Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΦΩΤΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Ὁμολογητοῦ.

Ἀλλ’ ἐπειδὴ μετ’ ὀλίγον ὁ νέος αὐτοκράτωρ ἐζήτησεν ἵνα κοινωνήσῃ τῶν ἀχράντων Μυστηρίων, δὲν ἐπέτρεψεν εἰς αὐτὸν ὁ Ἅγιος, ἐπειδὴ πρὸ ὀλίγου ἀκόμη εἶχε διαπράξει τὸν φόνον καὶ εἶχε τὰς χεῖρας σταζούσας ἀκόμη ἀπὸ τὸ αἷμα τοῦ φονευθέντος βασιλέως! Ὁ Ἅγιος δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ ὑποχωρήσῃ εἰς τοιαύτην ἀσέβειαν. Ἀγανακτήσας διὰ τοῦτο ὁ Βασίλειος καταβιβάζει ἀπὸ τῆς πατριαρχείας τὸν διαυγέστατον τῆς οἰκουμένης φωστῆρα, ἤδη δέκα ἔτη πατριαρχεύοντα, καὶ ἐνέκλεισεν αὐτὸν εἰς τὴν ἐν Κωνσταντινουπόλει Μονὴν τῆς Ἁγίας Σκέπης ὡς παρανόμως δῆθεν πατριαρχεύσαντα ζῶντος ἔτι τοῦ Ἰγνατίου.

Ἐθρήνησεν ἡ Ἐκκλησία καὶ ἔκλαυσεν ἡ Πόλις διὰ τὴν νέαν καὶ ἄδικον ταύτην καταδρομὴν κατὰ τοῦ Ἁγίου, ἐθρήνουν ὅμως οἱ πιστοὶ περισσότερον καὶ ἔκλαιον διὰ τὴν ζημίαν τῆς Ὀρθοδοξίας στερηθείσης τοῦ γενναίου προμάχου αὐτῆς, ἐχαίροντο δὲ οἱ παπικοὶ καὶ οἱ ἄλλοι ἐχθροὶ τοῦ Ἁγίου. Προχωρῶν δὲ ἔτι περαιτέρω ὁ νέος αὐτοκράτωρ, ἀφοῦ ἐνέκλεισε τὸν Ἅγιον εἰς τὴν Μονὴν τῆς Ἁγίας Σκέπης, ἔστειλε καὶ ἔφεραν ἀπὸ τὴν Μυτιλήνην, ὅπου ἦτο ἐξόριστος, τὸν πρῴην Πατριάρχην Ἰγνάτιον, ἀπέδωσε μάλιστα εἰς αὐτὸν πρὸς κατοίκησιν καὶ τὸ εἰς Μαγγάνους πατρικὸν αὐτοῦ παλάτιον[4]. Παρευθὺς τότε ὁ αὐτοκράτωρ Βασίλειος πράττει πρᾶγμα καὶ τῆς ἑαυτοῦ Βασιλείας καὶ πάσης τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀνάξιον, διὰ τὸ ὁποῖον καὶ αὐτὸς πολὺ ὕστερον μετενόησεν. Ἀποστέλλει πρὸς τὸν Πάπαν Νικόλαον πρέσβεις, ἀναθέτων εἰς αὐτὸν ἵνα κρίνῃ τὴν μεταξὺ τῶν δύο Πατριαρχῶν Φωτίου καὶ Ἰγνατίου ὑφισταμένην διαφοράν. Ἀλλὰ τὸν μὲν Νικόλαον εὗρον οἱ πρέσβεις ἀποθανόντα, ὁ δὲ τούτου διάδοχος Ἀδριανός, ἁρπάσας τὴν εὐκαιρίαν, ἐπικυροῖ τὰ πρότερον ὑπὸ Νικολάου κατὰ Φωτίου πραχθέντα, ἀφορίζει δὲ καὶ αὐτὸς τὸν Φώτιον, συγχρόνως δὲ κηρύττει ἄκυρον τὴν ἐπὶ Φωτίου ἐν ἔτει ωξζ’ (867) κατὰ τοῦ Πάπα Νικολάου γενομένην Σύνοδον· ἀποστέλλει δὲ καὶ ἀντιπροσώπους αὐτοῦ πρὸς τὸν αὐτοκράτορα Βασίλειον, παραγγέλων ὅπως συγκροτηθῇ ἐν Κωνσταντινουπόλει Σύνοδος Οἰκουμενική, ἥτις νὰ ἐπικυρώσῃ πάντα τὰ κατὰ τοῦ Φωτίου καὶ κατὰ τῆς Ὀρθοδοξίας πραχθέντα ἐν Ρώμῃ.


