Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΛΟΥΚΑ τοῦ ἐν τῷ Στειρίῳ ὄρει τῆς Ἑλλάδος ἀσκήσαντος.

Ὅταν λοιπὸν συνέλαβε τὴν σκέψιν αὐτὴν ὁ Ὅσιος, ἔστειλεν ὁ Στυλίτης, ὅστις εὑρίσκετο εἰς τὸν Ζεμενόν, ἄνθρωπον, ἐπὶ τούτῳ εἰς τὸν Ὅσιον, παρακαλῶν αὐτὸν νὰ ὑπάγῃ πρὸς αὐτόν, διὰ νὰ τὸν ἔχῃ συγκάτοικον καὶ ἂν τοῦ εἶναι δυνατὸν νὰ τὸν ὑπηρετῇ. Ὁ Ὅσιος, δεξάμενος τὸν λόγον τοῦτον μετὰ χαρᾶς, ἐπειδὴ ἀγαποῦσε περισσότερον νὰ ὑποτάσσεται παρὰ νὰ ὑποτάσσῃ, διότι τοῦτο εἰς τοὺς νέους εἶναι ὠφελιμώτερον καὶ μάλιστα διότι ἤξευρε πόσον εἶναι τὸ κέρδος τὸ ὁποῖον προέρχεται ἀπὸ τὴν ὑποταγὴν καὶ τὴν ταπείνωσιν, ἐπῆγεν εἰς τὸν Στυλίτην διὰ νὰ τὸν ὑπηρετῇ καὶ ἀπὸ τότε ἐφρόντιζεν ὁ τρισμακάριστος νὰ τοῦ προσφέρῃ πᾶσαν ὑπηρεσίαν, διότι ἐνόμιζε μεγάλην ἀτιμίαν καὶ ζημίαν τὸ νὰ ἀφήσῃ ἄλλον νὰ τὸν ὑπηρετῇ· διὰ τοῦτο καὶ ξύλα ἔφερε καὶ ὕδωρ καὶ τὴν τράπεζαν, ἐπεμελεῖτο καὶ τὸ μαγειρεῖον καὶ τὰ δίκτυα συνέρραφε καὶ ἡλίευε καὶ ὅλα τὰ ἔκαμνεν, ὄχι ἕνα χρόνον καὶ δύο καὶ τρεῖς, ἀλλὰ δέκα ὁλοκλήρους χρόνους, μιμούμενος τὴν ταπείνωσιν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος ἦλθε, καθὼς λέγει μόνος, διὰ νὰ διακονήσῃ καὶ ὄχι νὰ διακονηθῇ· ὄχι δὲ μόνον τοιαύτην ὑποταγὴν ἐδείκνυεν εἰς τὸν Στυλίτην ὁ Ὅσιος, ἀλλὰ καὶ τόσην ἀγάπην εἶχε πρὸς αὐτόν, ὥστε ὑπερέβαινε τὴν ἀγάπην σαρκικοῦ υἱοῦ πρὸς πατέρα.

