Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΦΩΤΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Ὁμολογητοῦ.

Καταβιβασθέντος τοῦ θείου Φωτίου ἀπὸ τοῦ Πατριαρχικοῦ θρόνου, ἀνεβιβάσθη πράγματι εἰς αὐτὸν ὁ πορφυρογέννητος Στέφανος εὐσεβὴς καὶ ἐνάρετος κατὰ τὰ ἄλλα. Ὁ δὲ αὐτοκράτωρ Λέων δὲν ἠρκέσθη εἰς μόνην τὴν ἄνομον καὶ ἄδικον ἐκθρόνισιν τοῦ Ἁγίου, ἀλλὰ πεσθεὶς ἀφ’ ἑνὸς εἰς τὰς τῶν συκοφαντῶν διαβολάς, ἀφ’ ἑτέρου προσπαθῶν ὅπως ἀποκτήσῃ κατηγόρους κατὰ τοῦ Ἁγίου τοὺς ἰδίους αὐτοῦ φίλους, ἵνα στηρίξῃ κατ’ αὐτοῦ κατηγορίαν, παρέστησεν ἐνώπιόν του τὸν θεῖον Φώτιον καὶ τὸν πολλὰ καὶ ἄλλοτε παθόντα Θεόδωρον τὸν Σανταβαρηνόν. Ἐξεβίαζε δὲ ὁ αὐτοκράτωρ τὸν Θεόδωρον νὰ ψευδομαρτυρήσῃ κατὰ τοῦ Ἁγίου, ἀπειλῶν αὐτόν, ἂν δὲν πράξῃ τοῦτο, νὰ τὸν βασανίσῃ. Ἐπίεζε καὶ τὸν Ἅγιον νὰ ὁμολογήσῃ δῆθεν παραβάσεις· ἀλλ’ ἀπελπισθεὶς ἀπὸ τὰς θαρραλέας ἀμφοτέρων ἀποκρίσεις, τὸν μὲν Θεόδωρον τὸν Σανταβαρηνὸν ἐτύφλωσεν ἐξορύξας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ καὶ ἀπέστειλεν ἐξόριστον εἰς Ἀθήνας, τὸν δὲ Ἅγιον ἐνέκλεισε καὶ πάλιν εἰς τὴν Μονὴν τῶν Ἀρμενιανῶν.

Εἰς τὴν Μονὴν ταύτην παρέμεινεν ἔγκλειστος ὁ Ἅγιος ἐπὶ πέντε ὁλόκληρα ἔτη, ἤτοι μέχρι τῆς μακαρίας τελευτῆς αὐτοῦ, ὡς εἴπομεν ἀνωτέρω. Ἀπερίγραπτοι τυγχάνουσιν αἱ δοκιμασίαι ἃς ὑπέστη, κατὰ τὰ τελευταῖα ταῦτα ἔτη τῆς ζωῆς του, ποικιλοτρόπως πάσχων καὶ μηδεμιᾶς τυγχάνων ἀνθρωπίνης παρηγορίας, ἐστερημένος καὶ αὐτῶν τῶν προσφιλεστέρων πνευματικῶν του τέκνων. Ὅσον ὅμως κατὰ τὸ σῶμα ἐδοκιμάζετο τοσοῦτον κατὰ τὸ πνεῦμα ἔχαιρε καὶ ηὐφραίνετο καὶ καθημερινῶς ἀνύψωνεν ἑαυτὸν εἰς θείας ἀναβάσεις καὶ οὐρανίους θεωρίας. Οὕτως ἐν εἰρήνῃ ψυχῆς ἀγωνιζόμενος καὶ ὡς χρυσὸς ἐν χωνευτηρίῳ δοκιμασθεὶς εἴς τε τὴν ἀκλινῆ τήρησιν τῶν πατροπαραδότων δογμάτων τῆς ἀληθείας καὶ τὴν εἰς τοὺς ποικίλους πειρασμοὺς ὑπομονήν, ἀποκαμὼν δὲ σωματικῶς ἀπὸ τὰς ποικίλας στερήσεις, ἐκλήθη παρὰ τοῦ Κυρίου τῆς δόξης ἵνα ἀπολαύσῃ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἡτοιμασμένην αὐτῷ κατοικίαν. Ἀπῆλθε λοιπὸν πρὸς ὃν ἐπόθησε Κύριον, καὶ ὑπὲρ οὗ ὁλοψύχως ἠγωνίσθη καθ’ ἅπαντα τὸν βίον αὐτοῦ, κατὰ τὸ ἔτος ωϟα’ (891), Φεβρουαρίου ϛ’ (6ην), ὅτε καὶ τὴν μνήμην αὐτοῦ γεραίρει ἡ Μήτηρ ἡμῶν Ἁγία Ὀρθόδοξος Ἀνατολικὴ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία καὶ προσετέθη εἰς τοὺς μακαρίους Πατέρας ἡμῶν, μεθ’ ὧν ὑπὲρ τῆς εἰρηνικῆς αὐτῆς καταστάσεως καὶ ἀκριβείας ἀδιαλείπτως πρεσβεύει πρὸς Κύριον. ᾯ πρέπει πᾶσα δόξᾳ, τιμὴ καὶ προσκύνησις, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