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρὸς τρανωτέραν ἀπόδειξιν τῆς ἀληθείας μεταφέρομεν ἐνταῦθα αὐτουσίους τοὺς λόγους, οὕς ἀναφέρει ἐν τῷ ὑπ’ αὐτοῦ συγγραφέντι Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου ὁ Μάγιστρος Νικήτας ὁ καὶ Δαυῒδ ὁ Παφλαγὼν (ὅστις εἶναι αὐτὸς οὗτος ὁ Συμεὼν ὁ Μεταφραστὴς καὶ βλέπε περὶ τούτου τὴν ὑποσημείωσιν εἰς τὸν βίον τῆς Ὁσίας Θεοκτίστης τῆς Λεσβίας ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ θ’ (9ῃ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου), ὅστις ὑπῆρξεν ἄσπονδος ἐχθρὸς τοῦ Μεγάλου Φωτίου, ὡς ἐρρέθη ἀνωτέρω, καὶ ὀπαδὸς τῆς ἀντιπάλου παρατάξεως τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου. Εἶναι δὲ οἱ ἀναφερόμενοι λόγοι οἱ ἑξῆς: «Ὑπῆρχεν (ὁ Φώτιος) τῶν εὐγενῶν κατὰ σάρκα καὶ περιφανῶν, σοφίᾳ τε κοσμικῇ καὶ συνέσει τῶν ἐν τῇ πολιτείᾳ τρεφομένων εὐδοκιμώτατος πάντων νομιζόμενος. Γραμματικῆς μὲν γὰρ καὶ Ποιήσεως, Ρητορικῆς τε καὶ Φιλοσοφίας, καὶ δὴ καὶ Ἰατρικῆς καὶ πάσης ὀλίγου δεῖν Ἐπιστήμης τῶν θύραθεν τοσοῦτον ἦν αὐτῷ τὸ περιόν, ὡς μὴ μόνον σχεδὸν φύσει τῶν κατὰ τὴν αὐτοῦ γενεὰν πάντων διενεγκεῖν, ἤδη δὲ καὶ πρὸς τοὺς παλαιοὺς αὐτὸν διαμιλλᾶσθαι. Πάντα γὰρ συνέτρεχον αὐτῷ ἡ ἐπιτηδειότης τῆς φύσεως, ἡ σπουδή, ὁ πλοῦτος, δι’ ὃν καὶ βίβλος αὐτῷ ἔρρει πᾶσα· πλέον δὲ πάντων ὁ τῆς δόξης ἔρως, δι’ ὅν αὐτῷ καὶ νύκτες ἄϋπνοι παρήρχοντο, περὶ τὴν ἀνάγνωσιν ἐμμελῶς ἐσχολακότι».

[2] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὴν ἑορτὴν αὑτοῦ, ἐν τόμῳ Ι’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ κγ’ (23ῃ) τοῦ μηνὸς Ὀκτωβρίου.

[3] Ψεύδεται ἄρα ὁ Νεοκαισαρείας Στυλιανὸς γράφων πρὸς Στέφανον ὅτι κατὰ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐχειροτονήθη Πρεσβύτερος καὶ Ἐπίσκοπος· ὁμοίως καὶ ὁ Σμύρνης Μητροφάνης καὶ ὁ Παφλαγὼν Νικήτας καὶ ὁ Θεόγνωστος, οἱ πολλὰ κατὰ τοῦ Ἀγιωτάτου Φωτίου τούτου γράψαντες· ὁμοίως καὶ ὁ Βαρώνιος ὁ λέγων, ὅτι ὁ Φώτιος ἦτο εὐνοῦχος, ἀρυόμενος τοῦτο, ἀπατηλῶς, ἔκ τινος ἐπιστολῆς Ἰωάννου Σακελλαρίου, διότι ὁ Ἰωάννης οὗτος δὲν ἔγραψε πρὸς τὸν Φώτιον, ἀλλ’ ὁ Φώτιος πρὸς τὸν Ἰωάννην (ὅρα σελ. 274 τοῦ β’ τόμ. τοῦ Μελετίου καὶ εἰς τὰ προλεγόμενα τῆς ἐν Ἁγίᾳ Σοφίᾳ συστάσης Συνόδου ἐπὶ τοῦ Ἁγιωτάτου Φωτίου, ἐν τῷ Πηδαλίῳ).

