Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

Καὶ Κληρικός τις ἀπὸ τὴν Δαύλειαν, Νικόλαος τὸ ὄνομα, ἀσθενήσας ἀπὸ τὸ πάθος τῆς ὑδρωπικίας, ἐξώδευσε πολλὰ εἰς τους ἰατροὺς καὶ καμμίαν θεραπείαν δὲν εἶδεν, ἀλλ’ ηὐξάνετο τὸ πάθος του περισσότερον καὶ ἐκινδύνευεν εἰς θάνατον. Ὅθεν ἀφήνων καὶ ἰατροὺς καὶ ἰατρικὰ προσέτρεξεν εἰς τὸ κοινὸν καλὸν τῆς Ἑλλάδος, εἰς τὴν ἄμισθον καὶ ἀψευδῆ ἰατρείαν, εἰς τὸν θαυματουργὸν τάφον τοῦ Ἁγίου. Ὁ Μοναχὸς Παγκράτιος, ὅστις ἦτο ἐκεῖ, βλέπων αὐτὸν ἀναμένοντα εἰς τὸν τάφον, ὄχι μόνον τὸν εὐσπλαγχνίσθη καὶ τὸν συνεπόνεσεν, ἀλλὰ ἐπεχείρισε νὰ τοῦ κάμῃ καὶ καμμίαν θεραπείαν καὶ βρέχων εἰς ὕδωρ ἕνα σφουγγάριον, ἀπεσφόγγισε τὸν ἱερὸν τάφον καὶ μὲ αὐτὸ ἔχρισε τὸν ἀσθενῆ ἀπὸ κεφαλῆς ἕως ποδῶν καί, ὤ τοῦ θαύματος! ἐξήλειψεν ὡς κονιορτὸν τὴν ἀσθένειαν ἀπὸ αὐτὸν καὶ τὸν ἔκαμεν ὑγιῆ.

Πρὸς τούτοις καὶ ἄλλος Νικόλαος, ὅστις κατήγετο, ἀπὸ χωρίον τι εὑρισκομενον εἰς τὴν Κορώνειαν, δὲν γνωρίζομεν ἀπὸ τὶ αἴτιον (πιθανῶς εὐλογίαν) ἐγέμισεν ὅλο τὸ πρόσωπόν του ἀπὸ φλυκταίνας (φουσκαλίδας), αἱ ὁποῖαι ἦσαν παρόμοιαι μὲ ἀνημμένους ἄνθρακας καὶ ἀπὸ τὸ πῦον τὸ ὁποῖον ἔτρεχεν ἀπὸ αὐτὰς ὄχι μόνον ἐμολύνετο τὸ πρόσωπόν του, ἀλλὰ καὶ ἐκαίετο ὡσὰν ἀπὸ πῦρ. Ὅθεν, ἐξοδεύων καὶ αὐτὸς εἰς τοὺς ἰατροὺς πολλὰ χρήματα, καμμίαν ὠφέλειαν δὲν ἐλάμβανε· διότι ἕως ὅτου ἔδιδε χρήματα εἰς τοὺς ἰατρούς, τοῦ ἔλεγαν, ὅτι ἔχει νὰ θεραπευθῇ καὶ ἐὰν τοὺς ἔδιδε καὶ ἄλλα, ἤκουεν ἀπὸ αὐτούς, ὅτι ὀλίγον ἀκόμη καὶ θὰ ἀφανισθῇ ἡ ἀσθένεια ἀπολαμβάνων τὴν ὑγείαν του μὲ τελειότητα. Ἀφ’ οὗ δὲ τοῦ κατέφαγαν σχεδὸν ὅλα τὰ χρήματά του καὶ ἔπαυσε πλέον ἀπὸ τοῦ νὰ ἐξοδεύῃ ματαίως, τότε καὶ οἰ ἰατροὶ εἶπον τὴν ἀλήθειαν καὶ ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι πρωτύτερα εἶχον τὸ ψεῦδος κέρδους ὑπόθεσιν, τότε, χωρὶς νὰ ἐλέγχωνται ἀπὸ κανένα, ἔλεγαν εἰς αὐτόν, ὅτι ἡ ἀσθένειά του εἶναι ἀθεράπευτος καὶ ἀνωτέρα ἀπὸ κάθε ἀνθρωπίνην τέχνην καὶ ὅτι μόνον τὸν Θεὸν ἐχρειάζετο, εἰς τὸν ὁποῖον εἶναι δυνατὰ τὰ παρὰ ἀνθρώποις ἀδύνατα.

Ἀκούων ταῦτα ἐκεῖνος ὁ δυστυχής, κατηγόρησε τὸν ἑαυτόν του ὡς ἄφρονα καὶ ἐλυπεῖτο πολύ, διότι μαζὶ μὲ τὰ χρήματα ἔχασε καὶ τὰς καλὰς ἐλπίδας τῆς ὑγείας του. Ἐνῷ λοιπὸν εὑρίσκετο εἰς τοιαύτην λύπην καὶ ἀπορίαν, συνήντησε γνώριμόν τινα καὶ φίλον του, ὁ ὁποῖος εἶχε φέρει τότε κοντὰ ἔλαιον ἀπὸ τὴν κανδήλαν τοῦ τάφου τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ καὶ γνωρίζων τὴν θείαν δύναμιν, ἥτις ἦτο εἰς αὐτό, διηγήθη εἰς αὐτὸν τὰ πάθη καὶ τὰς ἀσθενείας, τὰς ὁποίας ἐθεράπευσε, καὶ δραμὼν ἔφερε τοῦτο ἀπὸ τὸν οἶκον του καὶ ἤλειψε τὸ πρόσωπον τοῦ ἀσθενοῦς μὲ πίστιν πολλὴν ἀμφοτέρων, καὶ τοῦ ἀλείφοντος καὶ τοῦ πάσχοντος, οἱ ὁποῖοι κατὰ τὴν διάρκειαν τῆς ἀλείψεως ἐπεκαλοῦντο εἰς βοήθειαν τὸ ὄνομα τοῦ θείου Λουκᾶ· τί δὲ ἠκολούθησεν ἀπὸ τοῦτο;


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.