Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

Δημήτριος ὁ ἐπονομαζόμενος Κολωνᾶς, νέος εἰς τὴν ἡλικίαν καὶ ἀνδρεῖος εἰς τὸ σῶμα, ἔσκαπτεν εἰς τὸν οἶκον του λάκκον, δια νὰ βάλῃ σῖτον καὶ σκάπτων βαθέως εὗρε πέτραν μεγάλην, τὴν ὁποίαν, ἀφοῦ ἤγειρε μὲ τὰς δύο χεῖρας του, προσεπάθησε νὰ τὴν ἀνεβάσῃ ἐπάνω ἀπὸ τὸν λάκκον. Ἐπειδὴ ὅμως ἡ πέτρα ἦτο πολὺ μεγάλη καὶ τὸ ἐγχείρημα ὑπὲρ τὴν δύναμίν του, κατέβηκαν τὰ ἐντόσθιά του ἀπὸ τὸ βάρος καὶ ἐγέμισαν τὰ δίδυμά του ἀπὸ φορτίον βαρύτατον, ὅθεν ἔμεινεν ὁ δυστυχὴς μέσα εἰς τὸν λάκκον ὀδυνώμενος καὶ μὴ δυνάμενος νὰ κινηθῇ, μετὰ βίας δὲ τὸν ἀνέβασαν οἱ συγγενεῖς του καὶ τὸν ἔβαλαν εἰς τὸν κράββατον ἀποκαμωμένον ἀπὸ τοὺς πόνους. Οὕτω βασανιζόμενος καὶ μὴ δυνάμενος νὰ λάβῃ καμμίαν παρηγορίαν ἀπό τινα, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ ἔλεός του εἰς αὐτὸν μὲ τὴν τοῦ Ἁγίου συμπάθειαν καὶ εὗρεν ὡς ἑξῆς τὴν θεραπείαν χωρὶς μεγάλην προσπάθειαν. Γνώριμός τού τις, ἐρχόμενος τυχαίως ἀπὸ τὸ Στείριον ὄρος καὶ ἔχων μαζί του μύρον ἀπὸ τὸν τάφον τοῦ Ὁσίου, τὸ ἔδωκεν εἰς τὸν πάσχοντα, ὅστις ἀλείψας μὲ αὐτὸ τὰ πονεμένα μέρη, μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἠλευθερώθη ἀπὸ τοὺς πόνους καὶ ἀπὸ τὸ πάθος καὶ ἀπολαβὼν καθαρὰν τὴν ὑγείαν ἐδόξαζε τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ὅσιον καὶ ἐκήρυττεν εἰς ὅλους τὰ τούτου θαυμάσια.

Ἕτερος Κωνσταντῖνος ὀνόματι, καταγόμενος ἀπὸ τὰς Θερμοπύλας, ἠνωχλεῖτο ἀπὸ δαιμόνιον, τὸ ὁποῖον ὄχι μόνον τὸν ἐκρήμνιζε καὶ τὸν ἐσπάραττεν, ἀλλὰ καὶ τὴν ψυχήν του ἐγέμιζεν ἀπὸ σκότος καὶ φόβητρα καὶ μὲ κάθε τρόπον τὸν ἐπείραζε· τί λοιπὸν μετεχειρίσθη αὐτός; Καταφρονῶν κάθε ἀνθρωπίνην βοήθειαν κατέφυγεν εἰς τὸν Θεὸν καὶ εἰς τὸν θεῖον Λουκᾶν, τὸν τοῦ Θεοῦ θεράποντα· καὶ πηγαίνων εἰς τὸν Ναόν του προσέπεσεν εἰς τὸν τάφον του, λούων αὐτὸν μὲ θερμὰ δάκρυα· ἔπειτα μετεχειρίσθη καὶ αὐτὸς τὸ μύρον, τὸ ἰατρικὸν παντὸς πάθους· καὶ ἄλλο ἔργον δὲν ἔκαμνεν ἡμέραν καὶ νύκτα, παρὰ προσηύχετο, ἔκαμνε μετανοίας, ἔκλαιε καὶ ἐχρίετο μὲ τὸ μύρον, ἀναμεμιγμένον μὲ τὰ θερμά του δάκρυα, περιμένων τὴν φιλανθρωπίαν τοῦ Θεοῦ.

Ἡ τοῦ Θεοῦ ὅμως φιλανθρωπία ἀργοποροῦσε καὶ δὲν ἔκαμνε τὴν εὐεργεσίαν, ὄχι ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχεν, ἀλλὰ διὰ χρήσιμόν τινα καὶ σωτήριον σκοπὸν βέβαια, εἰς τὴν ψυχὴν ἐκείνου διότι οὐδὲν πρᾶγμα γίνεται ἐκ Θεοῦ εἰς ἡμᾶς, τὸ ὁποῖον νὰ μὴ ἀποβλέπῃ εἰς τὴν ἰδικήν μας ὠφέλειαν. Ὅθεν καὶ ὁ καλὸς Κωνσταντῖνος, μεταχειριζόμενος καθὼς ἔπρεπε ταύτην τὴν ἀργοπορίαν τοῦ Θεοῦ, δὲν ἐδίστασε,


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.