Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

Ἄλλος τις φιλόχριστος ἦτο τυφλὸς καὶ κατὰ τοὺς δύο ὀφθαλμοὺς καὶ καταφυγὼν εἰς τὸν Ἅγιον εἰσῆλθεν εἰς τὸν Ναόν του καὶ τὸν παρεκάλει θερμῶς, λέγων· «Διάλυσόν μου τὸ σκότος τῶν ὀφθαλμῶν, Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, ὁ παραστάτης καὶ κληρονόμος τοῦ ἀληθινοῦ φωτός· λύτρωσέ με ἀπὸ ταύτην τὴν σκοτεινὴν νύκτα, διὰ νὰ ἴδω καὶ ἐγὼ τὴν ἁγίαν σου εἰκόνα καὶ τὸν ἱερόν σου τάφον, νὰ ἀπολαύσω τὴν ὡραιότητα τοῦ θείου σου οἴκου, νὰ γεμίσῃ ἀπὸ χαρὰν τὸ στόμα καὶ ἡ γλῶσσα μου ἀπὸ ἀγαλλίασιν καὶ νὰ κηρύξω εἰς ὅλους τὰ θαυμάσια σου». Ἀλλὰ παρακαλῶν τοιουτοτρόπως τὸν Ἅγιον καὶ μὴ λαμβάνων εὐθὺς τὴν θεραπείαν, ἐμικροψύχησε καὶ ἐκίνησε νὰ ὑπάγῃ εἰς τὴν κατοικίαν του. Ὁ θεῖος ὅμως Λουκᾶς, ὁ ἑτοιμότατος πρὸς συμπάθειαν, δὲν τὸν παρέβλεψεν, ἀλλὰ καθὼς ἐβάδιζεν εἰς τὴν ὁδὸν τοῦ ἐχάρισε τὸ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν του· πλὴν ὅμως δὲν τοῦ ἔδωκεν εὐθὺς ὅλον ὁμοῦ τὸ φῶς, ἀλλ’ ὀλίγον κατ’ ὀλίγον ἐγίνετο τοῦτο καθαρώτερον, τὸ δὲ σκότος ἐχάνετο. Ὅθεν κατ’ ἀρχὰς δὲν ἐπίστευεν ἐκεῖνος ὅτι ἀληθὲς εἶναι τοῦτο, ἀλλ’ ὕστερον, ὅταν ἔβλεπε καθαρὰ ὅλα τὰ πάντα ὡσὰν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ἐγέμισεν ὅλος ἀπὸ χαρὰν καὶ θαυμασμὸν καὶ ηὐχαρίστει πολὺ τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ὅσιον.

Ἕτερος Ἰωάννης ἀπὸ τὸ νησίον τῆς Τερβενίας ἔπασχε κακῶς κατὰ τοὺς πόδας καὶ ἐκείτετο ἐλεεινῶς ἀπὸ τοὺς πόνους· ἀκούων δὲ τὰς θαυματουργίας τοῦ Μεγάλου Λουκᾶ, ἐποθοῦσε νὰ ὑπάγῃ εἰς τὸν τάφον του καὶ νὰ προσπέσῃ εἰς αὐτόν, ἀλλὰ δὲν ἠδύνατο κατ’ οὐδένα τρόπον νὰ μετακινηθῇ· τί κάμνει λοιπόν; Πηγαίνει εἰς τὸ Μοναστήριον διὰ τοῦ νοός του καὶ περνᾷ τόσην ὁδὸν μὲ τὰ πτερὰ τῆς πίστεως, προσεγγίζει νοερῶς μὲ τὰ χείλη του τὸν θαυματουργὸν τάφον καὶ ἐπικαλεῖται ἀπὸ μακρόθεν τὸν Ὅσιον, ὅστις ἠδύνατο νὰ εἶναι παρὼν διὰ τῆς θείας Χάριτος, φωνάζων κατὰ τὸν θεῖον Προφητάνακτα· «Ἐγγισάτω ἡ δέησίς μου ἐνώπιόν σου… εἰσέλθοι τὸ ἀξίωμά μου ἐνώπιόν σου» (Ψαλμ. ριη’ 169-170). Ἐὰν μοῦ δώσῃς τὴν ἰατρείαν, μὲ τὴν δύναμιν τὴν ὁποίαν ἔλαβες ἀπὸ τὸν Θεόν, θέλω ἔλθει μὲ τοὺς πόδας μου νὰ σὲ εὐχαριστήσω καὶ νὰ προσκυνήσω τὸν ἅγιον τάφον σου». Ταύτην τὴν παράκλησιν προσέφερεν ὁ ἀσθενὴς εἰς τὸν Ὅσιον, ὄχι ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας, διότι ὁ Ὅσιος ταχέως τὸν ἐθεράπευσεν, ἐλαφρύνας αὐτὸν ἀπὸ τοὺς πόνους καὶ ἐλευθερώσας ἀπὸ τὴν παράλυσιν τῶν ποδῶν, δείξας αὐτὸν ὅλον ὑγιᾶ, ὥστε μετ’ ὀλίγον ἐπῆγεν εἰς τὸ Μοναστήριον πεζῇ καὶ προσέπεσεν εἰς τὸν θαυματουργὸν τάφον τοῦ Ὁσίου λέγων· «Εὐχαριστῶ σοι, Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἐρρύσω τοὺς ὀφθαλμούς μου ἀπὸ δακρύων καὶ τοὺς πόδας μου ἀπὸ ὀλισθήματος» (Ψαλμ. νε’ 14). Ἔπειτα, διηγούμενος εἰς τοὺς Πατέρας τοῦ Μοναστηρίου τὰ περὶ τῆς ἀσθενείας του καὶ ὅτι ταχέως ὁ Ὅσιος τὸν ἐθεράπευσε, χαίρων ἐπέστρεψεν εἰς τὸν οἶκον του δοξάζων τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ὅσιον.


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.