Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

καθὼς σὺ διδάσκεις λοιπόν, ὅποιος σπουδάζει νὰ ἔχῃ εἰς τὴν καρδίαν του τὸν φόβον αὐτὸν τοῦ Θεοῦ, ἆρα γε ἔχει ἀνάγκην τινὰ ἀπὸ αὐτὰ ὅπου λέγεις;». Ὡς ἤκουσε ταῦτα ὁ προεστὼς ἐθαύμασε μεγάλως, καὶ πλέον δὲν ἠθέλησε νὰ τὸν κρατήσῃ, ἀλλὰ τὸν ἄφησε καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν καλύβην του.

Ὁ Ὅσιος ἐφιλοπόνησε μικρὸν περιβόλιον διὰ νὰ κοπιάζῃ τὸ σῶμα του καὶ διὰ νὰ δίδῃ τὰ χρειώδη εἰς τοὺς ἀδελφούς. Τοῦτο εἶχε φυτευμένον μὲ κάθε δένδρον καὶ εἶδος λαχάνων καὶ καθημερινῶς τὰ ἐμοίραζεν εἰς ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἐπήγαιναν εἰς αὐτόν· ἐνίοτε δέ, παίρνων ἀπὸ τοὺς καρποὺς τοῦ περιβολίου του ὁ ἴδιος, ἢ φορτώνων αὐτοὺς εἰς ζῷον, τοὺς ἐπήγαινεν εἰς τὰ πλησιόχωρα μέρη, τοὺς ἐξεφόρτωνε κρυφίως καὶ τοὺς ἄφηνεν εἰς τὸ μέσον τῆς πολιτείας, ἔπειτα δὲ ἐπέστρεφεν εἰς τὴν καλύβην του καὶ τοιουτοτρόπως ἐχάριζεν εἰς τοὺς ἄλλους, πλουσιοπάροχα, τοὺς ἰδικούς του κόπους. Εἰς τὸ περιβόλιον τοῦτο τοῦ Ὁσίου ἐρχόμεναι ἔλαφοι ἀπὸ τὸ βουνόν, τὸ ἔφθειρον καὶ τὸ καταπατοῦσαν, ὁ δὲ Ὅσιος τὰς ἐδίωκε πότε μὲ πέτρας καὶ πότε μὲ φωνάς, αὐταὶ ὅμως πάλιν ἐπήγαιναν καὶ κατέφθειραν τὰ φυτὰ τοῦ περιβολίου του.

Μίαν φοράν, βλέπων ὁ Ὅσιος μίαν ἔλαφον μεγαλυτέραν ἀπὸ τὰς ἄλλας, τῆς ὡμίλησεν ἥσυχα, ὡσὰν νὰ ὡμιλοῦσε μὲ λογικὸν ἄνθρωπον καὶ λέγει πρὸς αὐτήν· «Διατὶ σεῖς μὲ ἀδικεῖτε καὶ καταστρέφετε τοὺς κόπους μου, ἐνῷ ἐγὼ δὲν σᾶς ἀδικῶ εἰς τίποτε; Ἐγὼ καὶ σεῖς εἴμεθα δοῦλοι ἑνὸς αὐθέντου καὶ ποιήματα ἑνὸς Θεοῦ, ἀφήνω δὲ τὸ ὅτι ἐγὼ μὲ τὸ νὰ ἔγινα κατ’ εἰκόνα Θεοῦ, ἔχω τὴν ἐξουσίαν εἰς ὅλα τὰ ποιήματα αὐτοῦ· λοιπόν, ἰδοὺ ὅπου σὲ προστάζει ὁ Θεὸς νὰ μὴ μετασαλεύσῃς ἀπὸ ἐκεῖ, ὅπου στέκεσαι, ἀλλὰ ἐκεῖ νὰ λάβῃς τὴν πρέπουσαν καταδίκην». Παρευθὺς τότε ἔπεσε κατὰ γῆς ἡ ἔλαφος καὶ ἔμεινεν ἀκίνητος. Τότε ἔτυχον ἐκεῖ μερικοὶ κινηγοί, οἵτινες βλέποντες ἀκίνητον τὴν ἔλαφον ἔτρεχον πρὸς αὐτήν, ὡσὰν νὰ εὗρον κανὲν εὕρημα καὶ τὴν ἔσυρον διὰ νὰ τὴν σφάξωσι. Τοῦτο ὅμως δὲν ἐκαλοφάνη εἰς τὸν Ὅσιον, ἀλλὰ ἐσυνεπόνεσε τὴν ἀθλίαν ἔλαφον καὶ πηγαίνων εἰς τοὺς κυνηγούς, τοὺς ἠμπόδιζεν ἀπὸ τὴν σφαγήν, λέγων πρὸς αὐτοὺς μὲ πρᾳότητα· «Ἀδελφοί, δὲν ἔχετε δίκαιον νὰ σφάξετε τὴν ἔλαφον ταύτην, διότι οὔτε ἐτρέξατε, οὔτε ἐκοπιάσατε δι’ αὐτήν· λοιπὸν εἶναι φανερόν, ὅτι τοῦτο τὸ δυστυχὲς ζῷον, ὅπου κατέπεσε, χρειάζεται ἔλεος περισσότερον καὶ βοήθειαν». Μὲ τούτους τοὺς λόγους κατέπεισε τοὺς κυνηγοὺς καὶ ὄχι μόνον ἄφησαν τὴν ἔλαφον, ἀλλὰ καὶ ἐβοήθησαν τὸν Ὅσιον, ὅστις, ἀφοῦ τὴν ἐσήκωσεν ἐπάνω, τὴν ἀπέλυσεν, οἱ δὲ κυνηγοὶ ἐθαύμασαν τὴν πολλὴν συμπάθειαν καὶ ἡμερότητα τοῦ Ὁσίου.


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.