Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

νὰ τοῦ δώσῃ τὴν ἰατρείαν, τί ἐστοχάσθη ὁ θεοσεβὴς καὶ φιλόθεος; Ἐπέστρεψεν εἰς τὸν οἶκον του, δὲν ἀπηλπίσθη ὅμως διὰ τὴν ἰατρείαν του, ἀλλὰ πάλιν ἐπήγαινε συχνὰ καὶ παρεκάλει τὸν Ὅσιον καὶ παραμένων τρεῖς ἢ περισσοτέρας ἡμέρας, πάλιν ἐπέστρεφε. Μίαν φορὰν ἀπὸ τὰς πολλὰς ἐπῆγε καὶ παρεκάλεσε τὸν Ὅσιον μαζὶ μὲ τοὺς Πατέρας τοῦ Μοναστηρίου, τότε δὲ ἐφάνη εἰς τὸν ὕπνον του ὁ Ἅγιος καὶ καλῶν αὐτὸν ἐξ ὀνόματος τοῦ λέγει· «Ἄνοιξε τὸ στόμα σου». Ἀφοῦ τὸ ἤνοιξε, ἐφύσησεν ὁ Ἅγιος μέσα εἰς αὐτὸ καὶ τοῦ εἶπεν· «Ὕπαγε ὑγιὴς καὶ διηγοῦ εἰς ὅλους τὰ θαυμάσια τοῦ Θεοῦ». Ἐξυπνήσας ὁ ἀσθενὴς εἶδεν ὅτι τὸ ὅραμα ἦτο πραγματικότης καὶ ὅτι ἠλευθερώθη ἀπὸ τὸ δαιμόνιον καὶ διηγούμενος εἰς ὅλους τὸ θαῦμα, τοὺς παρεκίνει νὰ δοξάζουν τὸν Θεὸν καὶ τὸν αὐτοῦ θεράποντα.

Ἄλλος, Ἰωάννης ὀνομαζόμενος, ἔπασχεν ἔτη πολλὰ ἀπὸ δαιμόνιον ζοφερὸν καὶ καταφεύγων καὶ αὐτὸς εἰς τον τάφον τοῦ θείου Λουκᾶ μετεχειρίσθη τὰ ἴδια ἰατρικά, ἤτοι τὸ ἔλαιον τῆς κανδήλας καὶ τὸ μύρον, τὸ ὁποῖον ἀνέβλυζεν ἀπὸ τὸν τάφον τοῦ Ὁσίου, μὲ τὰ ὁποῖα τὸν ἔχρισεν ὁ προρρηθεὶς Μοναχὸς Παγκράτιος· διότι αὐτὸς ἦτο ὅστις συνεπόνει τοὺς πάσχοντας καὶ τοὺς ἔχριεν. Ἀλλὰ ἂν καὶ ἐπέρασαν ἐν τῷ μεταξὺ πολλαὶ ἡμέραι καὶ δὲν ἰατρεύθη, ἐδείκνυε μεγάλην ὑπομονὴν καὶ οὔτε ἐδίστασε τελείως, οὔτε λογισμοὶ ἀπιστίας καὶ μικροψυχίας τοῦ ἦλθον, ἀλλὰ παρέμεινεν ἓξ μῆνας, ἕως ὅτου ἐφάνη εἰς τὸν ὕπνον του ὁ Ὅσιος καὶ ἐδίωξεν ἀπὸ αὐτὸν τὸ ἀκάθαρτον καὶ πονηρὸν πνεῦμα καὶ φανερώσας εἰς αὐτὸν ἀπορρήτους τινὰς λόγους, τοῦ παρήγγειλε νὰ μὴ τοὺς εἰπῇ εἰς κανένα ἕως τοῦ θανάτου του.

Καὶ ἄλλος ἀκόμη, Ἰωάννης καὶ αὐτὸς καλούμενος, πάσχων ὁμοίως καὶ αὐτὸς ἀπὸ δαιμονικὴν ἐνέργειαν καὶ βασανιζόμενος ἔτη πολλά, προσέπεσεν εἰς τὸν τάφον τοῦ Ὁσίου καὶ τὸν ἐπεκαλέσθη μετὰ δακρύων· κατὰ δὲ τὴν νύκτα ἐφάνη εἰς τὸν ὕπνον του ὁ Ὅσιος, ὅστις κρατήσας αὐτὸν ἀπὸ τῆς κεφαλῆς ἤνοιξε τὸ στόμα του καὶ βάζων μέσα εἰς αὐτὸ ἄγκιστρον, τὸ κατέβασεν ἕως εἰς τὸν λάρυγγα, ἔπειτα πάλιν ἀνασύρας αὐτὸ τὸ ἔβγαλεν. Μετὰ ταῦτα τοῦ εἶπεν· «Ἰδοὺ ἔλαβες τὴν ἰατρείαν ἀπὸ τὴν πίστιν σου καὶ ἠλευθερώθης ἀπὸ τὸ πονηρὸν πνεῦμα· ὕπαγε εἰς εἰρήνην». Εὐθὺς τότε ὁ λόγος τοῦ Ὁσίου ἔγινεν ἔργον, διότι καθὼς ἐξύπνησεν εὑρέθη ἐλεύθερος ἀπὸ τὸ δαιμόνιον καὶ εὐχαριστῶν τὸν Ὅσιον ἐπέστρεψε χαίρων εἰς τὸν οἶκον του.


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.