Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Ἕνα μόνον ἦτο δι’ αὐτὸν φοβερόν, τὸ ὁποῖον διὰ τῆς καθημερινῆς του προσευχῆς ἀπηύχετο· μήπως μεσολαβήσῃ τίποτε καὶ τὸν ἐμποδίσῃ τοῦ μαρτυρικοῦ θανάτου, ὑπολειπόμενος οὕτω ἐπὶ τοσοῦτον τοῦ μακαρίου Παύλου. Ἐνίστατο λοιπὸν ἐπιμόνως καὶ στερρῶς καὶ παρέμενεν ἀνένδοτος εἰς οἱανδήποτε πρότασιν τῶν διωκτῶν. Οἱ διῶκται τότε πλέον ἄφησαν τοὺς λόγους, ἀφοῦ ἅπαξ καὶ δὶς ἔλαβον πεῖραν, ὅτι εἶναι ἀνίσχυροι, διὰ νὰ πείσουν τὸν Διονύσιον, ὅθεν τελειώνουν δι’ αἵματος. Πῶς δὲ τὸ ἐπέτυχον αὐτό; Ἀποκόψαντες διὰ ξίφους, ἀπὸ τὸ ὑπόλοιπον σῶμα, τὴν ἱερὰν ἐκείνην καὶ σεβαστὴν εἰς τοὺς Ἀγγέλους κεφαλήν.

Ἀλλὰ καὶ ἐδῶ ὁ τῶν τεραστίων Θεός, ὁ δοξάζων τοὺς δοξάζοντας Αὐτόν, παραζηλῶν τὰς παραζηλοῦντας, ποιῶν δὲ καὶ μετασκευάζων τὰ πάντα διὰ μόνης τῆς βουλῆς του, κάμνει τὸ θαῦμα Του. Οὕτω γίνεται θαῦμα, ποὺ δὲν εἶχεν εἰσέτι ἀκουσθῆ, καὶ πιστευτὸν μόνον εἰς τοὺς εὐσεβεῖς, ποὺ γνωρίζουν καλῶς τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ, καὶ οἱ ὁποῖοι ἔλαβον καὶ προηγουμένως πεῖραν τῆς θείας ἰσχύος, καὶ δι’ αὐτὸ δὲν ἐξεπλήσσοντο ἀπὸ αὐτὸ τὸ καινοφανὲς θαῦμα. Διότι ἐκεῖνος ποὺ βαδίζει ἐπάνω εἰς τὴν θάλασσαν, διὰ νὰ παρατρέξω τὰ παλαιά, καὶ μὲ μόνον τὸν λόγον ἀνασταίνων τοὺς νεκρούς, καὶ σφίγγων τοὺς παραλύτους, καὶ θεραπεύων τοὺς ἐκ γενετῆς τυφλούς, καὶ θαυματουργήσας ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, διὰ τῆς ἐν τῷ πάθει ἀσθενείας, ὁ σείων τὴν γῆν, ὁ σχίζων τὰς πέτρας, καὶ μεταβάλλων εἰς σκότος τὸ φῶς, διὰ νὰ γίνω ἐγὼ νέα κτίσις καὶ υἱὸς φωτὸς καὶ ἡμέρας, ἀφοῦ, μὲ τὴν δύναμίν του, ἀποτινάξω τὸ σκοτάδι τῆς ἁμαρτίας, τί τὸ περίεργον, ἐὰν καὶ εἰς τὴν διὰ μαρτυρικοῦ θανάτου τελείωσιν τοῦ Διονυσίου, τόσον ἐξαισίως θαυματουργεῖ, ὡς ἀκριβῶς νὰ ἦτο ζῶν, ὁ ὑπὲρ οὗ ἐθαυματούργει Ἅγιος, διὰ νὰ πιστευθῇ ἡ ἀλήθεια καὶ τὸ κῦρος τῶν ὅσων ἐδίδασκεν ἐκεῖνος ποὺ ἐμαρτύρησε διὰ τὴν δόξαν Του;

Θαυματουργεῖ λοιπὸν καὶ ἐκεῖνο τὸ θαῦμα, ποὺ ἀπὸ ὅλους διακηρύττεται, καὶ εἶναι τὸ ἑξῆς· μετὰ τὴν ἀποκεφάλισίν του ὁ Μέγας Διονύσιος, μὴ ἀνεχόμενος νὰ κυλισθῇ εἰς τὴν σκόνιν ἡ ἱερά του κεφαλὴ (καὶ δὲν ἔπρεπε, διότι ἦτο ἀξία τῶν ἐπουρανίων), ἀφοῦ ἔβαλε τὰς χεῖράς του, ὡς νὰ ἀνέπνεεν ἀκόμη καὶ νὰ εἶχεν ὃλας τὰς αἰσθήσεις του ἐνεργούς, ἐδέχθη ἄνωθεν τὴν ἁγίαν του κεφαλὴν καὶ τὴν μετέφερε. Καὶ τὸ ἀκόμη θαυμασιώτερον τούτου· ὅτι ἀφοῦ ἐκράτει τὴν ἀποτμηθεῖσαν κεφαλὴν εἰς τὰς παλάμας του, ἐβάδιζε μὲ τοὺς πόδας καὶ διήνυσεν ἀπόστασιν ὄχι ὀλιγωτέραν τῶν δύο σταδίων·


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).