Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΦΩΤΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Ὁμολογητοῦ.

Ἐπειδὴ δὲ πανταχόθεν ἀπετύγχανε, καταδικάζει αὐθαδῶς τὸν Φώτιον, καὶ στέλλει πρέσβυν τοποτηρητὴν τὸν Μαρτῖνον εἰς Κωνσταντινούπολιν, ἵνα μεταβάλῃ τὴν γνώμην τῶν Ἀνατολικῶν· ἀλλὰ τοῦτον φυλακίσας ὁ αὐτοκράτωρ, ἐδίωξε τέλος ὡς ταραξίαν, πρὸς δὲ τοὺς διαδόχους τοῦ ἐν τῷ μεταξὺ ἀποθανόντος Πάπα Ἰωάννου Ἀδριανὸν Γ’ καὶ τὸν ἐφεξῆς Στέφανον τὸν Ϛ’, θορυβοῦντας καὶ μαινομένους κατὰ τοῦ Φωτίου, γράφει σφοδρὰν Ἐπιστολὴν ὁ αὐτοκράτωρ, διὰ τῆς ὁποίας ἔστειλλεν εἰς τ’ Ἀνάθεμα τὰς ἀνόμους καὶ τυραννικὰς ἀξιώσεις τῆς Παπικῆς αὐλῆς.

Μετὰ δὲ ταῦτα ἀπέθανεν ὁ Αὐτοκράτωρ Βασίλειος τῷ ωπϛ’ (886) καὶ γίνεται τούτου διάδογος ὁ υἱὸς αὐτοῦ Λέων Ϛ’ ὁ Σοφὸς ἐπονομαζόμενος καὶ δικαίως ἐγκωμιαζόμενος διὰ τὴν πολλὴν καὶ μεγάλην σοφίαν αὐτοῦ καὶ τὴν πρὸς τὰ γράμματα καὶ νομικὰ προστασίαν, χάριν τῶν ὁποίων ἐξέδωκε τὸ ἔτος ϡδ’ (904) τὰ Βασιλικὰ εἰς Βιβλία 60. Ἀλλ’ ὁ σοφὸς οὗτος αὐτοκράτωρ ἐφάνη κατὰ δυστυχίαν πολλάκις ἄσοφος καὶ δοῦλος τῶν ἰδίων αὐτοῦ παθῶν. Πρὸς ταῦτα δὲ πολλάκις ὁ Φώτιος ἀνθιστάμενος, δυσηρέστει τὸν αὐτοκράτορα· ὅθεν καὶ διέβαλλον αὐτὸν εὐκολώτερον πρὸς τὸν βασιλέα ἄνθρωποι συκοφάνται καὶ φθονεροί, συκοφαντοῦντες παντοιοτρόπως τὴν ἀρχαίαν καὶ ἀθῴαν φιλίαν, τὴν ὁποίαν εἶχεν ὁ Ἅγιος πρὸς τὸν Σανταβαρηνὸν Θεόδωρον, τὸν ὁποῖον ἀπὸ μακροῦ ἐμίσει ὁ βασιλεὺς Λέων, διότι ἐθεώρει αὐτὸν ὑπεύθυνον διαβολῆς πρὸς τὸν πατέρα του Βασίλειον, ὅτι ὁ Λέων ἐπεβουλεύθη τὴν ζωὴν τοῦ πατρός του, συνεπείᾳ τῆς ὁποίας ὀλίγου δεῖν θὰ ἐτυφλοῦτο, ἐὰν δὲν ἔσῳζεν αὐτὸν ἀπὸ τῆς τυφλώσεως ὁ θεῖος Φώτιος. Ἕνεκα τῆς κατηγορίας ταύτης ὁ Λέων εἶχεν ἐξωρισθῆ ὑπὸ τοῦ πατρός του.

