Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ἁγίου Νέου Ὁσιομάρτυρος ΕΥΘΥΜΙΟΥ, τοῦ ἐν Κωνσταντινουπόλει ἀθλήσαντος ἐν ἔτει ͵αωιδ’ (1814), ξίφει τελειωθέντος.

Ἔφυγε λοιπὸν μὲ δάκρυα εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ κατάπικρος τῇ καρδίᾳ, ἀλλὰ ἂν καὶ ἀπέτυχεν εἰς τὸν σκοπόν του δὲν ἐδειλίασε, καταφυγὼν εἰς ἄλλον στοχασμόν. Μίαν ἡμέραν, συναντήσας Χριστιανόν τινα, ὁπλοποιὸν τὸ ἐπιτήδευμα, διηγήθη εἰς τοῦτον τὴν κατάστασίν του καὶ τὸν παρεκάλεσε νὰ τοῦ φέρῃ, ἐνδύματα χριστιανικὰ εἰς ὡρισμένην ὥραν. Ἔκεῖνος δὲ ὁ καλὸς Χριστιανὸς ἡτοίμασε τὰ ἐνδύματα καὶ τὰ ἔφερε καθὼς εἶπον. Ἀλλ’ ἐκ συνεργείας τοῦ πονηροῦ ἀπέτυχε καὶ αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ ὁ Ἐλευθέριος, μὴ δυνηθεὶς νὰ διαφύγῃ τὴν προσοχὴν τοῦ ἀσεβοῦς ἐκείνου καὶ ἀτάκτου πλήθους. Ὅθεν ἐτιτρώσκετο ἡ καρδία του ἀπὸ βαρεῖαν λύπην καὶ ἐφαίνετο πάντοτε στυγνὸς καὶ ἀγέλαστος. Ὅθεν καὶ οἱ σύνδουλοί του, θεωροῦντες αὐτὸν οὕτω περίλυπον, οἱ μὲν ὠνείδιζον αὐτόν, οἱ δὲ ἐφρόντιζον παντοιοτρόπως νὰ τὸν φέρωσιν εἰς εὐθυμοτέραν κατάστασιν καὶ ἀποδιώξωσι τὴν λύπην, ἥτις ἐφαίνετο ζωγραφισμένη εἰς τὸ πρόσωπόν του. Διότι, κατὰ τὸν Σολομῶντα, «καρδίας εὐφραινομένης, πρόσωπον θάλλει, ἐν δὲ λύπαις οὔσης σκυθρωπάζει» (Παρ. ιε’ 13). Ὁ δὲ ἀσεβὴς ἐκεῖνος αὐθέντης του Ραῒς Ἐφένδης, βλέπων αὐτὸν οὕτω σκυθρωπόν, σύννουν καὶ πολλάκις δακρύοντα, τί δὲν ἔλεγε, τί, δὲν ἔπραττε καὶ τί δὲν τῷ ὑπέσχετο, διὰ νὰ διαλύσῃ τὴν λύπην του! Ἀλλ’ ὁ Ἐλευθέριος ὑπεκρίνετο, ὅτι ἐλυπεῖτο διὰ τὴν μητέρα του, ἔλεγε δὲ τὸ τοῦ Δαυίδ· «Οἱ νεφροί μου ἐξεκαύθησαν καὶ ἠλλοιώθησαν (Ψαλμ. οβ’ 21) τῇ ἀρνήσει σου Χριστέ!».

