Ἀνελθὼν εἰς τὸν θρόνον ὁ Μέγας Φώτιος εἰργάσθη δι’ ὅλων αὐτοῦ τῶν δυνάμεων πρὸς ἀποκατάστασιν τῆς γαλήνης ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καὶ τὴν ἀποσκοράκισιν τῶν λυμαινομένων αὐτὴν καταλοίπων τῶν παλαιῶν αἱρέσεων Μανιχαίων, Εἰκονομάχων καὶ ἄλλων, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀναφυεισῶν τότε αἱρέσεων τῶν Λατίνων, ἤτοι τῆς ἐν τῷ Συμβόλῳ προσθήκης περὶ τῆς καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τῆς ἀγαμίας τῶν Κληρικῶν, τῆς καταλύσεως τῆς ἡμισείας πρώτης ἑβδομάδος τῶν Νηστειῶν, τῆς τοῦ Σαββάτου νηστείας, τῆς ἀπαγορεύσεως εἰς τοὺς Ἱερεῖς τῆς δι’ ἁγίου Μύρου χρίσεως τῶν βαπτιζομένων, διότι, ἔλεγον μόνος ὁ Ἐπίσκοπος καὶ ὄχι οἱ Ἱερεῖς πρέπει νὰ μυρώνωσι τοὺς βαπτισθέντας, ὡς ποιοῦσι καὶ σήμερον οἱ Δυτικοὶ καὶ πλείστων ἄλλων καινοτομιῶν τῶν Λατίνων, τὰς ὁποίας γενναίως κατεπολέμησεν ὁ Ὀρθοδοξότατος Φώτιος, ὡς ἐπίσης καὶ τὰς ἐπιδιώξεις τοῦ Πάπα περὶ ὑπαγωγῆς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Βουλγαρίας ὑπὸ τὴν δικαιοδοσίαν αὐτοῦ καὶ τὴν ἐν γένει ὑποταγὴν τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας εἰς τὸν Πάπαν.
Ἐκ τούτων λαβὼν ἀφορμὴν ὁ τότε Πάπας Νικόλαος μεγάλως ἐμίσησε τὸν Φώτιον καὶ ἐκίνει πάντα λίθον ἐναντίον αὐτοῦ, κοπτόμενος δῆθεν ὑπὲρ τοῦ ἀποβεβλημένου Ἰγνατίου. Ἀλλὰ καὶ οἱ Ἰγνατιανοὶ οὐ μικρὸν πόλεμον ἤγειραν κατὰ τοῦ μεγάλου τῆς Ὀρθοδοξίας προμάχου, συκοφαντοῦντες καὶ διαβάλλοντες αὐτὸν καὶ ποικιλοτρόπως ἐκταράσσοντες τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ. Ἦσαν δὲ ἐκ τῶν Ἀνατολικῶν προεξάρχοντες τῆς κατὰ τοῦ μακαρίου Φωτίου συκοφαντικῆς ἐκστρατείας ὁ παράφορος Μητροπολίτης Σμύρνης Μητροφάνης, ὁ Νεοκαισαρείας Στυλιανός, ὁ Θεοφάνης, ὁ Νικήτας Δαυῒδ ὁ Παφλαγών, ὁ Θεόγνωστος καὶ ἄλλοι πλεῖστα ὅσα χαλκεύσαντες καὶ κατατοξεύσαντες κατὰ τοῦ ἀμωμήτου Φωτίου.
Τούτων οὕτως ἐχόντων συγκαλεῖται Σύνοδος τῶν Ἐπισκόπων ἐν Κωνσταντινουπολει ἐν ἔτει ωξα’ (861) Πρώτη καὶ Δευτέρα ἀποκληθεῖσα ἢ Πρωτοδευτέρα, διότι συνῆλθεν αὕτη εἰς δύο συνελεύσεις παρελθόντος ἀρκετοῦ χρόνου μεταξὺ πρώτης καὶ δευτέρας. Ἐπειδὴ δὲ τὰ κατὰ τὴν πρώτην συνέλευσιν συζητηθέντα ἐπεκυρώθησαν κατὰ τὴν δευτέραν τοιαύτην, διὰ τοῦτο ὠνομάσθη Πρώτη καὶ Δευτέρα, συνεκροτήθη δὲ αὕτη ἐκ τιη’ (318) Ἐπισκόπων ἐν τῷ Νιχῷ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Ἡ Σύνοδος αὕτη τὸν μὲν Ἰγνάτιον καθεῖλεν, ὡς ταραξίαν, ἐπεκύρωσε δὲ τὴν ἐκλογὴν τοῦ Φωτίου, συνέταξεν ἐπίσης καὶ ιζ’ (17) Κανόνας περὶ Ἐκκλησιαστικῆς εὐταξίας. Εἰς τὴν Σύνοδον ταύτην παρίσταντο καὶ οἱ ἀντιπρόσωποι τοῦ Πάπα Παῦλος καὶ Εὐγένιος οἱ Ἐπίσκοποι καὶ Πέτρος ὁ Καρδινάλιος.