Ὅθεν μίαν φοράν, ἀκούσας, φιλοκατήγορόν τινα, ὅστις ὕβριζε καὶ κατηγόρει τὸν Γέροντά του, τόσον ἐλυπήθη καὶ πρὸς τόσον ζῆλον ἐθερμάνθη, ὥστε ὡσὰν νὰ ἐλησμόνησε τὸ σιωπηλὸν καὶ κόσμιον καὶ τὴν πολλὴν ἐκείνην ἐντροπὴν καὶ ἡμερότητα, τὴν ὁποίαν εἶχε, μετεχειρίσθη λόγους σκληροὺς ἐναντίον τοῦ φιλοκατηγόρου καὶ ἀναισχύντου ἐκείνου διὰ τῆς εὐπαιδεύτου καὶ εὐκαίρως κινηθείσης γλώσσης του, ἵνα σωφρονίσῃ τὴν αὐθάδη καὶ διαβολικὴν γλῶσσαν ἐκείνου. Ἀλλὰ ἐπειδὴ ἐκεῖνος ἦτο ἀπάνθρωπος καὶ σκληρὸς καὶ εἶχε πάθη ὄχι μικρὰ καὶ εὐκολοϊάτρευτα, ἐχρειάζετο νὰ λάβῃ καὶ ἄλλην περισσοτέραν παίδευσιν καὶ ἀκούσατε: Μὴ ὑποφέρων οὗτος τοὺς ἐλέγχους τοὺς ὁποίους τοῦ ἔκαμεν ὁ Ὅσιος, ἐρράπισε μὲ τὴν μικρὰν χεῖραν του τὸν ἡγιασμένον, παρευθὺς ὅμως τότε ἐρραπίσθη καὶ αὐτὸς ἀπὸ τὸν δαίμονα καὶ πεσὼν κατὰ γῆς ἐσπαράττετο καὶ ἤφριζε, τὸ δὲ φοβερώτερον καὶ πολλῶν δακρύων ἄξιον καὶ ἀρκετὸν νὰ φοβίσῃ ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι δὲν κρατοῦν τὴν γλῶσσαν των, ἦτο ὅτι ἔμεινεν ὁ ἄθλιος ἐκεῖνος ἕως τέλους τῆς ζωῆς του δαιμονιζόμενος καὶ ὑπὸ τοῦ σατανᾶ παιδευόμενος εἰς ὄλεθρον τῆς σαρκός, ὡς λέγει ὁ θεῖος Παῦλος, διὰ νὰ σωθῇ ἡ ψυχή του. Καὶ τὸ αἴτιον ἦτο ὅτι αὐτὸς ἐνῷ ἔπρεπε νὰ εἶναι διδάσκαλος τῶν ἄλλων καὶ σωφρονιστὴς (διότι ἦτο Ἱερεὺς) καὶ νὰ συμβουλεύῃ τοὺς ἄλλους μὲ τὸν λόγον καὶ τὴν ζωήν του, ἐκεῖνος ἦτο τόσον ἀσύνετος, ὥστε ἔγινε καὶ εἰς τοὺς ἄλλους παράδειγμα ψυχικῆς βλάβης καὶ καταισχύνη φανερὰ τοῦ ἱεροῦ ἀξιώματος.


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρόκειται περὶ τῆς Ἀμφίσσης, ἀρχαίας πόλεως τῆς Λοκρίδος, κειμένης βορειοδυτικῶς τῶν Δελφῶν καὶ εἰς ἀπόστασιν 20 χ.λ.μ. ἀπ’ αὐτῶν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρξε μία τῶν κυριωτέρων πόλεων τῶν Ὀζολῶν Λοκρῶν. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους κατεστράφη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων Σαμουήλ, ἀλλ’ ἀνεκτίσθη λαβοῦσα βραδύτερον τὸ ὄνομα Αὐλών, ὑπὸ τὸ ὁποῖον φέρεται ὡς ἕδρα Ἐπισκοπῆς ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν. Ἐκ τοῦ ὀνόματος τούτου λέγεται ὅτι προέκυψε τὸ ἔτι καὶ σήμερον ἐν χρήσει Σάλωνα. Κατ’ ἄλλην ἐκδοχὴν προέρχεται ἐξ ἐγκατασταθέντων ἐκεῖ Θεσσαλονικέων (Θεσσαλονικεῖς-Σαλονικεῖς) μετὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Θεσσαλονίκης ὑπὸ τοῦ Φιλίππου. Κατὰ νεωτέραν γνώμην ὠνομάσθη Σάλωνας ἐκ τοῦ συχνοῦ σάλου, τὸν ὁποῖον ὑφίσταται λόγῳ τοῦ σεισμογεννοῦς τῆς περιοχῆς. Ἐκ τοῦ ὀνόματος Σάλωνας, τὸ ὁποῖον ἀναφέρεται ἐνταῦθα καὶ τὸ ὁποῖον βεβαιοῖ καὶ ἡ τοπικὴ παράδοσις, προέκυψεν ἐπὶ Τουρκοκρατίας τὸ ὄνομα Σάλωνα. Ἅμα τῇ ἀπελευθερώσει τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀπεδόθη εἰς αὐτὴν τὸ παλαιόν της ὄνομα Ἄμφισσα καὶ κατέστη ἕδρα τῆς ἐπαρχίας Παρνασσίδος, ἤδη δὲ εἶναι πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φωκίδος. Ἐνταῦθα τὸ ὄνομα Σάλωνας ἀφέθη ὡς ἔχει ἐν τῷ Χειρογράφῳ, διότι ἀποτελεῖ σημαντικὸν ἀποδεικτικὸν στοιχεῖον περὶ τῆς ἐξελίξεως τῆς ὀνομασίας τῆς πόλεως.

