότε εὑρὼν ὁ Εὐσέβιος πρόφασιν, ὅτι ὁ Ἄρειος μετενόησε, παρεκάλει καθ’ ἑκάστην ἡμέραν τὸν βασιλέα νὰ συγχωρήσῃ αὐτὸν καὶ ἀπαλλάξῃ τῆς τιμωρίας τῆς ἐξορίας. Ὁ δὲ Μέγας Κωνσταντῖνος, οὐχὶ ὡς ὁμόφρων τοῦ Ἀρειανοῦ δόγματος, ἀλλ’ ὡς ἁπλοῦς καὶ ἄκακος, νομίζων ὅτι τῇ ἀληθείᾳ μετενόησεν ὁ Ἄρειος, ἀπατηθεὶς ἐκ τῶν λόγων τοῦ Εὐσεβίου, διέταξε νὰ ὑπάγῃ πάλιν ὁ Ἄρειος εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν νὰ ἔχῃ τὴν τιμὴν τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου ὡς πρότερον.