Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις μετὰ τὸν λιθοβολισμὸν τοῦ Ἁγίου Πρωτομάρτυρος Στεφάνου διωγμὸς μέγας ἐγένετο ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τῶν Ἱεροσολύμων καὶ πάντες διεσπάρησαν εἰς διαφόρους χώρας τῆς Ἰουδαίας καὶ Σαμαρείας, πλὴν τῶν Ἀποστόλων. Τὸ δὲ λείψανον τοῦ Ἁγίου παρέλαβον ἄνδρες εὐλαβεῖς ποιήσαντες τὰ ἁρμόδια εἰς ταφήν. Γαμαλιὴλ δὲ ὁ σοφὸς διδάσκαλος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, τὸν ὁποῖον ἀναφέρει ὁ θεηγόρος Λουκᾶς εἰς τὰς Πράξεις, ὅστις ἦτο καὶ συγγενὴς τοῦ Στεφάνου (τινὲς δὲ λέγουσιν, ὅτι ἦτο διδάσκαλος καὶ τοῦ Βαρνάβα καὶ τοῦ Στεφάνου), παρεκάλεσε τοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους καὶ τῷ ἔδωκαν τὸ Ἅγιον λείψανον, τὸ ὁποῖον λαβὼν τὸ ἔθαψεν εἰς τὸ κοιμητήριον, ὅπερ εἶχεν ἡτοιμασμένον δι’ ἑαυτὸν ἐν τῇ κώμῃ αὐτοῦ τῇ ἀπεχούσῃ τῆς Ἱερουσαλὴμ ἕως εἴκοσι σημεῖα· ἐπῆγαν δὲ καὶ οἱ Ἀπόστολοι καὶ τὸ ἐνεταφίασαν ὁμοῦ. Τότε καὶ ὁ Νικόδημος, ὁ ἀνεψιὸς τοῦ Γαμαλιήλ, ὅστις ἐπῆγε νύκτωρ πρὸς τὸν Ἰησοῦν καὶ ἐδιδάχθη παρ’ αὐτοῦ τὰ σωτήρια, κατανυχθεὶς εἰς τὴν ταφὴν τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, παρεκάλεσε τὸν κορυφαῖον Πέτρον καὶ τὸν ἐβάπτισε. Μαθόντες δὲ τοῦτο οἱ Ἰουδαῖοι ἀνεθεμάτισαν τὸν Νικόδημον, καὶ ἔδειραν αὐτὸν μὲ πολλὰς καὶ πικρὰς πληγάς, καὶ τὰ κτήματα αὐτοῦ διήρπασαν. Ὁ δὲ Γαμαλιήλ, θεῖος τοῦ Νικοδήμου, παρέλαβεν αὐτὸν εἰς τὸν οἶκόν του ἀλλ’ ὁ Νικόδημος μὲ τὰς πληγὰς ἐκείνας ἐτελειώθη καὶ ἔγινε μάρτυς τοῦ Ἰησοῦ, τὸ δὲ λείψανόν του ἐνεταφίασεν ὁ Γαμαλιὴλ παρὰ τὸ λείψανον τοῦ Ἁγίου Στεφάνου. Μετὰ ταῦτα καὶ ὁ Γαμαλιὴλ ἐβαπτίσθη (προσθέτει δὲ ὁ θεῖος Χρυσόστομος, ὁμιλία ιθʹ εἰς τὰς Πράξεις, ὅτι ὁ Γαμαλιὴλ ἐπίστευσε πρὸ τοῦ Παύλου, ἄλλοι δὲ ἱστοροῦσιν, ὅτι ἐβαπτίσθη ὑπὸ τοῦ Πέτρου καὶ Ἰωάννου), τοῦ Γαμαλιὴλ δὲ τούτου ἐχρημάτισε μαθητὴς καὶ ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας, καθὼς εἴπομεν, ὡς σημειοῖ Κλήμης ὁ Στρωματεύς, καὶ ὁ Εὐσέβιος καὶ ὁ Ἐπιφάνιος (βλέπε σχετικὴν ὑποσημείωσιν εἰς τὸν βίον τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Βαρθολομαίου καὶ Βαρνάβα, τῇ ιαʹ (11ῃ) τοῦ μηνὸς Ἰουνίου ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ὁμοίως ἐβαπτίσθη καὶ ὁ υἱὸς τοῦ Γαμαλιὴλ Ἀβελβούλ, ὅστις ἦτο νέος σχεδὸν εἰκοσαετής, ὡραῖος καὶ ἐνάρετος καὶ σοφός, μάλιστα δὲ ἦτο παρθένος καὶ καθαρός. Μετ’ ὀλίγον δὲ ἐκοιμήθησαν καὶ οἱ δύο εὐσεβῶς καὶ ὁσίως, ὁ Γαμαλιὴλ δηλαδὴ καὶ ὁ υἱός του· ὅθεν ἔθαψαν καὶ τῶν δύο τὰ λείψανα παρὰ τὰ λείψανα τοῦ Ἁγίου Στεφάνου καὶ τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου. Καθ’ ὃν δὲ χρόνον ἔμελλε νὰ φανερωθῇ τὸ λείψανον τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, ἐφάνη ὁ θεῖος Στέφανος εἰς τὸν ἱερέα Λουκιανὸν φορῶν λευκὸν στιχάριον, πλῆρες ἐκ τοῦ στοιχείου σίγμα· τοῦτο δὲ ἐδήλου τὸ ὄνομα Στέφανος, καὶ τὸ σίγμα ἐκεῖνο ἦτο ἐρυθρὸν καὶ χρυσοῦν. Εἶχε δὲ κόμην ξανθὴν ὁ Ἅγιος καὶ περίχρυσον, πίπτουσαν μέχρι τῶν ὤμων, ἐφόρει ὑποδήματα μὲ χρυσᾶ λωρία περιδεδεμένα· ἐκράτει εἰς τὴν χεῖρα χρυσοῦν ραβδίον, μὲ τὸ ὁποῖον ἤγγισε τρὶς τὸν ἱερέα, καλέσας αὐτὸν ἐξ ὀνόματος· εἶπε δὲ πρὸς αὐτὸν ποῦ εἶναι τεθαμμένον τὸ λείψανόν του, καὶ προσέθηκεν, ὅτι πλησίον αὐτοῦ ἦσαν ἐνταφιασμένα καὶ τὰ λείψανα τοῦ Νικοδήμου, τοῦ Γαμαλιὴλ καὶ τοῦ υἱοῦ του Ἀβελβούλ. Σκάψαντες λοιπὸν τὸν τάφον εὗρον καὶ τὰς τέσσαρας θήκας, ἐν αἷς εἶχον τεθῆ τὰ λείψανα τοῦ Ἁγίου Στεφάνου καὶ τῶν λοιπῶν τριῶν· ἐφ’ ἑκάστης δὲ θήκης ἦτο γεγραμμένον τὸ ὄνομα εἰς συριακὴν γλῶσσαν. Ἡ θήκη ὅμως τοῦ Ἁγίου Στεφάνου ἐσάλευε μόνη της, καὶ πολὺ φῶς ἔχυνε πέριξ, καθὼς καὶ πολλὴν εὐωδίαν ἐξέπεμπεν αὕτη· ἔγινε δὲ καὶ σεισμὸς φοβερός. Λαβὼν δὲ ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων τὸ τοῦ Ἁγίου Στεφάνου λείψανον, μεθ’ ὅλου τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ, ἔφερεν αὐτὸ εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, καὶ τὸ ἀπέθεσεν ἐντὸς τοῦ θυσιαστηρίου τῆς Ἁγίας Σιών. Ἔλεγον δὲ οἱ ἰδόντες τὸ ἅγιον ἐκεῖνο λείψανον, ὅτι αἱ πληγαί, αἱ προελθοῦσαι ἐκ τῶν λιθοβολημάτων, ἔλαμπον ὡς οἱ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ.
ΜΕΤΑ τὸ λιθάσαι τὸν Ἅγιον Πρωτομάρτυρα Στέφανον διωγμὸς πολὺς ἐπὶ τὴν Ἐκκλησίαν τὴν ἐν Ἱεροσολύμοις ἐγένετο ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ καὶ πάντες διεσπάρησαν κατὰ τὰς χώρας τῆς Ἰουδαίας καὶ Σαμαρείας, πλὴν τῶν Ἀποστόλων· συνεκομίσαντο δὲ τὸν Ἅγιον Πρωτομάρτυρα Στέφανον ἄνδρες εὐλαβεῖς καὶ ποιήσαντες γλωσσόκομον πέρσινον, κατέθεντο αὐτὸν ἐκ δεξιῶν τοῦ θυσιαστηρίου τῆς ἁγίας Σιών, γράψαντες καὶ τίτλον ἑβραϊκοῖς γράμμασι χιμήλ, ἀπὸ συριακῆς γλώσσης καὶ ἐποίησαν κοπετὸν μέγαν ἀπ’ αὐτόν· καὶ τύπτοντες τὰ στήθη αὐτῶν ὑπέστρεφον εἰς Ἱερουσαλήμ.
