Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΦΩΤΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Ὁμολογητοῦ.

τὰ τρόπαια τῆς νίκης, τὰ προαναφερθέντα δηλαδὴ πρακτικὰ τῆς ψευδοογδόης ἐκείνης Συνόδου. Ἀλλ’ ὅμως ἡ θεία δίκη δὲν ἀφῆκεν αὐτοὺς νὰ χαρῶσιν ἄχρι τέλους ἐπὶ τῷ κατορθώματι αὐτῶν, διότι πλέοντες πρὸς τὴν Ρώμην ἐνέπεσαν εἰς Σλαύους πειρατάς, οἵτινες γυμνώσαντες αὐτοὺς ἥρπασαν σὺν τοῖς ἄλλοις καὶ τὸν κώδικα τῶν πρακτικῶν. Οὕτως οὐδὲ εἰς χάρτην κἂν γεγραμμένην ἠξιώθη νὰ ἀπολαύσῃ τὴν φαντασθεῖσαν νίκην ὁ Πάπας Ἀδριανός.

Ὁ δὲ θεῖος Φώτιος μετὰ τὴν ἄνομον κατάκρισιν αὐτοῦ ὡδηγήθη εἰς τὴν Μονὴν τῆς Ἁγίας Σκέπης, ὅπου καὶ παρεδόθη «εἰς χεῖρας ἀνθρώπων ἁμαρτωλῶν» καὶ ποικιλοτρόπως ἐβασανίζετο φυλασσόμενος ὑπὸ λόχου στρατιωτῶν, ἀπαγορευθείσης καὶ πάσης ἐπικοινωνίας μετὰ συγγενῶν καὶ γνωστῶν καὶ εἰς καθημερινὰς ἀνακρίσεις ὑποβαλλόμενος. Τὸ δὲ χειρότερον ὅτι καὶ αὐτὰ τὰ βιβλία τοῦ ἀφῃρέθησαν, ἀλλὰ καὶ σφοδρῶς ἀσθενήσαντος ἐκ τῶν ταλαιπωριῶν, οὐδὲ ἰατροῦ κἂν εἴσοδος ἐπετράπη. Ταῦτα δὲ πάντα μετὰ θαυμαστῆς καρτερίας ὑπέμεινεν ὁ Ἅγιος μηδόλως λυπούμενος ἢ στενοχωρούμενος. Τούτων δὲ γενομένων σεισμὸς μέγας ἔσεισεν ἐκ θεμελίων τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ ζημίαι πολλαὶ ἐγένοντο, ὥστε εἰς φόβον ἐνέβαλε πάντας, ὅτι διὰ τὰς κατὰ τοῦ Ἁγίου καταδρομὰς ἐμίσησεν ὁ Θεὸς τὴν Πόλιν.

Παρέμεινε δὲ ὁ Ἅγιος φυλακισμένος καὶ βασανιζόμενος ἐπὶ τρία ἔτη, ὅτε κατανοήσας πλέον ὁ αὐτοκράτωρ Βασίλειος τὴν προσγενομένην ἀδικίαν ὄχι μόνον ἀπηλευθέρωσεν αὐτόν, ἀλλὰ καὶ ἐγκαταστήσας μετὰ πάσης τιμῆς εἰς τὸ ἐν Μαγναύρᾳ βασιλικὸν Παλάτιον ἐνεπιστεύθη εἰς αὐτὸν τὴν ἀνατροφὴν τῶν υἱῶν καὶ διαδόχων αὐτοῦ Λέοντος καὶ Κωνσταντίνου. Ὁ δὲ ταπεινόφρων Φώτιος ἔσπευσε νὰ διαλλαγῇ καὶ μετὰ τοῦ Πατριάρχου Ἰγνατίου, ἀμφότεροι δὲ οἱ Ἁγιώτατοι οὗτοι Πατριάρχαι, παρὰ τὰς διαφορὰς αἱ ὁποῖαι τοὺς ἐχώρισαν, προσέπεσον εἰς τοὺς πόδας ἀλλήλων καὶ κατασπαζόμενοι ἀλλήλους ἐζήτουν ἀπ’ ἀλλήλων συγχώρησιν. Παρεῖχε δὲ ὁ ἀνεξίκακος Φώτιος πᾶσαν συνδρομὴν εἰς τὸν γηραιὸν Ἰγνάτιον διὰ τὴν ἐπίλυσιν πολυπλόκων ἐκκλησιαστικῶν ζητημάτων καὶ τὴν εἰρήνευσιν τῆς Ἐκκλησίας. Ἀσθενήσαντος δὲ τοῦ ἀοιδίμου Ἰγνατίου καὶ ἐν γήρατι καλῷ εὑρισκομένου, καθημερινῶς ἐπεσκέπτετο καὶ ἐθεράπευε καὶ ἀνεκούφιζεν αὐτὸν διὰ γλυκυτάτων παρηγορητικῶν λόγων μέχρι τῆς μακαρίας ἐκείνου τελευτῆς.