Τοιαύτας λοιπὸν ἀλόγους αἰτίας ἁρπάσας ὁ φιλύποπτος αὐτοκράτωρ Λέων, ἔχων δὲ καὶ κατὰ νοῦν νὰ ἀναβιβάσῃ εἰς τὸν Πατριαρχικὸν θρόνον τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ Στέφανον, ὅστις ἀπὸ χρόνων ἐγκαταλείψας τὰ βασίλεια ἐγένετο Μοναχὸς καὶ διῆγε ζωὴν ὁσίαν, ἔπραξεν ἔργον ἀνόσιον καὶ ἄδικον φανεὶς ἀγνώμων πρὸς τὸν ἴδιον αὐτοῦ διδάσκαλον καὶ σωτῆρα, ἀλλὰ καὶ τῆς οἰκουμένης ἁπάσης πατέρα καὶ λαμπρὸν φωστῆρα, τὸν ὁποῖον ἄνευ οὐδεμιᾶς ἐξετάσεως, ἄνευ κρίσεως, κατεβίβασεν ἀπὸ τοῦ θρόνου ἐν ἔτει ωπϛ’ (886), ἐννέα ἤδη ἔτη πατριαρχεύσαντα κατὰ τὴν δευτέραν αὐτοῦ πατριαρχείαν καὶ ὡς κακοῦργον ἀπέστειλεν ἔγκλειστον εἰς τὸ Μοναστήριον τῶν Ἀρμενιανῶν, εἰς τὸ ὁποῖον καὶ διήγαγε μέχρι τέλους τῆς ἐνδόξου ζωῆς αὐτοῦ.


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρὸς τρανωτέραν ἀπόδειξιν τῆς ἀληθείας μεταφέρομεν ἐνταῦθα αὐτουσίους τοὺς λόγους, οὕς ἀναφέρει ἐν τῷ ὑπ’ αὐτοῦ συγγραφέντι Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου ὁ Μάγιστρος Νικήτας ὁ καὶ Δαυῒδ ὁ Παφλαγὼν (ὅστις εἶναι αὐτὸς οὗτος ὁ Συμεὼν ὁ Μεταφραστὴς καὶ βλέπε περὶ τούτου τὴν ὑποσημείωσιν εἰς τὸν βίον τῆς Ὁσίας Θεοκτίστης τῆς Λεσβίας ἐν τόμῳ ΙΑ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ θ’ (9ῃ) τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου), ὅστις ὑπῆρξεν ἄσπονδος ἐχθρὸς τοῦ Μεγάλου Φωτίου, ὡς ἐρρέθη ἀνωτέρω, καὶ ὀπαδὸς τῆς ἀντιπάλου παρατάξεως τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου. Εἶναι δὲ οἱ ἀναφερόμενοι λόγοι οἱ ἑξῆς: «Ὑπῆρχεν (ὁ Φώτιος) τῶν εὐγενῶν κατὰ σάρκα καὶ περιφανῶν, σοφίᾳ τε κοσμικῇ καὶ συνέσει τῶν ἐν τῇ πολιτείᾳ τρεφομένων εὐδοκιμώτατος πάντων νομιζόμενος. Γραμματικῆς μὲν γὰρ καὶ Ποιήσεως, Ρητορικῆς τε καὶ Φιλοσοφίας, καὶ δὴ καὶ Ἰατρικῆς καὶ πάσης ὀλίγου δεῖν Ἐπιστήμης τῶν θύραθεν τοσοῦτον ἦν αὐτῷ τὸ περιόν, ὡς μὴ μόνον σχεδὸν φύσει τῶν κατὰ τὴν αὐτοῦ γενεὰν πάντων διενεγκεῖν, ἤδη δὲ καὶ πρὸς τοὺς παλαιοὺς αὐτὸν διαμιλλᾶσθαι. Πάντα γὰρ συνέτρεχον αὐτῷ ἡ ἐπιτηδειότης τῆς φύσεως, ἡ σπουδή, ὁ πλοῦτος, δι’ ὃν καὶ βίβλος αὐτῷ ἔρρει πᾶσα· πλέον δὲ πάντων ὁ τῆς δόξης ἔρως, δι’ ὅν αὐτῷ καὶ νύκτες ἄϋπνοι παρήρχοντο, περὶ τὴν ἀνάγνωσιν ἐμμελῶς ἐσχολακότι».

[2] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὴν ἑορτὴν αὑτοῦ, ἐν τόμῳ Ι’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ κγ’ (23ῃ) τοῦ μηνὸς Ὀκτωβρίου.

[3] Ψεύδεται ἄρα ὁ Νεοκαισαρείας Στυλιανὸς γράφων πρὸς Στέφανον ὅτι κατὰ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐχειροτονήθη Πρεσβύτερος καὶ Ἐπίσκοπος· ὁμοίως καὶ ὁ Σμύρνης Μητροφάνης καὶ ὁ Παφλαγὼν Νικήτας καὶ ὁ Θεόγνωστος, οἱ πολλὰ κατὰ τοῦ Ἀγιωτάτου Φωτίου τούτου γράψαντες· ὁμοίως καὶ ὁ Βαρώνιος ὁ λέγων, ὅτι ὁ Φώτιος ἦτο εὐνοῦχος, ἀρυόμενος τοῦτο, ἀπατηλῶς, ἔκ τινος ἐπιστολῆς Ἰωάννου Σακελλαρίου, διότι ὁ Ἰωάννης οὗτος δὲν ἔγραψε πρὸς τὸν Φώτιον, ἀλλ’ ὁ Φώτιος πρὸς τὸν Ἰωάννην (ὅρα σελ. 274 τοῦ β’ τόμ. τοῦ Μελετίου καὶ εἰς τὰ προλεγόμενα τῆς ἐν Ἁγίᾳ Σοφίᾳ συστάσης Συνόδου ἐπὶ τοῦ Ἁγιωτάτου Φωτίου, ἐν τῷ Πηδαλίῳ).

