Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ἁγίου Νέου Ὁσιομάρτυρος ΕΥΘΥΜΙΟΥ, τοῦ ἐν Κωνσταντινουπόλει ἀθλήσαντος ἐν ἔτει ͵αωιδ’ (1814), ξίφει τελειωθέντος.

Μετὰ μῆνας τέσσαρας τῆς εἰς Σοῦμλαν παραμονῆς των, ἦλθον εἰς τὴν Ἀδριανούπολιν· ἐπειδὴ δὲ ἔβλεπε τὰ θηρία ἐκεῖνα μᾶλλον ἢ ἀνθρώπους, τοῦ Ραῒς Ἐφένδη, ὅτι ἐζηλοτύπουν διὰ τὸν καλὸν τρόπον, τὸν ὁποῖον ἐκεῖνος ἐδείκνυε πρὸς τὸν Ἐλευθέριον καὶ ἐμνησικάκουν, ὡς δῆθεν ζηλωταὶ τῆς θρησκείας των, διὰ τὸν σταυρόν, περὶ τοῦ ὁποίου προείπομεν, εἶχεν ὁ Ἐλευθέριος φόβον καὶ ἀγωνίαν, ὑποπτευόμενος, μήπως τὸν φονεύσωσι καθ’ ὁδὸν καὶ ἀποθάνῃ, φεῦ! εἰς τὴν ἄθεον ἐκείνην θρησκείαν. Ὅτε δὲ ἔφθασεν ἡ ἄπιστος ἐκείνη καὶ μιαρὰ ἀποστολὴ εἰς Ἀδριανούπολιν, ἔτυχε νὰ εἶναι ἡ ἡμέρα Σάββατον καὶ ἡ ὥρα καθ’ ἣν οἱ Χριστιανοί, ἀφήνοντες τὰς ὑπηρεσίας καὶ ἐργασίας των, συντρέχουσιν εἰς τὰς Ἐκκλησίας, ἵνα ἀκούσωσι τὸν Ἑσπερινόν, εἰς ὕμνον τοῦ ἐκ νεκρῶν ἀναστάντος Χριστοῦ. Τότε λοιπὸν καὶ ὁ Ἐλευθέριος, διαφυγὼν ἀπὸ τὸ ἄπιστον ἐκεῖνο πλῆθος, ἔδραμεν εἰς τὴν Μητρόπολιν τῆς πόλεως ἐκείνης. Ἦτο δὲ τότε Ἀρχιερεὺς ὁ μετέπειτα προβιβασθεὶς εἰς Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως, ὁ καὶ μαρτυρικοῦ τέλους ἀξιωθεὶς, ἐν τῷ καιρῷ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως εἰς τὴν αὐτὴν πόλιν, μετὰ τὴν ἀπὸ τῆς πατριαρχείας παραίτησιν, Ἱερομάρτυς Κύριλλος [4].

Μαθὼν λοιπὸν ὁ Ἐλευθέριος, ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος εὑρίσκετο εἰς τὴν Ἐκκλησίαν ψάλλων τὸν Ἑσπερινόν, ἦλθε καὶ ἐστάθη ἔξωθεν τοῦ Ναοῦ. Ἰδὼν δὲ τὸν Ἱεροδιάκονον θυμιῶντα τοὺς πιστοὺς ἐπληγώθη τὴν καρδίαν, στοχαζόμενος, ὅτι αὐτὸς μόνον ἐστερεῖτο τῆς χάριτος τοῦ θυμιάματος. Τότε μόλις ἠδυνήθη νὰ κρατήσῃ ἑαυτόν· προσεποιήθη δέ, ὅτι ἤρχετο ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ εἶχε γράμματα ἀναγκαῖα διὰ τὸν Δεσπότην, ζητῶν, ἄνευ ἀναβολῆς νὰ τοῦ ὁμιλήσῃ. Πληροφορηθεὶς ταῦτα ὁ Ἀρχιερεὺς παρὰ τοῦ Διακόνου, δὲν ἐξῆλθε τοῦ Ναοῦ εἴτε ἐξ αἰτίας τοῦ Ἑσπερινοῦ, εἴτε ἐξ ἄλλης τινὸς ὑποψίας, ἀλλ’ ἀπέστειλε τὸν ἐπίτροπον τῆς Ἐκκλησίας, ἵνα μάθῃ τὰ περὶ τοῦ ζητοῦντος καὶ λάβῃ τὰ γράμματα. Εὐθὺς ὡς εἶδε τοῦτον ὁ Ἐλευθέριος, παρεμέρισεν ὀλίγον καὶ διηγήθη εἰς τὸν ἐπίτροπον συντόμως τὰ τῆς μετανοίας του καὶ ὅτι ἐζήτει βοήθειάν τινα, ἥτις συνίστατο εἰς τὸ νὰ τοῦ δοθῶσιν ἐνδύματα χριστιανικά. Ὁ δὲ ἐπίτροπος, ἀκούσας ταῦτα, ἢ ἀπὸ φόβον ὡς ἀκούων καὶ βλέπων τὰ στρατεύματα τῶν ἀσεβῶν εἰσερχόμενα εἰς Ἀδριανούπολιν, ἢ ἀπὸ φυσικὴν βαρβαρότητα καὶ σκληρότητα ἐναντιούμενος εἰς τὴν αἴτησιν τοῦ Ἐλευθερίου, ἔβαλε φωνὰς ἀτάκτους, ἀντὶ νὰ παρηγορήσῃ καὶ περιθάλψῃ τὸ πλανώμενον τοῦ Χριστοῦ πρόβατον καὶ ἀπεδίωξεν αὐτὸν ἐκεῖθεν. Τούτου αἱ κραυγαὶ φόβον καὶ τρόμον ἐπροξένησαν εἰς τὸν Ἐλευθέριον σκεφθέντα μήπως πάθῃ καὶ ἄλλο τι κακὸν ἐκτὸς τῶν ἄλλων τὰ ὁποῖα ἔπαθεν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Βλέπε ἐν τῇ Γενέσει, κεφ. λεʹ, στ. 16-18.