[2] Πέτρος Α’ βασιλεὺς τῆς Βουλγαρίας (927-968). Ὁ Πέτρος οὗτος ἔχει ἀνακηρυχθῆ ὑπὸ τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας Ἅγιος. Περὶ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ Συμεῶνος Α’ βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος, τῇ κβ’ (22ᾳ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου.

[3] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀνηγέρθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ἡ γνωστὴ περιώνυμος Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ἑλικῶνος, πλησίον τοῦ παλαιοῦ χωρίου Στείριον τῆς ἐπαρχίας Λεβαδείας τοῦ νομοῦ Βοιωτίας. Ὅπως ἐν τοῖς προηγουμένοις εἴδομεν καὶ ὅπως ἐν τῇ συνεχείᾳ τῆς προκειμένης Βιογραφίας τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀναφέρεται, ἡ οἰκοδομὴ τῆς Μονῆς ἤρξατο ζῶντος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ἀπὸ τοῦ ἔτους 942 διὰ συνδρομῆς τοῦ Βυζαντινοῦ στρατηγοῦ Κρηνίτου, διοικητοῦ τότε τοῦ θέματος Ἑλλάδος. Κατὰ πρῶτον ἐθεμελιώθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου καὶ ἤρχισεν οἰκοδομούμενος ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅστις ἐπερατώθη μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Ὁσίου ὑπὸ πνευματικῶν αὐτοῦ τέκνων. Ὁ Ναὸς οὗτος δὲν σῴζεται σήμερον. Ὁ σήμερον σῳζόμενος Ναός, ὅστις εἶναι καὶ τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς, τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ὁσίου, ἀνηγέρθη κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 11ου αἰῶνος. Ὀλίγον βραδύτερον ἀνηγέρθη βορείως αὐτοῦ ὁ πάνσεπτος Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ὁ Ναὸς τοῦ Ὁσίου εἶναι ὀκταγωνικοῦ ρυθμοῦ, μετὰ τρούλλου, ὁ ἀρχαιότερος καὶ τελειότερος τῶν σῳζομένων ὁμοίων Ναῶν, καὶ πρωτότυπον τοῦ εἴδους αὐτοῦ. Εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὸν Ναὸν τῆς Μονής Δαφνίου Ἀθηνῶν, λίαν ἐπιμελῶς ἐκτισμένος βάσει ἀρχιτεκτονικοῦ σχεδίου, τὸ ὁποῖον προσδίδει εἰς αὐτὸν ἐξαιρετικὴν μεγαλοπρέπειαν, ἡ δὲ θαυμασία ἐσωτερικὴ διακόσμησις αὐτοῦ, τὸ μαρμάρινον γλυπτὸν τέμπλον, τὰ ὑπέροχα ἄλλα γλυπτά, τὰ χρυσᾶ καὶ πολύχρωμα μωσαϊκά, οἱ πολύτιμοι λίθοι καὶ ὁ ἐν γένει διάκοσμος αὐτοῦ προσδίδου εἰς τὸν ὅλον Ναόν, ὅστις διετηρήθη ἄθικτος διὰ μέσου τῶν αἰώνων καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, σπανίαν λαμπρότητα καὶ κάλλος προκαλοῦν τὸ δέος.

Κάτωθι τοῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ ὑπάρχει κρύπτη τιμωμένη ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ ἕτεροι δύο τάφοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς, κατὰ τὴν παράδοσιν, εἶναι τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Β’, περὶ τοῦ ὁποίου προεῖπεν ὁ Ὅσιος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του θὰ ἀπηλευθεροῦτο ἡ ὑπὸ τῶν Ἀράβων κατεχομένη Κρήτη. Διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς προρρήσεως ταύτης ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς ἐνίσχυσε διὰ χρημάτων τὴν Μονὴν καὶ συνήργησε σπουδαίως εἰς τὴν ἀνέγερσιν αὐτῆς. Ὁ Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἔχει σχῆμα σταυροῦ καὶ πλουσιώτατον ἐσωτερικὸν διάκοσμον ἀνώτερον τοῦ προηγουμένου.

[4] Παφλαγονία· ἀρχαία χώρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, περιλαμβάνουσα τὰ βόρεια παράλια αὐτῆς, μεταξὺ τῆς Βιθυνίας πρὸς δυσμὰς καὶ τοῦ Πόντου πρὸς ἀνατολάς. Πρὸς νότον συνώρευε μετὰ τῆς Γαλατίας.