Τῇ ΙΖ’ (17ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Νεοκαισαρείας τοῦ θαυματουργοῦ.

ὅθεν φυγαδεύων ἐμάκρυνεν ἀπὸ τὰς συγχύσεις καὶ τοὺς θορύβους τῶν πόλεων· καὶ καταλιπὼν πλοῦτον, ἀρχάς, συγγένειαν, φροντίδας καὶ μερίμνας βιοτικὰς καὶ πᾶσαν ἄλλην σαρκὸς ἡδυπάθειαν, ἐξῆλθεν ὡς ἄλλος Μωϋσῆς εἰς τὴν ἔρημον, μόνος μόνῳ τῷ Θεῷ προσευχόμενος· ὅθεν καί, ὡς ἐκεῖνος, ἠξιώθη θείας ὁράσεως καὶ ἐμυσταγωγήθη ὑπὸ τῆς Θεομήτορος καὶ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τὸν ὅρον τῆς ἀληθοῦς ἡμῶν πίστεως, ὡς κατωτέρω θέλομεν ἱστορήσει σαφὲστερον.

Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον ἦτο Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμασείας [2] ἐνάρετός τις ὀνόματι Φαίδιμος, ὅστις εἶχε χάριν ἀπὸ τὸν Θεὸν και προέβλεπε τὰ μέλλοντα. Λοιπὸν γνωρίζων ὁποῖος μέλλει νὰ κατασταθῇ ὁ Γρηγόριος, κατέβαλε πᾶσαν προσπάθειαν νὰ τὸν χειροτονήσῃ Ἀρχιερέα, διὰ νὰ μὴ στερηθῇ ἡ Ἐκκλησία τοιούτου ἀγαθοῦ καὶ θαυμασίου ποιμένος. Ἀλλ’ αὐτός, ὅσον τὸν ἐζήτουν οἱ ἀπεσταλμένοι, τοσοῦτον ἐκρύπτετο εἰς ἀβάτους τόπους καὶ σπήλαια, φεύγων τὸν ἀνθρώπινον ἔπαινον καὶ φοβούμενος μήπως τὸ φορτίον τῆς ἀρχιερωσύνης καὶ ἡ φροντὶς τοῦ ποιμνίου τοῦ ἐμποδίσωσι τὴν φιλουμένην σοφίαν. Ἀφοῦ δὲ μετῆλθε πᾶσαν μέθοδον ὁ ἀοίδιμος Φαίδιμος νὰ λάβῃ εἰς τὴν Μητρόπολιν αὐτοῦ τὸν Γρηγόριον καὶ δὲν ἠδυνήθη, ἐπειδὴ ἦτο μακρὰν ἀπ᾽ ἐκεῖ τριῶν ἡμερῶν διάστημα, ὁρμώμενος ἀπὸ θείαν νεῦσιν καὶ βούλησιν, καὶ πεφωτισμένος ἐκ θείου Πνεύματος, ἀναβλέψας πρὸς τὸν Θεὸν μετὰ δακρύων, ἐχειροτόνησε τὸν Ἅγιον Ἐπίσκοπον τῆς πατρίδος αὐτοῦ Νεοκαισαρείας, ἥτις εἶχε λαὸν πολύν, πλὴν ὅλοι ἦσαν εἰδωλολάτραι, ὄχι μόνον ἡ πόλις, ἀλλὰ καὶ τὰ περίχωρα ἅπαντα, καὶ δὲν ἐπίστευον εἰς τὸν ἀληθῆ Θεόν, παρὰ μόνον δέκα ἑπτά. Ὅθεν διὰ τὴν αἰτίαν ταύτην γνωρίζων ἀπὸ Πνεῦμα Ἅγιον ὁ μέγιστος Φαίδιμος, ὅτι μέλλει νὰ φωτίσῃ αὐτοὺς ὁ θεῖος Γρηγόριος, ἔκαμε πρᾶγμα ἀσύνηθες καὶ τὸν ἐχειροτόνησεν ἀπόντα καὶ μακρὰν εὑρισκόμενον [3] καὶ ἀποστείλας πρὸς αὐτὸν τὴν χειροτονίαν ἐγγράφως, τὸν ὥρκιζεν εἰς τὸν Θεὸν νὰ μὴ γίνῃ παρήκοος, ἀλλὰ νὰ δεχθῇ τὴν ἀξίαν καὶ νὰ προσπαθήσῃ ὅσον ἠδύνατο νὰ προσφέρῃ τοὺς ἀναξίους πρὸς Κύριον, ὅπως ἀπολαύσῃ τὸν μισθὸν πολυπλάσιον ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως.