[4] Ὁ Πατριάρχης Ἰγνάτιος ἦτο υἱὸς τοῦ αὐτοκράτορος Μιχαὴλ Α’ τοῦ Κουροπαλάτου ἢ Ραγκαβὲ καὶ ἀνεψιὸς τοῦ αὐτοκράτορος Νικηφόρου Α’ τοῦ ἀπὸ Γενικῶν. Εἰς τὸν Πατριαρχικὸν θρόνον ἀνῆλθε τὸ πρῶτον ἐν ἔτει 846 διαδεχθεὶς τὸν Ἅγιον Μεθόδιον (842-846).

[5] Γράφων μετὰ ταῦτα ὁ ἱερὸς Φώτιος πρὸς τὸν Κλαυδιουπόλεως Ἰγνάτιον καὶ μεμφόμενος τὴν ἐπαίσχυντον ταύτην πρᾶξιν, μεταξὺ ἄλλων προσθέτει καὶ τὰ ἑξῆς: «Ἦν ποτε φευκτὸν καὶ φοβερὸν τὸ ἀνάθεμα, ὅτε κατὰ τῶν ἐνόχων τῆς ἀσεβείας ὑπὲρ τῶν τῆς εὐσεβείας κηρύκων ἐφέρετο· ἀφ’ οὗ δὲ ἡ τολμηρὰ καὶ ἀναίσχυντος τῶν ἀλαστόρων ἀπόνοια, παρὰ πάντα θεσμὸν θεῖον καὶ ἀνθρώπινον καὶ παρὰ πάντα λόγον Ἑλληνικόν τε καὶ βάρβαρον, τὸ οἰκεῖον ἀνάθεμα κατὰ τῶν προμάχων τῆς Ὀρθοδοξίας ἀναστρέφειν ἐφρυάξατο, καὶ τὴν βαρβαρικὴν μανίαν ἐκκλησιαστικὴν παρανομίαν ἐφιλονείκησαν ἀπεργάσασθαι, αὐτίκα καὶ τὸ φρικτὸν ἐκεῖνο καὶ ποινῆς ἁπάσης πέρας … στεφάνους ἀκηράτους καὶ ἀθάνατον δόξαν ἀντὶ ποινῆς ἀπεργάζεται!» (Ἐπιστ. ριε’ σελ. 156-157).

[6] Ὁ θεῖος Φώτιος εἰς τὸν ιδ’ λόγον τῶν «Ἀμφιλοχίων» εἰς τὸ —Τί ἐστι τὸ «διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί»· καὶ πῶς ἡ παράβασις ἰσχὺν ἔσχε διανοίγειν ὀφθαλμοὺς (Γενέσ. γ’ 7)— λέγει μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς: «Μετὰ τὴν ἁμαρτίαν ὡς τὰ πολλὰ ἡ ἐπίγνωσις τοῦ ἁμαρτήματος γίνεται, καὶ τὸ μέγεθος τοῦ τολμήματος τότε μᾶλλον ἐπιγινώσκεται· τοῦ γὰρ ἐπιπροσθοῦντος πάθους καὶ κινοῦντος οἴστρου πρὸς τὴν ἁμαρτίαν μετὰ τὴν ἔκθεσμον πρᾶξιν πεπαυμένου τε καὶ ἠρεμοῦντος, τότε δὴ τότε ὥσπερ διακύψας τῆς πολλῆς ἐκείνης ἀχλύος καὶ ἀνανήψας ἐφορᾷ τὰ πεπραγμένα, καὶ εἰς οἵαν κατάστασιν ἐξ οἵας μετηνέχθη συναίσθησιν μᾶλλον λαμβάνει καὶ τὸ συνειδὸς τιτρῶσκον αὐτὸν καὶ διεγεῖρον ἔχων, διαβλέπει τρανῶς ἃ τοῦ πάθους ἐπιπροσθοῦντος οὐχ ὁμοίως ἔβλεπε».