Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμην ἐπιτελοῦμεν τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ τοῦ Ε’ τοῦ Νέου Ἱερομάρτυρος, Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως καὶ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, τοῦ δι’ ἀγχόνης μαρτυρήσαντος κατὰ τὸ ἔτος ͵αωκα’ (1821), ἐπὶ τῆς βασιλείας Σουλτάνου Μαχμούτ.

Κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ Μαρτίου συνελήφθη καὶ ἐφυλακίσθη ὁ Μητροπολίτης Ἐφέσου Διονύσιος ὁ Καλλιάρχης, τὴν ἑπομένην δὲ ἀπεκεφαλίσθησαν πάντες οἱ ἐν Κωνσταντινουπόλει εὐγενεῖς οἱ ἔχοντες συγγενεῖς ἐν Μολδοβλαχίᾳ. Κατὰ τὴν τρίτην ἑβδομάδα τῶν Νηστειῶν ἐφυλακίσθησαν ἕτεροι δύο ἐκ τῶν Συνοδικῶν Ἀρχιερέων, ὁ Νικομηδείας Ἀθανάσιος καὶ ὁ Δέρκων Γρηγόριος. Ὁ Πατριάρχης διεμαρτυρήθη πρὸς τὴν Ὑψηλὴν Πύλην [2] ὑπὲρ τῆς ἀθῳότητος τῶν τριῶν Ἀρχιερέων, ἀλλ’ ἀντὶ ἀπαντήσεως ἔμαθεν, ὅτι συνελήφθη καὶ ὁ Ἀγχιάλου Εὐγένιος. Ἤδη ἤρχισαν νὰ ἔρχωνται εἰς φῶς ὑπό τινων προδοτῶν καὶ τὰ τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, μάλιστα δὲ ὑπὸ τοῦ Πελοποννησίου προδότου Ἀσημάκη. Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἐκ τῶν προὐχόντων τῆς Κωνσταντινουπόλεως Ἀλέξανδρος Χατζερῆς, φοβηθεὶς τὴν μανίαν τῶν Τούρκων, ἔσπευσε νὰ ἐξαφανισθῇ ἐκ Κωνσταντινουπόλεως, ἐξεδόθη διάταγμα, διὰ τοῦ ὁποίου ὡρίζετο, ὅπως μετοικήσωσιν ἐντὸς τοῦ Φαναρίου ἅπασαι αἱ ἡγεμονικαὶ καὶ ἀρχοντικαὶ Ἑλληνικαὶ οἰκογένειαι. Ὁ Πατριάρχης, συγκαλέσας τότε συμβούλιον τῶν προκρίτων, ἀπεφάσισε μετ’ αὐτῶν νὰ ὑποβάλωσιν ἀναφορὰν εἰς τὴν Ὑψηλὴν Πύλην, διὰ τῆς ὁποίας νὰ ἐγγυῶνται εἰς τὴν Τουρκικὴν κυβέρνησιν περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει διαμονῆς αὐτῶν, καθὸ πιστῶν τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας ὑπηκόων καὶ περὶ τῆς συμπράξεως τούτων, ἐφ’ ὅσον δυνηθῶσι, πρὸς ἀποκατάστασιν τῆς κοινῆς ἡσυχίας.

Κατὰ τὴν κ’ (20ην) Μαρτίου ὁ μέγας διερμηνεὺς ἔλαβεν ἐντολὴν νὰ ἐξελληνίσῃ διάταγμα περὶ ἀμνηστίας, διὰ ν’ ἀναγνωσθῇ εἰς τὰς Ἐκκλησίας εἰς ἐπήκοον πάντων, συγχρόνως δὲ ἡ Ὑψηλὴ Πύλη ὑπεχρέωσε τὸν Πατριάρχη νὰ ἐκδώσῃ ἀφορισμὸν ἐναντίον τοῦ Ὑψηλάντου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, ὑπέσχετο δὲ ἡ Ὑψηλὴ Πύλη νὰ ἀμνηστεύσῃ πάντας τοὺς εἰς τὴν Φιλικὴν Ἑταιρείαν ἀνήκοντας καὶ ἐπανερχομένους εἰς τὴν προτέραν αὐτῶν ὑπακοήν. Ὁ ἀφορισμὸς οὗτος ἀνεγνώσθη ἀπὸ τοῦ ἄμβωνος τὴν κγ’ (23ην) Μαρτίου καὶ ὑπεγράφη ἐπὶ τῆς Ἁγίας Τραπέζης ὑπὸ τῶν Πατριαρχῶν Γρηγορίου Κωνσταντινουπόλεως καὶ Ἱεροσολύμων Πολυκάρπου καὶ τῶν λοιπῶν παρόντων Ἀρχιερέων. Τὴν λα’ (31ην) Μαρτίου ἀνηγγέλθη εἰς τὴν Ὑψηλὴν Πύλην ἡ ἐν Πελοποννήσῳ ἔκρηξις τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως καὶ τὴν πρωΐαν τῆς Μεγάλης Δευτέρας (2ας Ἀπριλίου) ἀπεκεφαλίσθη ὁ μέγας διερμηνεὺς Κωνσταντῖνος Μουρούζης, ἐσφάγησαν δὲ ἢ ἀπηγχονίσθησαν καὶ ἄλλοι τινὲς τῶν ἐπισήμων, ἰδίως οἱ ἐκ Πελοποννήσου καταγόμενοι.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ἀείμνηστος Πατριάρχης Νεόφυτος Ζʹ εἶχεν ἀνέλθει τὸ πρῶτον εἰς τὸν Πατριαρχικὸν θρόνον ἐν ἔτει 1789· μετὰ πενταετῆ ὅμως Πατριαρχείαν ἐξεβλήθη τοῦ θρόνου ὑπὸ τῶν κρατούντων, διεδέχθη δὲ αὐτὸν ὁ Γεράσιμος Γʹ (1794-1797).

[2] Ὑψηλὴ Πύλη (τουρκιστὶ Μπάμπ-Ἰ-Ἀλῆ) ἐκαλεῖτο ὑπὸ τῶν Τούρκων ἡ κατοικία τοῦ Μεγάλου Βεζύρου καὶ κατ’ ἐπέκτασιν ὁλόκληρος ἡ Τουρκικὴ Κυβέρνησις, λαβοῦσα τὸ ὄνομα ἐκ τῆς ἐπισήμου εἰσόδου τῶν σουλτανικῶν ἀνακτόρων, παρὰ τῇ ὁποίᾳ ἐδέχετο τὸ πάλαι ὁ Μέγας Βεζύρης τοὺς ἐπισήμους.