Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

Ἀλλὰ καιρὸς εἶναι νὰ εἴπω καὶ ἐκεῖνο τὸ θαῦμα, τὸ ὁποῖον ἔγινεν εἰς τοὺς σεμνοπρεπεῖς ἐκείνους Μοναχούς, διότι ὁ Ὅσιος τοὺς ἐφιλοξένει διὰ τῶν ἀναγκαίων μόνον φαγητῶν, δὲν εἶχε δὲ νὰ τοὺς φιλεύσῃ καὶ ἄλλο κανὲν φαγητόν, ἄξιον τῆς ἰδικῆς του φιλοτίμου προαιρέσεως καὶ μάλιστα αὐτούς, οἱ ὁποῖοι τοῦ ἐπροξένησαν τόσον μεγάλον καλόν, ὅθεν ἐλυπεῖτο διὰ τοῦτο. Τὶ λοιπὸν ἐθαυματούργησεν ὁ Θεός, ὁ ἀνοίγων τὴν πλουσίαν αὐτοῦ δεξιὰν καὶ χορταίνων πᾶν ζῷον ἀπὸ ἀγαθωσύνην; Οἱ μὲν Μοναχοὶ ἐκάθηντο πλησίον εἰς τὸν αἰγιαλόν, ὅταν ἀνέτειλεν ὁ ἥλιος καθαρὸς καὶ ἐτέρποντο παρατηροῦντες τὰ κύματα τῆς θαλάσσης, τὰ ὁποῖα ἐφέροντο ἥσυχα· ἕνα ὀψάριον δὲ μεγάλον ἐπήδησεν ἔξαφνα ἀπὸ τὴν θάλασσαν καὶ ἔπεσεν ἐμπρὸς εἰς τοὺς πόδας των καὶ ἐσπάραττεν ἥσυχα καί, τρόπον τινά, ὡσὰν νὰ τοὺς προσεκάλει νὰ τὸ πάρουν. Βλέποντες αὐτὸ οἱ Μοναχοὶ ἐθαύμαζον τὴν Πρόνοιαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν ηὐχαρίστουν· ἀλλ’ ὁ μεγαλόδωρος Κύριος, ὡσὰν νὰ μὴ ἦτο ἀρκετὸν τὸ ἕνα ὀψάριον ἐκεῖνο, τοὺς στέλλει καὶ δεύτερον κοντὰ εἰς τὸ πρῶτον, παρευθὺς δὲ καὶ τρίτον ὀψάριον, ὡσὰν τὰ πρῶτα, τὰ ὁποῖα ὅλα ἐπήδησαν εἰς τὴν γῆν ἐμπρός των καὶ τρόπον τινὰ τοὺς ἐκάλουν νὰ τὰ πάρουν, καὶ νὰ εὐχαριστοῦν τὸν Θεὸν περισσότερον. Διὰ τοιούτου τρόπου ἐφανέρωσεν ὁ Θεὸς εἰς τοὺς Μοναχοὺς ἐκείνους ὁποῖος ἦτο ὁ Μέγας Λουκᾶς καὶ οὕτως ὠφεληθέντες περισσότερον παρὰ ὅ,τι ὠφέλησαν, ἀνεχώρησαν.

Λαβὼν ὁ Ὅσιος τὰ πνευματικὰ ἄρματα τοῦ μεγάλου καὶ Ἀγγελικοῦ σχήματος καὶ στοχαζόμενος, ὅτι τότε πρῶτον ἐγράφη στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ, διὰ νὰ πολεμῇ τὸν διάβολον καὶ ὅτι ἔκτοτε ἐχρεώστει νὰ κάμῃ περισσοτέρους ἀγῶνας ἀπὸ τοὺς προηγουμένους, ἐπρόσθετε νηστείαν ἐπάνω εἰς τὴν νηστείαν, δάκρυα ἐπάνω εἰς τὰ δάκρυα, ἡσυχίαν περισσοτέραν καὶ προσευχὴν θερμοτέραν καὶ μακροτέραν, διὰ τὰ ὁποῖα ἔλαβε παρὰ Θεοῦ πολλὴν βοήθειαν καὶ Χάριν τῶν ἰαμάτων, ἀλλὰ καὶ τὴν γνῶσιν τῶν παρελθόντων καὶ τῶν μελλόντων καὶ τῶν κρυφίων καὶ ἐνεστώτων. Ὅθεν καὶ τοὺς Βουλγάρους, ὅλους σχεδόν, ὅτε ᾐχμαλώτισαν τὴν Ἤπειρον, τοὺς παρέδωκε μὲ τὰς προσευχάς του εἰς ἀφανισμὸν καὶ πρὸ πολλῶν ἡμερῶν προεῖπε δι’ αὐτούς, ὅτι ἔχουν νὰ κάμουν πολλὰ κακά, δὲν εἶπεν ὅμως τοῦτο καθαρά, διὰ νὰ μὴ δοξασθῇ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ὡς προορατικός· τὸν ἤκουσαν ὅμως μερικοί, ὅπου εἶπε ταῦτα τὰ προμηνύματα· «Ἑλλὰς ἐλαθήσεται, καὶ Πελοπόννησος πολεμηθήσεται».


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.