Ἰδὼν λοιπὸν ὁ μέγας Γρηγόριος τὴν χειροτονίαν καὶ γνωρίσας ὅτι ἦτο ἐκ Θεοῦ, τὴν ἐδέχθη μὲ πολλὴν ταπείνωσιν. Πλὴν ἔκαμεν ἄγρυπνος ἡμέρας πολλάς, δεόμενος τοῦ Δεσπότου νὰ τοῦ φανερώσῃ σαφῶς τὸ τῆς εὐσεβείας μυστήριον, διὰ νὰ μὴ λανθασθῇ καὶ πέσῃ εἴς τινα αἵρεσιν, ὅτι τὸν καιρὸν ἐκεῖνον ἦσαν αἱρέσεις διάφοροι καὶ εἶχε πόθον νὰ εὕρῃ τὴν ὄντως ἀλήθειαν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ Νεοκαισάρεια εἶναι πόλις τῆς Καππαδοκίας τοῦ Πόντου, λέγεται δὲ νῦν ὑπὸ τῶν Τούρκων Νικσὰρ καὶ ὑπάγεται εἰς τὸ βιλαέτιον τοῦ Τοκάτ. Εἶναι ἐκτισμένη παρὰ τὰς ὄχθας τοῦ ποταμοῦ Λύκου (τουρκιστὶ Κελκὶτ Ἰρμὰκ) καὶ ἀπέχει ἀπὸ τῆς Μαύρης Θαλάσσης περὶ τὰ 60 χιλιόμετρα. Ἡ Νεοκαισάρεια ἐκτίσθη ὑπὸ τοῦ Τιβερίου εἰς τὴν θέσιν τῶν ἀρχαίων Καβείρων καὶ διετέλεσε πρωτεύουσα τοῦ Πολεμωνιακοῦ Πόντου. Ἐν αὐτῇ συνῆλθε κατὰ τὸ ἔτος 315 τοπικὴ Σύνοδος προπαρασκευαστικὴ τῆς ἐν Νικαίᾳ Ἁγίας Αʹ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ἀπέχει περὶ τὰ 260 χλμ. πρὸς βορρᾶν τῆς Καισαρείας τῆς Μεγάλης Καππαδοκίας καὶ 365 χλμ. βορειοανατολικῶς τῆς Ἀγκύρας. Μεταξὺ Νεοκαισαρείας καὶ Τοκὰτ εὑρίσκονται τὰ Κόμανα, περὶ ὧν βλέπε καὶ ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 434.

[2] Ἀμάσεια, ἀρχαία πόλις τῆς Καππαδοκίας τοῦ Πόντου κειμένη ἐπὶ τοῦ Ἴριος ποταμοῦ (Γεσὶλ Ἰρμάκ). Ἡ Μητρόπολις Ἀμασείας ἐπὶ Τουρκοκρατίας καὶ μέχρι τῆς Μικρασιατικῆς καταστροφῆς ἦτο ἡ μεγαλυτέρα εἰς ἔκτασιν Μητρόπολις τοῦ Οἰκουμενικοῦ θρόνου, ἔχουσα τὴν ἕδραν της ἐν Ἀμισῷ. Ἡ Ἀμάσεια συγκαταλέγει μεταξὺ τῶν πρώτων πόλεων, αἵτινες ἐδέχθησαν τὸν Χριστιανισμὸν διὰ τοῦ ἐν αὐτῇ κηρύγματος τόν Ἀποστόλων Ἀνδρέου καὶ Πέτρου. Ἐν αὐτῇ ἐμαρτύρησεν ὁ κατὰ τὴν ιϛʹ (16ην) Ἰουλίου ἑορταζόμενος Ἅγιος Ἱερομάρτυς Βασιλεὺς Ἐπίσκοπος Ἀμασείας. Βλέπε περὶ τούτου εἰς Τόμον Ζʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»

[3] Ἡ οὕτω πως γενομένη χειροτονία αὕτη οὐδαμῶς δύναται ἵνα χρησιμεύσῃ σήμερον ὡς παράδειγμα πρὸς μίμησιν διότι αὕτη ἐτελέσθη παρὰ καὶ τὴν τότε κοινὴν τῆς Ἐκκλησίας συνήθειαν, μόνην δὲ ὑπὲρ αὐτῆς συνηγορίαν ἔχει τὸ ὅτι ἐτελέσθη πρὸ τῆς διατυπώσεως τῶν θείων καὶ ἱερῶν Κανόνων ὑπὸ τῶν Ἁγίων Οἰκουμενικῶν καὶ Τοπικῶν Συνόδων, δι’ ὧν διετάχθη ὁ τρόπος τῆς τελέσεως τῶν χειροτονιῶν. Ἡ παράβασις τῶν Κανόνων αὐτῶν συνεπάγεται καθαίρεσιν, παρομοία δὲ περίπτωσις οὐδὲ κἂν ὅλως ὡς χειροτονία λογίζεται.

[4] Βλέπε περὶ Κομάνων ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 434.

[5] Ταῦτα γράφει ὁ μεταφράσας τὸν Βίον τοῦτον ἱερὸς Ἀγάπιος ὁ Κρής.