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρὸς τρανωτέραν ἀπόδειξιν τῆς ἀληθείας μεταφέρομεν ἐνταῦθα αὐτουσίους τοὺς λόγους, οὕς ἀναφέρει ἐν τῷ ὑπ’ αὐτοῦ συγγραφέντι Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου ὁ Μάγιστρος Νικήτας ὁ καὶ Δαυῒδ ὁ Παφλαγὼν (ὅστις εἶναι αὐτὸς οὗτος ὁ Συμεὼν ὁ Μεταφραστὴς καὶ βλέπε περὶ τούτου τὴν ὑποσημείωσιν εἰς τὸν βίον τῆς Ὁσίας Θεοκτίστης τῆς Λεσβίας ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ θ’ (9ῃ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου), ὅστις ὑπῆρξεν ἄσπονδος ἐχθρὸς τοῦ Μεγάλου Φωτίου, ὡς ἐρρέθη ἀνωτέρω, καὶ ὀπαδὸς τῆς ἀντιπάλου παρατάξεως τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου. Εἶναι δὲ οἱ ἀναφερόμενοι λόγοι οἱ ἑξῆς: «Ὑπῆρχεν (ὁ Φώτιος) τῶν εὐγενῶν κατὰ σάρκα καὶ περιφανῶν, σοφίᾳ τε κοσμικῇ καὶ συνέσει τῶν ἐν τῇ πολιτείᾳ τρεφομένων εὐδοκιμώτατος πάντων νομιζόμενος. Γραμματικῆς μὲν γὰρ καὶ Ποιήσεως, Ρητορικῆς τε καὶ Φιλοσοφίας, καὶ δὴ καὶ Ἰατρικῆς καὶ πάσης ὀλίγου δεῖν Ἐπιστήμης τῶν θύραθεν τοσοῦτον ἦν αὐτῷ τὸ περιόν, ὡς μὴ μόνον σχεδὸν φύσει τῶν κατὰ τὴν αὐτοῦ γενεὰν πάντων διενεγκεῖν, ἤδη δὲ καὶ πρὸς τοὺς παλαιοὺς αὐτὸν διαμιλλᾶσθαι. Πάντα γὰρ συνέτρεχον αὐτῷ ἡ ἐπιτηδειότης τῆς φύσεως, ἡ σπουδή, ὁ πλοῦτος, δι’ ὃν καὶ βίβλος αὐτῷ ἔρρει πᾶσα· πλέον δὲ πάντων ὁ τῆς δόξης ἔρως, δι’ ὅν αὐτῷ καὶ νύκτες ἄϋπνοι παρήρχοντο, περὶ τὴν ἀνάγνωσιν ἐμμελῶς ἐσχολακότι».

[2] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὴν ἑορτὴν αὑτοῦ, ἐν τόμῳ Ι’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ κγ’ (23ῃ) τοῦ μηνὸς Ὀκτωβρίου.

[3] Ψεύδεται ἄρα ὁ Νεοκαισαρείας Στυλιανὸς γράφων πρὸς Στέφανον ὅτι κατὰ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐχειροτονήθη Πρεσβύτερος καὶ Ἐπίσκοπος· ὁμοίως καὶ ὁ Σμύρνης Μητροφάνης καὶ ὁ Παφλαγὼν Νικήτας καὶ ὁ Θεόγνωστος, οἱ πολλὰ κατὰ τοῦ Ἀγιωτάτου Φωτίου τούτου γράψαντες· ὁμοίως καὶ ὁ Βαρώνιος ὁ λέγων, ὅτι ὁ Φώτιος ἦτο εὐνοῦχος, ἀρυόμενος τοῦτο, ἀπατηλῶς, ἔκ τινος ἐπιστολῆς Ἰωάννου Σακελλαρίου, διότι ὁ Ἰωάννης οὗτος δὲν ἔγραψε πρὸς τὸν Φώτιον, ἀλλ’ ὁ Φώτιος πρὸς τὸν Ἰωάννην (ὅρα σελ. 274 τοῦ β’ τόμ. τοῦ Μελετίου καὶ εἰς τὰ προλεγόμενα τῆς ἐν Ἁγίᾳ Σοφίᾳ συστάσης Συνόδου ἐπὶ τοῦ Ἁγιωτάτου Φωτίου, ἐν τῷ Πηδαλίῳ).