Παρέμειναν λοιπὸν εἰς Ἀδριανούπολιν ὑπὲρ τοὺς τρεῖς μῆνας καὶ μετὰ ταῦτα ἦλθον εἰς Κωνσταντινούπολιν. Παρ’ ὀλίγον δὲ ὁ λόγος νὰ παραλείψῃ ὅτι, ὅτε ὁ Ἐλευθέριος εὑρίσκετο εἰς Βουκουρέστιον, συνεδέθη διὰ φιλίας μετὰ τοῦ Ὁσιομάρτυρος Ἰγνατίου, ὅστις ἐλθὼν εἰς Σοῦμλαν διά τινα ἀνάγκην καὶ κρατηθεὶς ἀπὸ τοὺς Ἀγαρηνούς, ἐπειδὴ ἐφοβήθη, ἔδωκε λόγον ἐξωμοσίας. Πλήν, τὰ κατ’ αὐτὸν μέμυσιν εἰς ἄλλην διήγησιν [5]. Τώρα δὲ ἂς ἐπανέλθωμεν εἰς τὴν συνέχισιν τῆς παρούσης διηγήσεως. Ὁ Ἐλευθέριος λοιπὸν ἐκρατεῖτο εἰς τὸν οἶκον τοῦ Ραῒς Ἐφένδη, ὅστις ἐκάλει αὐτὸν υἱὸν θετὸν καὶ διὰ παντοίων τρόπων καὶ μηχανῶν προσεπάθει νὰ φέρεται παρηγορητικῶς πρὸς αὐτόν, ὡς ἐλέχθη, ἀλλὰ δὲν συνεχώρει εἰς αὐτὸν νὰ ἐξέρχεται τῆς οἰκίας του. Βλέπων λοιπὸν ἑαυτὸν ὁ Ἐλευθέριος οὕτω περιστοιχιζόμενον καὶ φυλαττόμενον, κατέφυγεν εἰς τὴν ἀντίληψιν τῆς Θεοτόκου τῆς κοινῆς τοῦ γένους τῶν Χριστιανῶν προστάτιδος καὶ ἐγγυητρίας τῶν ἁμαρτωλῶν, ὡς ἄλλη Ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπία καὶ ἔλεγε δεόμενος· «Γενοῦ μοι ἐγγυήτρια πρὸς τὸν υἱόν σου, ὦ Δέσπονα, τὸν ὁποῖον ὁ τάλας ἠρνήθην καὶ ἀνάγαγέ με ἐκ τοῦ βυθοῦ τῆς ἀπωλείας ταύτης, «ὅτι εἰσήλθοσαν ὕδατα ἕως τῆς ψυχῆς μου· ἐνεπάγην εἰς ἰλὺν βυθοῦ καὶ οὐκ ἔστι μοι ὑπόστασις» (Ψαλμ. ξη’ 2).


Ὑποσημειώσεις

[1] Βλέπε ἐν τῇ Γενέσει, κεφ. λεʹ, στ. 16-18.

[2] Βλέπε περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τῆς Κλίμακος ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Μαρτίου, καθ’ ἣν ἐπιτελοῦμεν τὴν μνήμην αὐτοῦ.

[3] Σοῦμλα· πόλις νῦν τῆς Βουλγαρίας καλουμένη ὑπὸ τῶν Βουλγάρων Σοῦμεν, πρωτεύουσα ὁμωνύμου νομοῦ, κειμένη εἰς ἀπόστασιν 84 χ.λ.μ. δυτικῶς τῆς πόλεως Βάρνας, παρὰ τὸ βορειοανατολικὸν ἄκρον τοῦ Αἵμου. Ἀνέκαθεν ὑπῆρξεν ἰσχυρῶς ὠχυρωμένη πόλις περιβαλλομένη ἔτι καὶ σήμερον ὑπὸ παλαιῶν φρουρίων.

