Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

δὲν ἐψύχρανε τὴν θερμότητα τῆς ψυχῆς του οὔτε ἀπέβαλε τὴν πίστιν καὶ ἐλπίδα του, οὔτε ἐνεθυμεῖτο νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς τὸ οἶκον του. Ἀλλ’ ἡ ἀργοπορία τῆς θεραπείας τοῦ Κωνσταντίνου διήρκεσεν ἓξ ὁλοκλήρους μῆνας, κατὰ τὸ πλάτος ὅπου εἶχεν ἡ καρδία του εἰς τὸ νὰ ὑπομείνῃ· καὶ τοῦτο ἔγινεν εἰς αὐτὸν διὰ νὰ μὴ ἐλευθερωθῇ μόνον ἀπὸ τὸ δαιμόνιον, ἀλλὰ διὰ νὰ ἀξιωθῇ καὶ τὴν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς του, τὸ ὁποῖον ἔγινε καὶ μὲ τὸ ἔργον· διότι τότε μὲν ἠλευθερώθη ἀπὸ τὴν τυραννίαν τοῦ πονηροῦ, τοὺς δὲ μισθοὺς τῆς ὑπομονῆς του καὶ πίστεως θέλει λάβει εἰς αἰῶνα τὸν μέλλοντα.

Καὶ ἄλλος τις, καταγόμενος ἀπὸ τὸν Εὔριπον, εἰς ὅμοιον κακὸν περιέπεσε καὶ ἠνωχλεῖτο ἀπὸ πικρότατον δαίμονα· ὅθεν κατέφυγε παρομοίως καὶ αὐτὸς εἰς τὸν θαυματουργὸν τάφον τοῦ Ὁσίου. Εἷς δὲ ἀπὸ ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι εἶχαν τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ κοινοῦ, τὸν ὁποῖον συνήθως ἀποκαλοῦν Κομερκιάριον, Χριστοφόρος ὀνόματι, ἐπῆγεν εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ὁσίου χάριν εὐλαβείας καὶ προσκυνήσας τὸν τίμιον τάφον του, παρεκάλεσε τοὺς Πατέρας νὰ τὸν ἀφήσουν νὰ κοιμηθῇ πλησίον τοῦ τάφου. Οἱ Πατέρες τοῦ ἔδωσαν τὴν ἄδειαν νὰ κοιμηθῇ λέγοντες, ὅτι τώρα ἄλλος δὲν εἶναι νὰ κοιμηθῇ ἐκεῖ παρὰ μόνον ὁ δαιμονιζόμενος· ἐκεῖνος δὲ εἶπεν· «Αὐτὴν τὴν νύκτα ἄς κοιμηθῇ εἰς ἄλλο μέρος ὁ πάσχων, διότι ἐγὼ θέλω μόνος νὰ κοιμηθῶ πλησίον εἰς τὸν τάφον». Ἐσυγχωρήθη λοιπὸν ἀπὸ τοὺς Πατέρας καὶ τοῦτο καὶ ὁ μὲν Χριστοφόρος ἔμεινε μόνος εἰς τὸν ἱερὸν τάφον, ὁ δὲ πάσχων διορισθεὶς νὰ κοιμηθῇ εἰς ἄλλο μέρος ἐλυπήθη πολύ, νομίζων τὸ πρᾶγμα ἀτιμίαν του καὶ παράβλεψιν καὶ ὅτι αὐτὸς διὰ νὰ μὴ ἀπολαύσῃ τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου, ἐδιώχθη ἀπὸ τὸν τάφον του.

Ἀλλ’ ὁ Κύριος, ὅστις παρηγορεῖ τὰς λυπημένας ψυχάς, ὄχι μόνον παρηγόρησεν αὐτόν, ὅστις ἐλυπεῖτο, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὸ πονηρὸν δαιμόνιον τὸν ἠλευθέρωσε παραδόξως· διότι ἐφάνη εἰς τὸν ὕπνον του ὁ Ὅσιος λαμπρὸς καὶ χαριέστατος καὶ τὸν ἐκύτταξε μὲ πολὺ ἱλαρὸν καὶ γλυκύτατον ὄμμα, καλέσας δὲ αὐτὸν ἐξ ὀνόματος, τοῦ εἶπε νὰ ἀνοίξῃ τὸ στόμα του, βάλων δὲ εἰς αὐτὸ τὰ δάκτυλά του, ἐφάνη εἰς τὸν ἀσθενῆ ὅτι ἐξέβαλε τρίχα μαύρην, ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἦτο κρεμασμένος εἷς κάνθαρος, τὸν ὁποῖον δεικνύων εἰς αὐτὸν ὁ Ὅσιος τοῦ εἶπε μὲ ἱλαρότητα· «Βλέπεις τὸν ἐχθρόν σου; Λοιπόν, ἰδοὺ ὅτι ἠλευθερώθης ἀπὸ ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος σὲ ἐτυραννοῦσε». Μὲ τοῦτον τὸν τρόπον ὁ Ἅγιος καὶ τὴν φιλανθρωπίαν ἔδειξεν εἰς αὐτὸν φιλανθρώπως καὶ τὸν δαίμονα παρέστησεν ἁρμοδίως διὰ τῆς εἰκόνος· διότι μὲ τὸν κάνθαρον ἐφανέρωνε τὸ σιχαμερὸν τοῦ δαίμονος καὶ μὲ τὴν τρίχα τὴν ἀδυναμίαν του. Ἀπολαύσας λοιπὸν ὁ ἄνθρωπος τελείαν τὴν ὑγείαν του, ἐπῆγεν εἰς τὸν τόπον του χαίρων καὶ ἐκήρυττεν εἰς ὅλους τὰ θαύματα τοῦ Ὁσίου.


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.