Μετὰ τέσσαρας ἡμέρας τῆς ἐν Μυτιλήνῃ διαμονῆς του ὁ Μοναχὸς ἀπήντησε δύο Χριστιανοὺς ἐρχομένους ἀπὸ τὸ φρούριον καὶ ἀφ’ οὗ τοὺς ἠρώτησε, τοῦ εἶπον· «Πάτερ, σήμερον εἴδομεν ἕνα νέον, καλούμενον Θεόδωρον, ὅστις ἐμαρτύρησε διὰ τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ μας· ἐκρέματο εἰς τὴν ἀγχόνην καὶ ὅλον τὸ πλῆθος τῶν ἀνθρώπων ἔφριξε καὶ ἐθαύμασε τὴν ἀνδρείαν καὶ σταθερὰν πίστιν αὐτοῦ τοῦ νέου· ἦτο εἰς τὴν ἡλικίαν ἕως εἴκοσι ἐτῶν». Ὁ δὲ ζηλωτὴς ἀδελφὸς ἀπὸ τὴν χαράν του ἐδάκρυσε καὶ ὅταν τὸν ἠρώτησαν τοὺς ἀπεκρίθη· «Πρᾶγμα ἤκουσα, ὅπερ δὲν τὸ ἤλπιζα εἰς τοιοῦτον καιρόν, ὅτε ἐπλάτυνεν ἡ κακία, νὰ γίνωνται διὰ τὸν Χριστὸν Μάρτυρες». Τότε αὐτοὶ ἤρχισαν νὰ διηγοῦνται ἓν πρὸς ἓν τὰ μαρτύρια τοῦ Μάρτυρος Θεοδώρου.
Ὁ καλὸς οὗτος ἀδελφὸς μαθὼν ταῦτα, ἐπῆγε κατὰ τὴν ἰδίαν ταύτην νύκτα εἰς τὸ φρούριον καὶ εἶδε τὸ ἱερὸν μαρτυρικὸν σῶμα τοῦ Μάρτυρος Θεοδώρου κρεμασμένον ἀκόμη εἰς τὸν τόπον τῆς καταδίκης ὁλόγυμνον, μὲ τόσα μαρτυρικὰ στίγματα καταπληγωμένον καὶ μὲ τόσην Χάριν τῆς Ἁγιότητος ἐστολισμένον καὶ διαλάμπον, ὥστε πάντες οἱ Χριστιανοὶ βλέποντες αὐτὸ ἐξίσταντο καὶ ἐθαύμαζον λέγοντες· «Εἶναι παρόμοιον κατὰ τὸ εἶδος καὶ τὴν σεβασμιότητα μὲ τὴν Ἀποκαθήλωσιν τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ». Ἐπήγαινον δὲ παρρησίᾳ νέοι καὶ γέροντες καὶ ἔκοπτον ἀπὸ τὸ ὑποκάμισον αὐτοῦ τεμάχια, τὰ ἔβαφαν εἰς τὸ αἷμα του καὶ τὰ ἐλάμβανον χάριν εὐλαβείας. Τὰ καθέκαστα δὲ τοῦ Μαρτυρίου του, κατὰ τὴν διήγησιν τῶν ἐκεῖ παρόντων δύο Χριστιανῶν, εἶναι τὰ ἀκόλουθα.
Τὴν Πέμπτην ἡμέραν τῆς πρώτης ἑβδομάδος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς παρουσιάσθη ὁ Μάρτυς Θεόδωρος εἰς τὸν κριτὴν τῆς Μυτιλήνης καὶ τὸν ἠρώτησεν, ἐὰν αὐτὸς εἶναι ὁ κριτὴς τοῦ τόπου· ὁ δὲ ἀπεκρίθη· «Ἐγὼ εἶμαι». Ὁ Μάρτυς τοῦ εἶπε θαρραλέως· «Ἐγὼ εἶμαι ὁ Ὀρθόδοξος Χριστιανὸς Θεόδωρος, ὅστις πρὸ δέκα ἐτῶν ἀποπλανηθεὶς ἐδέχθην καὶ ἔλαβον τὴν κίβδηλον καὶ βδελυρὰν ὀθωμανικὴν θρησκείαν σας· ἤδη δὲ ἦλθον νὰ τὴν ἀποδώσω καὶ ἀναλάβω τὴν ἰδίαν μου πίστιν». Εὐθὺς δὲ ἐξέβαλε τὸ σαρίκιον, τὸ ὁποῖον ἔφερεν εἰς τὴν κεφαλήν του, ἔρριψε τοῦτο ἐνώπιον τοῦ κριτοῦ, καὶ ἐξέσχισε τὰ πράσινα περικαλύμματα αὐτοῦ, καταπατήσας αὐτὰ πολλάκις πρὸς περιφρόνησιν, ἐξουθένωσιν καὶ ἀποστροφὴν τῆς θρησκείας αὐτοῦ. Ὁ κριτὴς ἐκπλαγεὶς καὶ βλέπων τὴν τοσαύτην παρρησίαν αὐτοῦ τοῦ νέου ἠρώτησε τοὺς παρεστῶτας· «Τίς εἶναι οὗτος;». Αὐτοὶ δὲ εἶπον, ὅτι εἶναι φρενοβλαβής·