ΦΙΛΑΡΕΤΟΣ ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν ἦτο κατὰ τοὺς χρόνους Κωνσταντίνου καὶ Εἰρήνης τῶν βασιλέων ἐν ἔτει ψπ’ (780), κατῄγετο δὲ ἀπὸ τὰ μέρη τῆς Παφλαγονίας [1], ἐκ πόλεως ὀνομαζομένης Ἄμνεια, ἥτις ὑπήγετο εἰς τὴν Μητρόπολιν τῆς Γάγγρας [2]. Ἦτο δὲ ὁ μακάριος ὄντως φιλάρετος, διότι κατὰ τὸ ὄνομα ἦτο καὶ εἰς τὰς πράξεις εὐσεβὴς καὶ ἐνάρετος καὶ πολλὰ πλούσιος ψυχῇ τε καὶ σώματι. Εἶχε καὶ κτήνη πολλά, πρόβατα χιλιάδας δώδεκα, βόας ἑξακοσίους, ἵππους, ἀγρούς, ἀμπελῶνας καὶ ἄλλα ὅμοια, καὶ δούλους καὶ ὑπηρέτας. Εἶχε δὲ καὶ γυναῖκα ὀνόματι Θεοσεβὼ εὐγενικὴν καὶ φοβουμένην τὸν Κύριον καὶ παιδίον ἀρσενικὸν ὀνόματι Ἰωάννην καὶ θυγατέρας δύο. Τὴν μίαν ἔλεγον Ὑπατίαν καὶ τὴν ἄλλην Εὐανθίαν, αἵτινες ἦσαν κατὰ πολὺ ὡραιότεραι ἀπὸ ὅλας τὰς γυναῖκας τοῦ τόπου ἐκείνου.

Ἦτο δὲ ὁ Φιλάρετος πολὺ ἐλεήμων, φιλόπτωχος καὶ φιλόξενος, καὶ καθ’ ἑκάστην ἔδιδεν ἀφθόνως τον πλοῦτον του εἰς τοὺς πτωχούς. Τοὺς πεινασμένους ἐχόρταινε, τοὺς γυμνοὺς ἐνέδυε, τὰς χήρας καὶ τὰ ὀρφανὰ ἐπεμελεῖτο, τοὺς ξένους ὑπεδέχετο, καὶ ἁπλῶς ὅλους τοὺς ἔχοντας ἀνάγκην εὐσπλαγχνίζετο, καὶ τοὺς ἔδιδεν ὅ,τι ἐχρειάζοντο. Ὄχι δὲ μόνον τοὺς πλησίον ἐπεμελεῖτο, ἀλλὰ καὶ κάθε ἄνθρωπον ἐφιλοδώρει πλουσιοπαρόχως, καὶ κατὰ ἀλήθειαν ἄλλος Ἀβραὰμ ἐγνωρίζετο εἰς τὴν φιλοξενίαν καὶ τὴν πρὸς τὸν πλησίον συμπάθειαν.

Ἠκούσθη λοιπὸν ἡ χριστομίμητος φήμη του εἰς ὅλην τὴν Ἀνατολήν, καὶ ἤρχοντο ὅλοι οἱ πτωχοὶ καὶ οἱ ἔχοντες ἀνάγκην καὶ ἐλάμβανον παρ’ αὐτοῦ ἄλλος χρήματα, ἄλλος κτῆνος, καὶ ἄλλος ἄλλο, κατὰ τὴν ἀνάγκην του. Ἡ οἰκία τοῦ μακαρίου Φιλαρέτου ἦτο πρὸς τοὺς κατακαιομένους ἀπὸ τὴν δίψαν τῆς πτωχείας πηγὴ ἀνεξάντλητος καὶ ὁσον αὐτὸς ἔδιδε μὲ ἱλαρὸν καὶ φιλάγαθον πρόσωπον, τοσοῦτον καὶ ὁ πλουσιόδωρος Κύριος ἐπλήθυνε τὰ ἀγαθὰ αὐτοῦ περισσότερον. Ὁ δὲ μισόκαλος καὶ δόλιος δαίμων ἐφθόνησε τὴν ἀρετὴν τοῦ ἀνδρὸς καὶ ἐζήτησε παρὰ Θεοῦ ἐξουσίαν νὰ τὸν πειράξῃ, ὅπως τὸ πάλαι ἐπείραξε καὶ τὸν ἀείμνηστον Ἰώβ, λέγων ταῦτα· «Δὲν εἶναι θαυμαστὸν τὸ ὅτι ἀπὸ τὰ πολλὰ τὰ ὁποῖα ἔχει ἐλεεῖ τοὺς πτωχούς, ἀλλὰ ἄς περιπέσῃ εἰς πτωχείαν καὶ τότε θὰ ἴδωμεν τὴν καλωσύνην του». Ἔδωσε λοιπὸν ὁ Θεὸς τὴν ἄδειαν εἰς τὸν δαίμονα νὰ τὸν πτωχεύσῃ, διότι ἀφ’ ἑαυτοῦ του δὲν ἔχει οὗτος καθόλου ἐξουσίαν νὰ κακοποιήσῃ κανένα. Διότι «ὁ Κύριος πτωχίζει καὶ πλουτίζει, ταπεινοῖ καὶ ἀνυψοῖ» κατὰ τὴν Γραφὴν (Α’ Βασιλ. β’ 7).