Ἀναβὰς λοιπὸν ὁ Ἀθανάσιος εἰς τὸν μέγαν καὶ ὑψηλὸν τῆς ἀρχιερωσυνης βαθμόν, συνῃσθάνθη ὁποῖον καὶ ὁπόσον βάρος ἐδέχθη ἐπὶ τῶν ὤμων αὐτοῦ ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. Ὅθεν εὐθὺς ὡς ἔφθασεν εἰς τὸ ἐμπιστευθὲν εἰς αὐτὸν ποίμνιον, ἐνέγραψε πρῶτον ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ τὸ «Χριστὸς ἔπαθεν ὑπὲρ ἡμῶν, ὑμῖν ὑπολιμπάνων ὑπογραμμόν, ἵνα ἐπακολουθήσητε τοῖς ἴχνεσιν αὐτοῦ» (Α’ Πετρ. β’ 21), πρὸς δὲ τούτοις ἔχων πάντοτε καὶ ἐν τῇ μνήμη αὐτοῦ τὸ «Ἣς δ’ ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ οὗτος μέγας κληθήσεται» (Ματθ. ε’ 19), προσέθηκεν ἀρετὰς ἐπὶ τὰς ἀρετὰς καὶ πόνους ἐπὶ τῶν πόνων.
Βλέπων, δηλαδή, ὅτι οἱ Ἑνετοὶ τότε πλαγίως κἄπως ἐπεβουλεύοντο τὴν θρησκείαν προσπαθοῦντες νὰ σύρωσιν εἰς τὸν λατινισμὸν τοὺς ὑπηκόους των, ὁδηγοῦντες αὐτοὺς εἰς τὴν ἀμάθειαν διὰ τῆς ἀπαγορεύσεως τῶν γραμμάτων, πρᾶγμα τὸ ὁποῖον οὐδὲ αὐτοὶ οἱ ἄγριοι Τοῦρκοι ἔπραξαν, ἔστρεψε πᾶσαν τὴν προσοχὴν αὐτοῦ εἰς τὴν κατὰ τοὺς τόπους τῆς ἐπαρχίας του ἀνέγερσιν σχολείων πρὸς ἐκμάθησιν τῶν ἱερῶν γραμμάτων. Καὶ διὰ λόγων καὶ δι’ ἔργων ἐδίδασκε τοὺς Χριστιανούς, ὅπως μένωσι σταθεροὶ καὶ ἀκλόνητοι εἰς τὴν ἁγίαν ἡμῶν Πίστιν, τὴν ὁποίαν ἐστερέωσε τὸ αἷμα δεκατεσσάρων ἑκατομμυρίων Μαρτύρων καὶ ἡ ὁποία κατενίκησε καὶ ἀντέστη εἰς τὰ κατὰ καιροὺς ἄγρια κύματα τῶν διωγμῶν καὶ τῆς ἀθεΐας δέκα ὀκτὼ αἰώνων. Παρεκίνει δὲ αὐτοὺς περιοδεύων νὰ στέλλωσι τὰ τέκνα των εἰς τὰ σχολεῖα, τῶν ὁποίων τὰ πλεῖστα δι’ ἰδίων δαπανῶν συνίστα, διότι ἡ κοινότης ἐκείνη ἦτο ἄπορος, μὲ τὸν σκοπὸν ὅπως μανθάνοντα τὰ ἱερὰ γράμματα, ὡς καὶ τὰ Ἑλληνικά, στηρίζωνται εἰς τὴν πατρῴαν εὐσέβειαν.
Διὰ τῆς διδασκαλίας λοιπὸν καὶ συνδρομῆς τοῦ Ἁγίου ἀνηγέρθησαν πολλοὶ κατὰ τὴν ἐπαρχίαν του χριστιανικοὶ Ναοί, ἐκ τῶν ὁποίων εἷς εἶναι καὶ ὁ νῦν ἔτι σῳζόμενος ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἐν Καρυταίνῃ [1]. Ἔδιδε δὲ ἀφθονοπαρόχως εἰς τοὺς πτωχοὺς πάντα ὅσα συνήθροιζεν ὡς δικαιώματα ὑπανδρεύων κόρας πτωχὰς καὶ ὀρφανάς, ἐνδύων γυμνούς, παρηγορῶν τοὺς θλιβομένους, νουθετῶν τοὺς ἀτάκτους, ἐπιτιμῶν τοὺς ἀπειθεῖς, ἐπαναφέρων τοὺς πεπλανημένους καὶ καταμαλάσσων τοὺς σκληροκαρδίους. Καὶ διὰ μὲν τοὺς θρασεῖς καὶ αὐθάδεις ἦτο μάστιξ ἐλέγχουσα καὶ προσκαλοῦσα αὐτοὺς εἰς μετάνοιαν, εἰς δὲ τοὺς εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ καὶ μετανοοῦντας μειλίχιος καὶ πρᾶος. Καὶ εἰς μὲν τοὺς ἐναρέτους ὑπογραμμὸς καὶ τύπος ἀρετῆς, εἰς δὲ τοὺς ραθύμους καὶ ἀμελεῖς πλῆκτρον διεγερτικὸν καὶ ὁδὸς μετανοίας.