[4] Ὁ Πατριάρχης Ἰγνάτιος ἦτο υἱὸς τοῦ αὐτοκράτορος Μιχαὴλ Α’ τοῦ Κουροπαλάτου ἢ Ραγκαβὲ καὶ ἀνεψιὸς τοῦ αὐτοκράτορος Νικηφόρου Α’ τοῦ ἀπὸ Γενικῶν. Εἰς τὸν Πατριαρχικὸν θρόνον ἀνῆλθε τὸ πρῶτον ἐν ἔτει 846 διαδεχθεὶς τὸν Ἅγιον Μεθόδιον (842-846).

[5] Γράφων μετὰ ταῦτα ὁ ἱερὸς Φώτιος πρὸς τὸν Κλαυδιουπόλεως Ἰγνάτιον καὶ μεμφόμενος τὴν ἐπαίσχυντον ταύτην πρᾶξιν, μεταξὺ ἄλλων προσθέτει καὶ τὰ ἑξῆς: «Ἦν ποτε φευκτὸν καὶ φοβερὸν τὸ ἀνάθεμα, ὅτε κατὰ τῶν ἐνόχων τῆς ἀσεβείας ὑπὲρ τῶν τῆς εὐσεβείας κηρύκων ἐφέρετο· ἀφ’ οὗ δὲ ἡ τολμηρὰ καὶ ἀναίσχυντος τῶν ἀλαστόρων ἀπόνοια, παρὰ πάντα θεσμὸν θεῖον καὶ ἀνθρώπινον καὶ παρὰ πάντα λόγον Ἑλληνικόν τε καὶ βάρβαρον, τὸ οἰκεῖον ἀνάθεμα κατὰ τῶν προμάχων τῆς Ὀρθοδοξίας ἀναστρέφειν ἐφρυάξατο, καὶ τὴν βαρβαρικὴν μανίαν ἐκκλησιαστικὴν παρανομίαν ἐφιλονείκησαν ἀπεργάσασθαι, αὐτίκα καὶ τὸ φρικτὸν ἐκεῖνο καὶ ποινῆς ἁπάσης πέρας … στεφάνους ἀκηράτους καὶ ἀθάνατον δόξαν ἀντὶ ποινῆς ἀπεργάζεται!» (Ἐπιστ. ριε’ σελ. 156-157).

[6] Ὁ θεῖος Φώτιος εἰς τὸν ιδ’ λόγον τῶν «Ἀμφιλοχίων» εἰς τὸ —Τί ἐστι τὸ «διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί»· καὶ πῶς ἡ παράβασις ἰσχὺν ἔσχε διανοίγειν ὀφθαλμοὺς (Γενέσ. γ’ 7)— λέγει μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς: «Μετὰ τὴν ἁμαρτίαν ὡς τὰ πολλὰ ἡ ἐπίγνωσις τοῦ ἁμαρτήματος γίνεται, καὶ τὸ μέγεθος τοῦ τολμήματος τότε μᾶλλον ἐπιγινώσκεται· τοῦ γὰρ ἐπιπροσθοῦντος πάθους καὶ κινοῦντος οἴστρου πρὸς τὴν ἁμαρτίαν μετὰ τὴν ἔκθεσμον πρᾶξιν πεπαυμένου τε καὶ ἠρεμοῦντος, τότε δὴ τότε ὥσπερ διακύψας τῆς πολλῆς ἐκείνης ἀχλύος καὶ ἀνανήψας ἐφορᾷ τὰ πεπραγμένα, καὶ εἰς οἵαν κατάστασιν ἐξ οἵας μετηνέχθη συναίσθησιν μᾶλλον λαμβάνει καὶ τὸ συνειδὸς τιτρῶσκον αὐτὸν καὶ διεγεῖρον ἔχων, διαβλέπει τρανῶς ἃ τοῦ πάθους ἐπιπροσθοῦντος οὐχ ὁμοίως ἔβλεπε».