[4] Ὁ Πατριάρχης Ἰγνάτιος ἦτο υἱὸς τοῦ αὐτοκράτορος Μιχαὴλ Α’ τοῦ Κουροπαλάτου ἢ Ραγκαβὲ καὶ ἀνεψιὸς τοῦ αὐτοκράτορος Νικηφόρου Α’ τοῦ ἀπὸ Γενικῶν. Εἰς τὸν Πατριαρχικὸν θρόνον ἀνῆλθε τὸ πρῶτον ἐν ἔτει 846 διαδεχθεὶς τὸν Ἅγιον Μεθόδιον (842-846).

[5] Γράφων μετὰ ταῦτα ὁ ἱερὸς Φώτιος πρὸς τὸν Κλαυδιουπόλεως Ἰγνάτιον καὶ μεμφόμενος τὴν ἐπαίσχυντον ταύτην πρᾶξιν, μεταξὺ ἄλλων προσθέτει καὶ τὰ ἑξῆς: «Ἦν ποτε φευκτὸν καὶ φοβερὸν τὸ ἀνάθεμα, ὅτε κατὰ τῶν ἐνόχων τῆς ἀσεβείας ὑπὲρ τῶν τῆς εὐσεβείας κηρύκων ἐφέρετο· ἀφ’ οὗ δὲ ἡ τολμηρὰ καὶ ἀναίσχυντος τῶν ἀλαστόρων ἀπόνοια, παρὰ πάντα θεσμὸν θεῖον καὶ ἀνθρώπινον καὶ παρὰ πάντα λόγον Ἑλληνικόν τε καὶ βάρβαρον, τὸ οἰκεῖον ἀνάθεμα κατὰ τῶν προμάχων τῆς Ὀρθοδοξίας ἀναστρέφειν ἐφρυάξατο, καὶ τὴν βαρβαρικὴν μανίαν ἐκκλησιαστικὴν παρανομίαν ἐφιλονείκησαν ἀπεργάσασθαι, αὐτίκα καὶ τὸ φρικτὸν ἐκεῖνο καὶ ποινῆς ἁπάσης πέρας … στεφάνους ἀκηράτους καὶ ἀθάνατον δόξαν ἀντὶ ποινῆς ἀπεργάζεται!» (Ἐπιστ. ριε’ σελ. 156-157).

[6] Ὁ θεῖος Φώτιος εἰς τὸν ιδ’ λόγον τῶν «Ἀμφιλοχίων» εἰς τὸ —Τί ἐστι τὸ «διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί»· καὶ πῶς ἡ παράβασις ἰσχὺν ἔσχε διανοίγειν ὀφθαλμοὺς (Γενέσ. γ’ 7)— λέγει μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς: «Μετὰ τὴν ἁμαρτίαν ὡς τὰ πολλὰ ἡ ἐπίγνωσις τοῦ ἁμαρτήματος γίνεται, καὶ τὸ μέγεθος τοῦ τολμήματος τότε μᾶλλον ἐπιγινώσκεται· τοῦ γὰρ ἐπιπροσθοῦντος πάθους καὶ κινοῦντος οἴστρου πρὸς τὴν ἁμαρτίαν μετὰ τὴν ἔκθεσμον πρᾶξιν πεπαυμένου τε καὶ ἠρεμοῦντος, τότε δὴ τότε ὥσπερ διακύψας τῆς πολλῆς ἐκείνης ἀχλύος καὶ ἀνανήψας ἐφορᾷ τὰ πεπραγμένα, καὶ εἰς οἵαν κατάστασιν ἐξ οἵας μετηνέχθη συναίσθησιν μᾶλλον λαμβάνει καὶ τὸ συνειδὸς τιτρῶσκον αὐτὸν καὶ διεγεῖρον ἔχων, διαβλέπει τρανῶς ἃ τοῦ πάθους ἐπιπροσθοῦντος οὐχ ὁμοίως ἔβλεπε».