Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

τὴν ἔφεραν εἰς τὸν τάφον τοῦ Ὁσίου, τὴν ἄφησαν δὲ ἐκεῖ ὁμοῦ μετὰ τοῦ υἱοῦ της καὶ ἀνεχώρησαν. Ἀλλά, θαυμαστὰ εἶναι τὰ κρίματα τοῦ Κυρίου! παρέβλεψεν αὐτὴν ὁ Ὅσιος κατ’ οἰκονομίαν καὶ τὴν ἄφησεν ἀθεράπευτον πολὺν καιρόν· ὅθεν ἀπέκαμεν ἀπὸ τὴν πολυκαιρίαν καὶ ἀπελπισθεῖσα τῆς ἰατρείας ἤθελε νὰ ἀναχωρήσῃ.

Ἀλλ’ ὤ τῆς ἀνεκδιηγήτου χρηστότητός σου, Κύριε! Ἐπειδὴ πρὸ ὀλίγου εἶχεν ἀναβλύσει ἀπὸ τὸν τάφον τοῦ Ὁσίου μύρον εὐῶδες, ὁ νεωκόρος παίρνων αὐτὸ τὸ ἔβαλεν εἰς κανδήλαν καὶ τὴν ἐκρέμασεν ἐπάνω εἰς τὸν τάφον τοῦ Ὁσίου. Ὁ δὲ υἱὸς τῆς παραλύτου, φυλάττων εἰς καιρόν, ὅπου δὲν ἦτο ἐκεῖ ἄλλος οὐδείς, παρὰ μόνον ἡ μήτηρ του, τῆς λέγει· «Ἐγὼ θέλω νὰ πίω τὸ μύρον, τὸ ὁποῖον εἶναι εἰς τὴν κανδήλαν». Ἐκείνη τὸν ἠμπόδιζε λέγουσα· «Μή, τέκνον, διότι ὁ κανδηλανάπτης εἶναι ὀξύθυμος καὶ ἴσως μᾶς ξυλίσῃ καὶ μᾶς διώξῃ ἀπ’ ἐδῶ». Ἀλλ’ ἐκεῖνος πάλιν λέγει· «Ἐγὼ θέλω νὰ τὸ πίω». Εὐθὺς τότε σηκώνεται καὶ παίρνων τὴν κανδήλαν ἔπιε τὸ μύρον. Παρευθὺς τότε ἔπεσε κατὰ γῆς καὶ ἐκυλίετο καὶ ἤφριζεν, ἡ δὲ μήτηρ του βλέπουσα αὐτὸν ἐλυπήθη πολὺ καὶ θέλουσα νὰ τὸν βοηθήσῃ, ὤ τοῦ θαύματος! ἔτρεξε μὲ τοὺς πόδας της καὶ ἐσήκωσε μὲ τὰς χεῖρας της τὸν υἱόν της, ὁ ὁποῖος ἐσηκώθη σωφρονισμένος καὶ ἐλεύθερος ἀπὸ τὴν ἐνέργειαν τοῦ δαίμονος. Ὅθεν θαυμάζουσα ἡ γυνὴ εἰς τὴν διπλῆν θαυματουργίαν ταύτην ἐδόξαζε τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ὅσιον καὶ προσπίπτουσα εἰς τὸν τάφον τοῦ Ὁσίου εὐλαβῶς καὶ μετὰ πολλῶν δακρύων τὸν ἠσπάζετο, ψάλλουσα τὰ εὐχαριστήρια καὶ κηρύττουσα εἰς ὅλους τὸ διπλοῦν τοῦτο θαῦμα τοῦ Ἁγίου.

Καὶ ἄλλη γυνὴ εἶχε δύο τέκνα, ἄρσεν καὶ θῆλυ, ἦσαν δὲ καὶ τὰ δύο ἀνάπηρα κατὰ τοὺς πόδας καὶ δὲν ἠδύναντο νὰ περιπατήσουν οὐδόλως· διὰ τοῦτο ἐλυπεῖτο πολὺ καὶ ἔκλαιε, μὴ γνωρίζουσα τί νὰ κάμῃ. Ἀκούσασα δὲ τὰ θαύματα τοῦ Ὁσίου, ἔβαλεν εἰς ζῷα τὰ τέκνα της καὶ τὰ ἐπῆγεν εἰς τὸν τάφον του καὶ ἐκεῖ μετὰ θερμῶν δακρύων τὸν παρεκάλει εἰς ἔλεος καὶ βοήθειαν, ἀναμένουσα τὴν ἰατρείαν αὐτῶν. Ἀφοῦ ὅμως παρῆλθον ὀκτὼ πλήρεις ἡμέραι καὶ τὰ τέκνα της δὲν εἶχον θεραπευθῆ, ἐμικροψύχησεν ἡ γυνὴ καὶ ἀπελπισθεῖσα ἀνεχώρησε μὲ λύπην μεγάλην ἐπιστρέφουσα εἰς τὸν οἶκον της· ἔλεγεν ὅμως ἀπὸ τὴν πολλὴν ταπείνωσίν της, ὅτι διὰ τὰς πολλὰς ἁμαρτίας της δὲν ἦτο ἀξία νὰ τὴν εἰσακούσῃ ὁ Ὅσιος καὶ νὰ θεραπεύσῃ τὰ τέκνα της. Διὰ τοῦτο καὶ παραδόξως ἀπήλαυσε τὴν εὐεργεσίαν τοῦ Ἁγίου καὶ εὐθὺς μόλις εἰσήρχετο εἰς τὸν οἶκον της, ὤ τοῦ θαύματος! εἶδε καὶ τὰ δύο τέκνα της ὑγιᾶ καὶ ἐβάδιζον μὲ τοὺς πόδας των πολὺ καλά. Τοῦτο τὸ θαυμάσιον εἰς μὲν τοὺς ἄλλους ἐπροξένησε θαυμασμόν, τὴν δὲ μητέρα ἐνέπλησε χαρᾶς ἀμέτρου καὶ μὲ θερμὰ δάκρυα εὐχαριστοῦσε τὸν Ἅγιον, συγκαλέσασα δὲ συγγενεῖς καὶ φίλους, ἀνύμνει τὸν Κύριον μὲ κοινὰς δοξολογίας καὶ αἴνους.


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.