      

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρὸς τρανωτέραν ἀπόδειξιν τῆς ἀληθείας μεταφέρομεν ἐνταῦθα αὐτουσίους τοὺς λόγους, οὕς ἀναφέρει ἐν τῷ ὑπ’ αὐτοῦ συγγραφέντι Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου ὁ Μάγιστρος Νικήτας ὁ καὶ Δαυῒδ ὁ Παφλαγὼν (ὅστις εἶναι αὐτὸς οὗτος ὁ Συμεὼν ὁ Μεταφραστὴς καὶ βλέπε περὶ τούτου τὴν ὑποσημείωσιν εἰς τὸν βίον τῆς Ὁσίας Θεοκτίστης τῆς Λεσβίας ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ θ’ (9ῃ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου), ὅστις ὑπῆρξεν ἄσπονδος ἐχθρὸς τοῦ Μεγάλου Φωτίου, ὡς ἐρρέθη ἀνωτέρω, καὶ ὀπαδὸς τῆς ἀντιπάλου παρατάξεως τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου. Εἶναι δὲ οἱ ἀναφερόμενοι λόγοι οἱ ἑξῆς: «Ὑπῆρχεν (ὁ Φώτιος) τῶν εὐγενῶν κατὰ σάρκα καὶ περιφανῶν, σοφίᾳ τε κοσμικῇ καὶ συνέσει τῶν ἐν τῇ πολιτείᾳ τρεφομένων εὐδοκιμώτατος πάντων νομιζόμενος. Γραμματικῆς μὲν γὰρ καὶ Ποιήσεως, Ρητορικῆς τε καὶ Φιλοσοφίας, καὶ δὴ καὶ Ἰατρικῆς καὶ πάσης ὀλίγου δεῖν Ἐπιστήμης τῶν θύραθεν τοσοῦτον ἦν αὐτῷ τὸ περιόν, ὡς μὴ μόνον σχεδὸν φύσει τῶν κατὰ τὴν αὐτοῦ γενεὰν πάντων διενεγκεῖν, ἤδη δὲ καὶ πρὸς τοὺς παλαιοὺς αὐτὸν διαμιλλᾶσθαι. Πάντα γὰρ συνέτρεχον αὐτῷ ἡ ἐπιτηδειότης τῆς φύσεως, ἡ σπουδή, ὁ πλοῦτος, δι’ ὃν καὶ βίβλος αὐτῷ ἔρρει πᾶσα· πλέον δὲ πάντων ὁ τῆς δόξης ἔρως, δι’ ὅν αὐτῷ καὶ νύκτες ἄϋπνοι παρήρχοντο, περὶ τὴν ἀνάγνωσιν ἐμμελῶς ἐσχολακότι».

[2] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὴν ἑορτὴν αὑτοῦ, ἐν τόμῳ Ι’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ κγ’ (23ῃ) τοῦ μηνὸς Ὀκτωβρίου.

[3] Ψεύδεται ἄρα ὁ Νεοκαισαρείας Στυλιανὸς γράφων πρὸς Στέφανον ὅτι κατὰ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐχειροτονήθη Πρεσβύτερος καὶ Ἐπίσκοπος· ὁμοίως καὶ ὁ Σμύρνης Μητροφάνης καὶ ὁ Παφλαγὼν Νικήτας καὶ ὁ Θεόγνωστος, οἱ πολλὰ κατὰ τοῦ Ἀγιωτάτου Φωτίου τούτου γράψαντες· ὁμοίως καὶ ὁ Βαρώνιος ὁ λέγων, ὅτι ὁ Φώτιος ἦτο εὐνοῦχος, ἀρυόμενος τοῦτο, ἀπατηλῶς, ἔκ τινος ἐπιστολῆς Ἰωάννου Σακελλαρίου, διότι ὁ Ἰωάννης οὗτος δὲν ἔγραψε πρὸς τὸν Φώτιον, ἀλλ’ ὁ Φώτιος πρὸς τὸν Ἰωάννην (ὅρα σελ. 274 τοῦ β’ τόμ. τοῦ Μελετίου καὶ εἰς τὰ προλεγόμενα τῆς ἐν Ἁγίᾳ Σοφίᾳ συστάσης Συνόδου ἐπὶ τοῦ Ἁγιωτάτου Φωτίου, ἐν τῷ Πηδαλίῳ).