Γαμαλιὴλ δέ τις, ἰδὼν τὴν ἀρετὴν τοῦ ἀνδρός, καὶ ἐλπίζων ἔχειν μέρος μετ’ αὐτοῦ ἐν τῇ ἀναστάσει, ἐγερθεὶς διὰ τῆς νυκτός, καὶ προσπεσὼν τοῖς Ἀποστόλοις ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ ἐπὶ τῆς θλίψεως τῆς γενομένης ἐπὶ Στεφάνῳ, καὶ προτρεψάμενος αὐτοὺς παντὶ τρόπῳ συνεβούλευσεν, ὥστε συνελθεῖν αὐτοὺς καὶ συγκομίσαι αὐτοῦ τὸ ἅγιον σῶμα, καὶ ἀπενέγκαι εἰς τὸ ἴδιον χωρίον τὸ ἐπ’ ὀνόματι αὐτοῦ κληθέν, ἐκ διαστήματος ὄντος τῆς πόλεως ἀπὸ εἰκοστοῦ σημείου καὶ κατὰ τὸ εἰθισμένον αὐτοῖς ὑπὸ τοῦ νόμου ἐπετέλεσαν ἡμέρας τεσσαράκοντα· καὶ τὰ ὑπὲρ τοῦ κοπετοῦ ἀναλισκόμενα, ἐκ τῆς τοῦ Γαμαλιὴλ δαπάνης ἐδόθη, καὶ οὕτως αὐτὸν κατέθεντο ἐν τῷ αὐτοῦ μνημείῳ τῷ καινῷ.
Ἀκούσας δὲ Νικόδημος, ὁ τοῦ Γαμαλιὴλ ἀνεψιός, κατενύγη ὑπὸ Ἰησοῦ τοῦ Κυρίου καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Θεοῦ, ὥστε ἐξ ὕδατος καὶ πνεύματος ἀναγεννηθῆναι· καὶ ἀπελθὼν νυκτός, ἐφωτίσθη παρὰ Πέτρου καὶ Ἰωάννου τῶν μαθητῶν· καὶ ἀκούσαντες οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι ἠγανάκτησαν κατ’ αὐτοῦ λίαν· καὶ ἐσκέψαντο ἀνελεῖν αὐτόν, καθὼς καὶ Στέφανον ἀνεῖλον· διὰ δὲ τὸν Νικόδημον τοῦτο οὐκ ἐποίησαν ἀλλ’ ἀναθεματίσαντες αὐτόν, καὶ πάντα τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῦ ἁρπάσαντες, εἰς ὄνομα τοῦ Ναοῦ, τῆς πόλεως ἐξώρισαν, καὶ αἰκίσαντες καὶ πληγώσαντες ἡμιθανῆ κατέλιπον αὐτόν· ὁ δὲ Γαμαλιὴλ καὶ τοῦτον κρυφῇ προσλαβόμενος, ἐν τῷ αὐτῷ χωρίῳ ἔνθα ὁ Λουκιανὸς ἐκλήρωσεν αὐτῷ πρεσβυτέριον, ἐποίησεν αὐτὸν διατρέφεσθαι καὶ ἐνδύεσθαι ἐκ τῆς αὐτοῦ οὐσίας, ἕως οὗ καὶ αὐτὸς μετ’ ὀλίγον χρόνον κοιμηθείς, ὡς ὁμολογητὴς Χριστοῦ ἐτελειώθη· καὶ ἐποίησεν αὐτὸν κατατεθῆναι πλησίον τοῦ Ἁγίου Στεφάνου· οἱ δὲ ἕτεροι δύο οἱ σὺν αὐτοῖς κείμενοι εἰσὶ Γαμαλιὴλ καὶ ὁ τούτου ἠγαπημένος υἱός, οὗ τὸ ὄνομα Ἀβελβούλ, εἰκοσαετὴς ὑπάρχων, ὁ σὺν αὐτῷ πιστεύσας ἐν τῷ τοῦ Χριστοῦ κηρύγματι, καὶ ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ σὺν αὐτῷ φωτισθεὶς ἐν τῷ ἁγίῳ λουτρῷ ὑπὸ τῶν τοῦ Χριστοῦ μαθητῶν.