Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

Καὶ ἄλλη τρίτη γυνὴ εἶχεν εἰς τὸ πρόσωπόν της πάθος ἀθεράπευτον, ἤτοι καρκίνον, ὁ ὁποῖος τῆς προεκάλει πόνους ἀφορήτους καὶ πολλὴν ἀσχημίαν. Ἀφοῦ λοιπὸν ἔλαβεν ἀπὸ τοὺς ἰατροὺς πολλὰ φάρμακα καὶ ὄχι μόνον δὲν ὠφελήθη ποσῶς, ἀλλὰ καὶ τὸν καιρὸν ἔχασε καὶ τὸν πλοῦτον της ἐδαπάνησε, προσέτρεξεν εἰς τὸν τάφον τοῦ Ὁσίου καὶ μὲ πολλὰ δάκρυα τὸν παρεκάλεσε νὰ τῆς δώσῃ τὴν θεραπείαν, ἀλείψασα δὲ τὸ ἀσθενὲς μέρος μὲ τὸ ἔλαιον τῆς κανδήλας τοῦ τάφου τοῦ Ὁσίου ἠλευθερώθη ἀπὸ τὸ πάθος χωρὶς νὰ μείνῃ εἰς τὸ πρόσωπόν της οὐδὲν σημεῖον τῆς ἀσθενείας.

Καὶ ἄλλη γυνὴ γερόντισσα κατὰ τὴν ἡλικίαν, πλουσία καὶ ἔνδοξος, ἀπὸ τὴν Βοιωτίαν, εἶχε πάθος εἰς τὸν ὀφθαλμόν της, τὸ ὁποῖον ὄχι μόνον τῆς ἐπροξένει πόνους δριμεῖς καὶ πολλούς, ἀλλὰ τῆς ἔκαμε καὶ τὸν ὀφθαλμὸν σκοτεινὸν καὶ ἔρρεεν ἀκαταπαύστως ἀπὸ αὐτὸν πυῶδες ὑγρόν, ὡσὰν ἀπὸ πηγὴν πονηράν. Ἀφοῦ δὲ ἔκαμεν ἰατρικὰ πολλὰ καὶ δὲν εἶδε κανὲν ὄφελος, ἐπῆγεν εἰς τὸ Μοναστήριον τοῦ Ὁσίου καὶ προσέπεσεν εἰς τὸν τάφον του μετὰ θερμῆς πίστεως καὶ χρίσασα τὸν ὀφθαλμόν της μὲ ἔλαιον τῆς κανδήλας, ἀναμεμιγμένον μὲ ὑγρασίαν τοῦ τάφου, εἰς ὀλίγας ἡμέρας ἐφωτίσθη καὶ ἐκαθαρίσθη καὶ οὔτε σημεῖον κἂν τοῦ πάθους ἔμεινεν, ἀλλ’ ἔλαβε τελείαν τὴν ὑγείαν, καθὼς ἦτο ὑγιὴς καὶ ὁ ἄλλος ὀφθαλμός της.

Ἄνθρωπός τις ὀνόματι Νικόλαος, πάσχων ἀπὸ τὸ ἀθεράπευτον πάθος τῆς λώβης, ἦτο πληγωμένος ἀπὸ κεφαλῆς ἕως ποδῶν καὶ ἔρρεεν ἀπὸ τὰς πληγάς του πύον δυσῶδες, ὥστε ὅλοι τὸν ἐσιχαίνοντο· ὅθεν ἀπελπισθεὶς ἀπὸ κάθε ἀνθρωπίνην βοήθειαν προστρέχει εἰς τὸν τάφον τοῦ Ὁσίου μετὰ πίστεως καὶ μεταχειρίζεται ἰατρικὸν τὸ ἔλαιον τῆς κανδήλας τοῦ Ἁγίου καὶ τὴν ὑγρασίαν τοῦ τάφου του. Μίαν ἡμέραν, καθήμενος πλησίον εἰς τὴν δεξαμενήν, ἥτις ἦτο γεμάτη ἀπὸ τὸ θεῖον μύρον του καὶ προσέχων μὲ χαρὰν εἰς τὸ μύρον, τὸ ὁποῖον ἔρρεεν, ἔπεσεν ἐντὸς αὐτῆς χωρὶς νὰ θέλῃ, ὄχι ὅμως καὶ χωρὶς θείαν βούλησιν· εὐθὺς δὲ ὡς ἔπεσεν, ὤ! καὶ τὶς νὰ μὴ χαρῇ ἢ τίς νὰ μὴ θαυμάσῃ εἰς τὸ καινὸν αὐτὸ θαῦμα! εὐθὺς ἠλευθερώθη καὶ ἐκαθαρίσθη ἀπὸ τὸ πάθος τῆς λώβης μὲ τόσην εὐκολίαν, ὡσὰν νὰ ἐκαθαρίσθη ἀπὸ ρύπον τοῦ σώματος.

Καὶ ἄλλος ὅστις ἔπασχεν ἀπὸ δαιμόνιον χρόνους πολλοὺς καὶ ἐβασανίζετο μὲ πολλὰ καὶ δεινὰ βάσανα, κρημνιζόμενος καὶ σπαραττόμενος πολλάκις, ἐπῆγεν εἰς τὸν τάφον τοῦ Ὁσίου καὶ ἐπρόσμενεν ἡμέρας πολλάς. Βλέπων δὲ ὅτι ὁ Ἅγιος ἀργοποροῦσε


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.