[4] Ὁ Πατριάρχης Ἰγνάτιος ἦτο υἱὸς τοῦ αὐτοκράτορος Μιχαὴλ Α’ τοῦ Κουροπαλάτου ἢ Ραγκαβὲ καὶ ἀνεψιὸς τοῦ αὐτοκράτορος Νικηφόρου Α’ τοῦ ἀπὸ Γενικῶν. Εἰς τὸν Πατριαρχικὸν θρόνον ἀνῆλθε τὸ πρῶτον ἐν ἔτει 846 διαδεχθεὶς τὸν Ἅγιον Μεθόδιον (842-846).

[5] Γράφων μετὰ ταῦτα ὁ ἱερὸς Φώτιος πρὸς τὸν Κλαυδιουπόλεως Ἰγνάτιον καὶ μεμφόμενος τὴν ἐπαίσχυντον ταύτην πρᾶξιν, μεταξὺ ἄλλων προσθέτει καὶ τὰ ἑξῆς: «Ἦν ποτε φευκτὸν καὶ φοβερὸν τὸ ἀνάθεμα, ὅτε κατὰ τῶν ἐνόχων τῆς ἀσεβείας ὑπὲρ τῶν τῆς εὐσεβείας κηρύκων ἐφέρετο· ἀφ’ οὗ δὲ ἡ τολμηρὰ καὶ ἀναίσχυντος τῶν ἀλαστόρων ἀπόνοια, παρὰ πάντα θεσμὸν θεῖον καὶ ἀνθρώπινον καὶ παρὰ πάντα λόγον Ἑλληνικόν τε καὶ βάρβαρον, τὸ οἰκεῖον ἀνάθεμα κατὰ τῶν προμάχων τῆς Ὀρθοδοξίας ἀναστρέφειν ἐφρυάξατο, καὶ τὴν βαρβαρικὴν μανίαν ἐκκλησιαστικὴν παρανομίαν ἐφιλονείκησαν ἀπεργάσασθαι, αὐτίκα καὶ τὸ φρικτὸν ἐκεῖνο καὶ ποινῆς ἁπάσης πέρας … στεφάνους ἀκηράτους καὶ ἀθάνατον δόξαν ἀντὶ ποινῆς ἀπεργάζεται!» (Ἐπιστ. ριε’ σελ. 156-157).

[6] Ὁ θεῖος Φώτιος εἰς τὸν ιδ’ λόγον τῶν «Ἀμφιλοχίων» εἰς τὸ —Τί ἐστι τὸ «διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί»· καὶ πῶς ἡ παράβασις ἰσχὺν ἔσχε διανοίγειν ὀφθαλμοὺς (Γενέσ. γ’ 7)— λέγει μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς: «Μετὰ τὴν ἁμαρτίαν ὡς τὰ πολλὰ ἡ ἐπίγνωσις τοῦ ἁμαρτήματος γίνεται, καὶ τὸ μέγεθος τοῦ τολμήματος τότε μᾶλλον ἐπιγινώσκεται· τοῦ γὰρ ἐπιπροσθοῦντος πάθους καὶ κινοῦντος οἴστρου πρὸς τὴν ἁμαρτίαν μετὰ τὴν ἔκθεσμον πρᾶξιν πεπαυμένου τε καὶ ἠρεμοῦντος, τότε δὴ τότε ὥσπερ διακύψας τῆς πολλῆς ἐκείνης ἀχλύος καὶ ἀνανήψας ἐφορᾷ τὰ πεπραγμένα, καὶ εἰς οἵαν κατάστασιν ἐξ οἵας μετηνέχθη συναίσθησιν μᾶλλον λαμβάνει καὶ τὸ συνειδὸς τιτρῶσκον αὐτὸν καὶ διεγεῖρον ἔχων, διαβλέπει τρανῶς ἃ τοῦ πάθους ἐπιπροσθοῦντος οὐχ ὁμοίως ἔβλεπε».