Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

Εἷς δὲ ἀπὸ ἐκείνους ἀνέφερε διὰ τὸν Ὅσιον, ὅτι ἐὰν προσκληθῇ αὐτὸς καὶ ἐπισκεφθῇ τὸν ἀσθενῆ, θὰ τὸν ἐλευθερώσῃ ἀπὸ τὴν ἀσθένειάν του. Τρέχει παρευθὺς ὁ πατὴρ τοῦ ἀσθενοῦς εἰς τὸν Ὅσιον, ὅστις εὑρίσκετο εἰς τὸ Μοναστήριον, προσπίπτει εἰς τοὺς πόδας του καὶ μετὰ θερμῶν δακρύων τὸν παρακαλεῖ νὰ ὑπάγῃ νὰ ἐπισκεφθῇ τὸν ἀσθενῆ, ἐπειδὴ ὅμως δὲν ἠδύνατο μόνος νὰ καταπείσῃ τὸν Ὅσιον, ἔκαμε νεῦμα εἰς τὸν Ἡγούμενον, νὰ μεσιτεύσῃ καὶ αὐτὸς ὑπὲρ τούτου· ὅθεν τὸν παρεκάλεσε θερμῶς καὶ ὁ Ἡγούμενος νὰ ὑπάγῃ, ἀλλ’ ἐκεῖνος δὲν ἐδέχετο τελείως εἰς τοῦτο, λέγων· «Τίς εἶμαι ἐγώ; Ἀπατᾶσθε. Εἷς Θεὸς μόνος εἶναι δυνατὸς νὰ ἐλευθερώνῃ καὶ ἀπὸ τὸν θάνατον· ἄνθρωπος ὅμως φθαρτὸς καὶ ὑποκείμενος εἰς ἁμαρτίας δὲν δύναται νὰ κάμῃ τοιοῦτον θαυμάσιον». Ταῦτα ὡς ἤκουσεν ὁ πατὴρ τοῦ ἀσθενοῦς ἐπέστρεψεν ὀπίσω λυπημένος καὶ ἀπηλπισμένος. Ὅταν δὲ ἦλθεν ἡ ἑσπέρα, συνομιλῶν ὁ Ἀντώνιος μὲ τὸν Ὅσιον, εἶπε· «Νομίζω, Πάτερ τίμιε, ὅτι δὲν ἐπράξαμεν καλῶς, οὔτε σύμφωνα μὲ τὰς θείας ἐντολάς, νὰ μὴ ἐπισκεφθῶμεν τὸν ἀσθενῆ καὶ μάλιστα ἐφ’ ὅσον παρεκλήθημεν πρὸς τοῦτο καὶ μὲ πολλὰ δάκρυα· ὅθεν μὲ κάθε δίκαιον ἔχομεν νὰ ἀκούσωμεν τὸ «ἀσθενὴς ἤμην καὶ οὐκ ἐπεσκέψασθέ με» (Ματθ. κα’ 43), διότι μήπως καὶ ἡμεῖς σπρώχνομεν τὸν ἑαυτόν μας εἰς τοῦτο διὰ ἐπίδειξιν; Εἰς πόσην δὲ λύπην ἔπεσαν οἱ γονεῖς τοῦ ἀσθενοῦς καὶ συγγενεῖς; Ὥστε, κατὰ τὴν ἰδικήν μου γνώμην, ἡ παραίτησις αὐτή, τὴν ὁποίαν ἐκάμαμεν, εἶναι κατὰ πολὺ ἄσπλαγχνος καὶ μακρὰν ἀπὸ κάθε φιλανθρωπίαν».

Εἰς αὐτὰ ἀπεκρίθη ὁ θεῖος Λουκᾶς· «Ἡ θεραπεία τῶν ἀσθενῶν εἶναι ἴδιον μόνου τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἀξίων τῆς Αὐτοῦ Χάριτος καὶ τὸ νὰ παρηγορῇ κανεὶς τοὺς λυπημένους εἶναι ἴδιον ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἀρκετὸν λόγον καὶ φρόνησιν· ἀλλ’ ἐγὼ εἶμαι καὶ ἀπὸ τὰ δύο ἐστερημένος. Εἰς τί λοιπὸν θὰ ὠφελήσω ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι ζητοῦν, ἐὰν ὑπάγω; Ὅμως, ἐὰν σύ, Πάτερ, νομίζῃς τοῦτο καλὸν καὶ εὐάρεστον εἰς τὸν Θεόν, πήγαινε ἐμπρὸς καὶ ἐγὼ κατόπιν σὲ ἀκολουθῶ». Ἐπορεύθησαν λοιπὸν πρὸς τὸν ἀσθενῆ καὶ ὅταν ἔφθασαν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἦτο βαθεῖα ἑσπέρα, εὗρον δὲ αὐτὸν χωρὶς φωνὴν καὶ χωρὶς αἴσθησιν, μόνον ἀπὸ τὴν ἀναπνοὴν ἐγνωρίζετο ὅτι δὲν ἦτο νεκρός. Ὅσοι λοιπὸν ἦσαν ἐκεῖ ἔκλαιον ἡσύχως, μόνον δὲ ὁ πατὴρ τοῦ ἀσθενοῦς εἶπε πρὸς τὸν Ὅσιον, ὅστις παρεκάθησε πλησίον τῆς κλίνης· «Εὖξαι, Πάτερ τίμιε, διὰ τὸν δοῦλον σου, τὸν υἱόν μου, καὶ κάμε εἰς αὐτὸν σημεῖον εἰς ἀγαθόν, νὰ τὸν ἴδῳ καθὼς ἀγαπῶ καὶ καθὼς αἱ ἰδικαί σου εὐχαὶ ἔχουν δύναμιν». Λέγων δὲ ὁ Ὅσιος, ὅτι δὲν δύναται νὰ κάμῃ τοιαῦτα θαύματα, ὁ πατὴρ τοῦ ἀσθενοῦς πάλιν τὸν παρεκάλει,


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.