[2] Βλέπε περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τῆς Κλίμακος ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Μαρτίου, καθ’ ἣν ἐπιτελοῦμεν τὴν μνήμην αὐτοῦ.

[3] Σοῦμλα· πόλις νῦν τῆς Βουλγαρίας καλουμένη ὑπὸ τῶν Βουλγάρων Σοῦμεν, πρωτεύουσα ὁμωνύμου νομοῦ, κειμένη εἰς ἀπόστασιν 84 χ.λ.μ. δυτικῶς τῆς πόλεως Βάρνας, παρὰ τὸ βορειοανατολικὸν ἄκρον τοῦ Αἵμου. Ἀνέκαθεν ὑπῆρξεν ἰσχυρῶς ὠχυρωμένη πόλις περιβαλλομένη ἔτι καὶ σήμερον ὑπὸ παλαιῶν φρουρίων.

[4] Κύριλλος Ϛʹ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1813-1818), πρότερον Μητροπολίτης Ἰκονίου (1803-1810) καὶ εἶτα Ἀδριανουπόλεως (1810-1813). Ὑπῆρξεν ἐκ τῶν ἀρίστων Πατριαρχῶν τῆς προεπαναστατικῆς περιόδου. Παραιτηθεὶς τοῦ θρόνου κατὰ τὸ ἔτος 1818, ἡσύχαζεν εἰς τὴν ἰδιαιτέραν του πατρίδα Ἀδριανούπολιν, ὅτε ἐκραγείσης τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως ἐδέξατο τὸ μακάριον τέλος ἀπαγχονισθείς, κατόπιν διαταγῆς τοῦ Σουλτάνου, τὴν 18ην Ἀπριλίου 1821. Αἱ συνθῆκαι τοῦ Μαρτυρίου του ὑπῆρξαν ἰδιαιτέρως συγκλονιστικαί. Τὴν 17ην Ἀπριλίου 1821 ὁ σατράπης τῆς Ἀδριανουπόλεως ἐθανάτωσεν 23 προύχοντας τῆς πόλεως. Τὴν ἑπομένην διέταξεν ὅπως καὶ ὁ σεβάσμιος ἐκεῖνος Ἀρχιερεύς, ὅστις ἐτύγχανε καὶ προσωπικός του φίλος, ὁδηγηθῆ ἐνώπιόν του μετὰ μεγάλων τιμῶν, ἐπὶ χρυσοστολίστου ἵππου, συνοδευόμενος ὑπὸ τιμητικῆς φρουρᾶς. Ἐκεῖθεν, ἀφοῦ τοῦ προσεφέρθησαν ἀρκεταὶ φιλοφρονήσεις, ὡδηγήθη, πάντοτε ἔφιππος καὶ ὑπὸ τιμητικὴν φρουράν, εἰς τὴν τουρκικὴν ἀγορὰν τῆς πόλεως καὶ ἐν συνεχείᾳ εἰς τὸν Μητροπολιτικὸν Ναόν, ὅπου ἐπί τινος θύρας εἶχε στηθῆ ἡ ἀγχόνη. Κατὰ τὴν ἐκτέλεσιν τοῦ ἀπαγχονισμοῦ του ὁ βρόχος ἀπεκόπη τρὶς καὶ τὸ ταλαιπωρημένον σῶμα κατέπεσεν ἰσάκις ἐπὶ τοῦ ἐδάφους δεινοπαθοῦν. Εἶτα, ἀφοῦ παρέμεινε κρεμάμενον ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας, ἐρρίφθη εἰς τὸν ποταμόν, παρασυρθὲν ὑπὸ τῶν ὑδάτων μέχρι Διδυμοτείχου. Ἐκεῖ ἀναγνωρισθὲν ἐτάφη μυστικὰ εἴς τινα οἰκίαν. Βραδύτερον, γενομένης μετακομιδῆς, ἐτέθη εἰς τὸν νάρθηκα τῆς Μητροπόλεως, ὅπου καὶ μέχρι σήμερον εὑρίσκεται.

[5] Βλέπε περὶ αὐτῆς ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῶν σελίδων 384-385.

[6] Οὗτος εἶναι ὁ ἐν Ἁγίοις καὶ Μάρτυσι Πατὴρ ἡμῶν Γρηγόριος ὁ Εʹ ὁ ἀπαγχονισθεὶς ὑπὸ τῶν Τούρκων ὑπὲρ Πίστεως καὶ Πατρίδος ἐν Κωνσταντινουπόλει ἐν ἔτει 1821, Ἀπριλίου ιʹ (10ην), καθ’ ἣν καὶ τὴν σεβάσμιον αὐτοῦ μνήμην ἐπιτελοῦμεν (βλέπε ἐν τόμῳ Δʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Τούτου τὸ σεπτὸν καὶ σεβάσμιον Λείψανον ὑπάρχει τεθησαυρισμένον ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ τῆς Μητροπόλεως Ἀθηνῶν.

[7] Βλέπε ὑποσημείωσιν σελ. 393.

[8] Τὰ περὶ τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Αὐγουστίνου βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὴν ιεʹ (15ην) Ἰουνίου ὅτε ἐπιτελοῦμεν τὴν μνήμην αὐτοῦ.

[9] Βλέπε ὑποσημείωσιν σελ. 385.

[10] Βλέπε περὶ τούτου ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ ηʹ (8ῃ) τοῦ μηνὸς Ὀκτωβρίου.