Λόγος Α’. Εἰς τὴν Πανσεβάσμιον Ὕψωσιν τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ, ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ», διωρθωμένος εἴς τινα σημεῖα καὶ διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Συνεβασίλευσε δὲ τότε ὁμοῦ μὲ τοὺς προαναφερθέντας εἰς τὰ δυτικώτατα μέρη τῆς αὐτοκρατορίας, ὡς ἀνωτέρω εἴπομεν, δηλαδὴ εἰς τὴν Βρεττανίαν, ἤτοι τὴν Ἀγγλίαν, τὴν Γαλλίαν, τὴν Ἱσπανίαν καὶ τὴν Πορτογαλίαν, ὁ Κωνστάντιος, ὁ ἐπιλεγόμενος Χλωρός, ὁ πατὴρ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, ὁ ὁποῖος ἦτο ἄνθρωπος πρᾳότατος καὶ γαληνότατος καὶ ἠγάπα τοὺς Χριστιανούς. Ὁ δὲ Κωνσταντῖνος, ὁ υἱὸς αὐτοῦ, ἔτι νέος ὤν, ἀνετρέφετο ὡς ὅμηρος [4] εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ βασιλέως τῆς Ἀνατολῆς Διοκλητιανοῦ καὶ κατόπιν τοῦ Μαξιμιανοῦ τοῦ Γαλερίου ἐκπαιδευόμενος εἰς τὴν ἑλληνικὴν σοφίαν. Βλέπων δὲ τὰ μαρτύρια τῶν Χριστιανῶν, ἐλυπεῖτο σφόδρα, διότι παιδιόθεν ἐμίσει τὸ κακόν, ὁ δὲ Μαξιμιανὸς οὐχὶ μόνον τοὺς Χριστιανοὺς ἐβασάνιζε καὶ ἐθανάτωνε, διὰ νὰ λαμβάνῃ τὸν βίον των, ἀλλὰ ἦτο καὶ γυναικομανὴς κατὰ πολλά, ὥστε καὶ οἱ ἄρχοντές του μεγάλους ἀγῶνας εἶχον, ποῦ νὰ κρύψωσι τὰς γυναῖκας καὶ τὰς θυγατέρας αὐτῶν ἀπὸ τὸ πρόσωπόν του τὸ μιαρόν. Βλέπων δὲ οὗτος τὸν Κωνσταντῖνον, ὅτι ηὔξανεν εἰς τὴν σωματικὴν ἡλικίαν, τὸν ἐφθόνησε, καὶ ἐσκέφθη νὰ τὸν φονεύσῃ δολίως, διότι τοῦ εἶπον οἱ μάντεις, ὅτι ὅταν αὐτὸς λάβῃ τὴν βασιλείαν, μέλλει νὰ καταργήσῃ καὶ τὴν εἰδωλολατρίαν. Ὁ Πανάγαθος ὅμως Θεός, προμηθούμενος διὰ τοὺς Χριστιανούς, ἐφανέρωσεν εἰς αὐτὸν τὴν βουλὴν τοῦ ἀσεβεστάτου Μαξιμιανοῦ, καὶ διὰ τοῦτο ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος φυγὼν μετέβη εἰς τὴν Πορτογαλίαν, πρὸς συνάντησιν τοῦ πατρός του, καὶ τὸν εὗρεν ἀσθενῆ. Εὐχαριστήσας δὲ τὸν Θεὸν ὁ Κωνστάντιος, διότι τὸν ἀπήλαυσεν ὑγιῆ, παρέδωκεν εἰς αὐτὸν τὴν βασιλείαν, καὶ μετ’ οὐ πολλὰς ἡμέρας ἀπέθανεν. Ἀνηγορεύθη δὲ βασιλεὺς ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος κατὰ τὴν 25ην Ἰουλίου τοῦ ἔτους τϛ’ (306) ἀπὸ Χριστοῦ Γεννήσεως.

Ὁ δὲ Μαξέντιος, ὁ βασιλεὺς τῆς Ρώμης, κατὰ πολλὰ ἐδίωκε τοὺς Χριστιανούς, καὶ πολλοὺς ἐξώριζεν ἀδίκως, διαρπάζων τὸν πλοῦτον των· καὶ ὄχι μόνον ταῦτα ἐποίει, ἀλλὰ καὶ γυναῖκας ἀρχόντων ἐμίαινε, καὶ ἄλλα πολλὰ ἀνόσια καὶ παράνομα ἔργα ἔκαμεν, ἅτινα περιττὸν εἶναι νὰ διηγῆται τις. Ὅθεν οἱ Ρωμαῖοι, ἀκούοντες περὶ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, ὅτι εἶναι ἄνθρωπος πρᾷος καὶ δικαιότατος, ἔστειλαν δέησιν πρὸς αὐτὸν καὶ γράμματα, παρακαλοῦντες αὐτὸν ὅπως ὑπάγῃ καὶ τοὺς ἐλευθερώσῃ ἀπὸ τὸν ἀνοσιώτατον Μαξέντιον.


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ Συμεὼν τούτου καὶ τῆς μετὰ τοῦ Κυρίου συγγενείας του κατὰ τὸ ἀνθρώπινον βλέπε εἰς τὸ Συναξάριον αὐτοῦ καὶ τὴν ὑποσημείωσιν τῇ κζʹ (27ῃ) τοῦ μηνὸς Ἀπριλίου, ἐν τόμῳ Δʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[2] Περὶ τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου βλέπε εἰς τὴν κʹ (20ὴν) Δεκεμβρίου ἐν τόμῳ ΙΒʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ὅτε οὗτος ἑορτάζεται.

[3] Τὸ ἀκριβὲς ἑβραϊκὸν ὄνομα αὐτοῦ ἦτο Βάρ-Κοχεβά, ἤτοι υἱὸς ἀστέρος, ἐπιστεύθη δὲ ὑπὸ τῶν Ἑβραίων ὡς ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας.

[4] Βλέπε εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου καὶ Μεγάλου Κωνσταντίνου τῇ καʹ (21ῃ) Μαΐου, ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[5] Ὁ Μαξιμιανὸς Γαλέριος κατενικήθη ὑπὸ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου πρὸ τῆς καταστροφῆς τοῦ ἀνωτέρω ἀναφερομένου Μαξεντίου καὶ ἀπέθανεν ἐν ἔτει 311 (βλέπε καὶ πάλιν εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου καὶ Μεγάλου Κωνσταντίνου τῇ καʹ (21ῃ) Μαΐου).