[4] Κύριλλος Ϛʹ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1813-1818), πρότερον Μητροπολίτης Ἰκονίου (1803-1810) καὶ εἶτα Ἀδριανουπόλεως (1810-1813). Ὑπῆρξεν ἐκ τῶν ἀρίστων Πατριαρχῶν τῆς προεπαναστατικῆς περιόδου. Παραιτηθεὶς τοῦ θρόνου κατὰ τὸ ἔτος 1818, ἡσύχαζεν εἰς τὴν ἰδιαιτέραν του πατρίδα Ἀδριανούπολιν, ὅτε ἐκραγείσης τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως ἐδέξατο τὸ μακάριον τέλος ἀπαγχονισθείς, κατόπιν διαταγῆς τοῦ Σουλτάνου, τὴν 18ην Ἀπριλίου 1821. Αἱ συνθῆκαι τοῦ Μαρτυρίου του ὑπῆρξαν ἰδιαιτέρως συγκλονιστικαί. Τὴν 17ην Ἀπριλίου 1821 ὁ σατράπης τῆς Ἀδριανουπόλεως ἐθανάτωσεν 23 προύχοντας τῆς πόλεως. Τὴν ἑπομένην διέταξεν ὅπως καὶ ὁ σεβάσμιος ἐκεῖνος Ἀρχιερεύς, ὅστις ἐτύγχανε καὶ προσωπικός του φίλος, ὁδηγηθῆ ἐνώπιόν του μετὰ μεγάλων τιμῶν, ἐπὶ χρυσοστολίστου ἵππου, συνοδευόμενος ὑπὸ τιμητικῆς φρουρᾶς. Ἐκεῖθεν, ἀφοῦ τοῦ προσεφέρθησαν ἀρκεταὶ φιλοφρονήσεις, ὡδηγήθη, πάντοτε ἔφιππος καὶ ὑπὸ τιμητικὴν φρουράν, εἰς τὴν τουρκικὴν ἀγορὰν τῆς πόλεως καὶ ἐν συνεχείᾳ εἰς τὸν Μητροπολιτικὸν Ναόν, ὅπου ἐπί τινος θύρας εἶχε στηθῆ ἡ ἀγχόνη. Κατὰ τὴν ἐκτέλεσιν τοῦ ἀπαγχονισμοῦ του ὁ βρόχος ἀπεκόπη τρὶς καὶ τὸ ταλαιπωρημένον σῶμα κατέπεσεν ἰσάκις ἐπὶ τοῦ ἐδάφους δεινοπαθοῦν. Εἶτα, ἀφοῦ παρέμεινε κρεμάμενον ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας, ἐρρίφθη εἰς τὸν ποταμόν, παρασυρθὲν ὑπὸ τῶν ὑδάτων μέχρι Διδυμοτείχου. Ἐκεῖ ἀναγνωρισθὲν ἐτάφη μυστικὰ εἴς τινα οἰκίαν. Βραδύτερον, γενομένης μετακομιδῆς, ἐτέθη εἰς τὸν νάρθηκα τῆς Μητροπόλεως, ὅπου καὶ μέχρι σήμερον εὑρίσκεται.

[5] Βλέπε περὶ αὐτῆς ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῶν σελίδων 384-385.

[6] Οὗτος εἶναι ὁ ἐν Ἁγίοις καὶ Μάρτυσι Πατὴρ ἡμῶν Γρηγόριος ὁ Εʹ ὁ ἀπαγχονισθεὶς ὑπὸ τῶν Τούρκων ὑπὲρ Πίστεως καὶ Πατρίδος ἐν Κωνσταντινουπόλει ἐν ἔτει 1821, Ἀπριλίου ιʹ (10ην), καθ’ ἣν καὶ τὴν σεβάσμιον αὐτοῦ μνήμην ἐπιτελοῦμεν (βλέπε ἐν τόμῳ Δʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Τούτου τὸ σεπτὸν καὶ σεβάσμιον Λείψανον ὑπάρχει τεθησαυρισμένον ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ τῆς Μητροπόλεως Ἀθηνῶν.

[7] Βλέπε ὑποσημείωσιν σελ. 393.

[8] Τὰ περὶ τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Αὐγουστίνου βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὴν ιεʹ (15ην) Ἰουνίου ὅτε ἐπιτελοῦμεν τὴν μνήμην αὐτοῦ.

[9] Βλέπε ὑποσημείωσιν σελ. 385.

[10] Βλέπε περὶ τούτου ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ ηʹ (8ῃ) τοῦ μηνὸς Ὀκτωβρίου.