Σκάψαντες ὅθεν εὗρον τὸν Τάφον τοῦ Χριστοῦ, πλησίον δὲ τοῦ Τάφου εὗρον τρεῖς Σταυρούς. Ὡς δὲ ἀνέσκαψαν παρέκει εὗρον καὶ τοὺς ἥλους διὰ τῶν ὁποίων ἐκαρφώθη ὁ Χριστὸς εἰς τὸν Σταυρόν. Ὡς εἶδε ταῦτα ἡ βασίλισσα, ἐχάρη μὲν διότι δὲν παρεῖδεν ὁ Θεὸς τὰς προσπαθείας της, ἐλυπεῖτο ὅμως καὶ ἠπόρει ἐπειδὴ δὲν ἐγνώριζε ποῖος εἶναι ὁ Δεσποτικὸς Σταυρός, καὶ ποῖοι εἶναι οἱ τῶν λῃστῶν. Ἐπαρηγόρησεν ὅμως αὐτὴν ὁ Ἐπίσκοπος Μακάριος εἰπών, ὅτι διὰ θαυματουργίας τινὸς θὰ οἰκονομήσῃ ὁ Πανάγαθος Θεὸς νὰ πιστωθῶσι τὴν ἀλήθειαν. Τί λοιπὸν ἐποίησαν; Τὰς ἡμέρας ἐκείνας ἦτο μία γυνὴ ἀρχόντισσα, ἥτις ἠσθένει βαρέως καὶ διὰ τὴν ὁποίαν ὅλοι οἱ ἰατροὶ ἀπεφάνθησαν, ὅτι δὲν ἐπρόκειτο νὰ ζήσῃ· ἔβαλον ὅθεν ἐπάνω αὐτῆς ἕνα πρὸς ἕνα τοὺς δύο σταυροὺς τῶν λῃστῶν, καὶ δὲν ἐφάνη κανὲν θαῦμα· ὅταν δὲ ἤγγιζε μακρόθεν ὁ δεσποτικὸς Σταυρός, παρευθύς, ὢ τοῦ θαύματος! ὥσπερ ἐξ ὕπνου ἐσηκώθη ἐκείνη ἡ ἀρχόντισσα ὑγιής, καὶ περιεπάτει δοξάζουσα τὸν Θεόν· τοῦτο ὡς εἶδεν ἡ βασίλισσα καὶ ὁ Ἐπίσκοπος, ἔδωκαν δόξαν εἰς τὸν Θεόν.
Ὁ δὲ λαὸς τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ ὅσοι ἦσαν ἀπὸ τὰ περίχωρα Χριστιανοί, ἀκούσαντες ὅτι εὑρέθη ὁ Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ, ἔδραμον ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες, γέροντες καὶ παιδία, ὡς τὴν ἄμμον τῆς θαλάσσης, παρακαλοῦντες τὴν Ἁγίαν Ἑλένην, τὴν βασίλισσαν, νὰ τοὺς δώσῃ τὸν Τίμιον Σταυρὸν διὰ νὰ τὸν ἀσπασθῶσιν. Ἡ δὲ βασίλισσα, βλέπουσα τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ καὶ φοβουμένη μήπως τὸν ἁρπάσωσιν ἐκ πίστεως πρὸς διανομήν, τοὺς εἶπεν ὅτι δὲν εἶναι δυνατὸν οὔτε νὰ τὸν ἐγγίσωσι οὔτε νὰ τὸν ἀσπασθῶσιν. Ὁ λαὸς τότε εἶπεν· «Ἐὰν δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ τὸν ἀσπασθῶμεν, κἂν νὰ τὸν ἴδωμεν ἀπὸ μακρόθεν παρακαλοῦμεν τὴν βασιλείαν σου». Τότε διὰ τὴν δέησιν καὶ πίστιν τοῦ λαοῦ ἔκαμαν θρόνον ὑψηλόν, ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἀνελθὼν ὁ Ἐπίσκοπος Μακάριος καὶ λαβὼν τὸν Τίμιον Σταυρόν, ὕψωσε τετραμερῶς, καθὼς βλέπετε ὅτι ἐποίησε καὶ ὁ Ἱερεὺς σήμερον. Ὁ δὲ λαὸς βλέπων τὸν Σταυρὸν ἔκραξε μεγαλοφώνως μετὰ δακρύων τὸ «Κύριε, ἐλέησον», ἔκτοτε δὲ ἐπεκράτησεν ἡ ἑορτὴ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.
Διὰ τὴν σημερινὴν ὅθεν ἀνάμνησιν τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, εἰς οἵαν ἡμέραν τύχῃ, ἔχομεν οἱ Χριστιανοὶ νηστείαν, ἐπειδὴ ὁ Σταυρὸς εἶναι ἀνάμνησις τοῦ Πάθους τοῦ Χριστοῦ. Ὅθεν ἀναγινώσκομεν εἱς τὴν λειτουργίαν τὸ Εὐαγγέλιον τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου·