Τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ τὰ λοιπὰ τοῦ Βίου, ὑπὸ Πολυβίου Ἐπισκόπου πόλεως Ρινοκούρων.

Εἶπε τότε ἡ βασίλισσα πρὸς τὸν Ἅγιον· «Ἂν ἴσως, Πάτερ, γίνῃς ἐμπόδιον εἰς τὸ νὰ ἐξορισθῇ ὁ Ἰωάννης, θέλω ἀνοίξει τοὺς ναοὺς τῶν εἰδώλων καὶ θέλω κάμει τοὺς ἀνθρώπους νὰ προσκυνοῦν τὰ εἴδωλα, ἀλλὰ καὶ πολλὰ ἄλλα χειρότερα τούτων θέλω πράξει». Καθὼς δὲ ἔλεγε ταῦτα πλήρης ὀργῆς, ἔκλαιεν ἀπὸ τὸν θυμόν της. Τότε ὁ Ἅγιος ἀπεκρίθη· «Ἐγώ, τέκνον, εἶμαι ἀθῷος τῆς ἁμαρτίας ταύτης». Ταῦτα εἰπών, μὲ ἐκάλεσε καὶ ἐξήλθομεν τοῦ παλατίου, ὁ δὲ Ἰσαάκ, ἀσθενῶν, δὲν εἶχεν ἔλθει μεθ’ ἡμῶν.

Τότε ἠκούσθη λόγος εἰς ὅλην τὴν πόλιν, ὅτι ὁ μέγας Ἀρχιερεὺς Ἐπιφάνιος μετέβη εἱς τὴν βασίλισσαν καὶ συνήργησεν εἰς τὴν ἐξορίαν τοῦ θείου Χρυσοστόμου. Ἀκούσας τοῦτο ὁ Ἰσαάκ, ἔφυγεν ἁπὸ τὸν Ἅγιον καὶ μετέβη εἰς ἓν Μοναστήριον. Ὁ δὲ Ἅγιος πολὺ ἐλυπήθη διὰ τὸν Ἰσαὰκ καὶ ἐδέετο εἰς τὸν Θεὸν νὰ ἀποκαλύψῃ εἰς αὐτὸν ποῦ εὑρίσκεται. Πράγματι ἀπεκαλύφθη εἰς αὐτὸν ὁ τόπος ὅπου εὑρίσκετο ὁ Ἰσαὰκ καὶ μετέβη μὲν πρὸς τοῦτον. Ὁ Ἰσαὰκ ὅμως ἀπεστράφη τὸν Ἅγιον εἰπών· «Δὲν θέλω πλέον νὰ εἶμαι μαζί σου, ἐξ αἰτίας τῆς ἁμαρτίας τὴν ὁποίαν διέπραξες κατὰ τοῦ θείου Χρυσοστόμου». Ἐμείναμεν δὲ εἰς τὸ Μοναστήριον τρεῖς ἡμέρας καὶ μετὰ βίας ὁ Ἅγιος κατέπεισε τὸν Ἰσαάκ, ὅτι δὲν συνεμερίσθη τὴν γνώμην διὰ τὴν ἐξορίαν τοῦ θείου Χρυσοστόμου. Οὕτω ὁ Ἰσαὰκ ἠκολούθησεν ἡμᾶς καὶ ἐπεστρέψαμεν εἰς τὴν κατοικίαν μας. Ὅμως ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἐπίστευσεν, ὅτι ὁ Ἐπιφάνιος ἦτο σύμφωνος διὰ τὴν ἐξορίαν του καὶ ἔγραψεν εἰς αὐτὸν ταῦτα· «Ἐπιφάνιε σοφέ, συνεφώνησες εἰς τὴν ἰδικήν μου ἐξορίαν, ὅμως καὶ σὺ δὲν θέλεις καθήσει πλέον εἰς τὸν θρόνον σου». Τότε, ἀνταπήντησε δι’ ἐπιστολῆς καὶ ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος εἰς τὸν θεῖον Χρυσόστομον, εἰπών· «Ἀθλητά, δέρου καὶ νίκα. Ἐπειδὴ ἐπίστευσες, ὅτι ἐγὼ συνεφώνησα νὰ ἐξορισθῇς, δὲν θέλεις φθάσει εἰς τὸν τόπον τῆς ἐξορίας σου». Ταῦτα ἔγραψα, ἀδελφοί, διὰ νὰ μὴ μεμφθῇ τις τὸν Ἅγιον. Διότι ἐκεῖνος ὅστις τόσα καλὰ ἔπραξε, δὲν ἦτο δυνατὸν ποτὲ νὰ πέσῃ εἰς τοσοῦτον βάθος κακίας.

Ἔπειτα μετέβημεν πάλιν εἰς τὸ παλάτιον, ὅπου ὁ Ἅγιος ἀπεχαιρέτησε τοὺς βασιλεῖς, προκειμένου νὰ ἀναχωρήσωμεν. Ὁ δὲ βασιλεὺς Ἀρκάδιος ἠρώτησε τὸν Ἅγιον πόσων χρόνων εἶναι καὶ ὁ Ἅγιος ἀπήντησεν· «Ἑκατὸν δέκα πὲντε χρόνων εἶμαι παρὰ τρεῖς μῆνας. Ὅταν ἔγινα Ἐπίσκοπος ἤμην ἑξήκοντα χρόνων, ἔχω καὶ εἰς τὴν Ἐπισκοπὴν πεντήκοντα πέντε χρόνους παρὰ τρεῖς μῆνας» [5]. Ἀκολούθως εἰσήλθομεν εἰς πλοῖον καὶ ὁ Ἅγιος ἐκάθησεν· ἐκαθήσαμεν τότε καὶ ἡμεῖς πλησίον αὐτοῦ.


Ὑποσημειώσεις

[1] Παράβαλε καὶ Λευιτικὸν ιθʹ 15.

[2] Οἱ Οὐαλεντινιανοὶ ἦσαν αἱρετικοὶ λαβόντες τὸ ὄνομα ἀπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τῆς αἱρέσεως αὐτῶν Οὐαλεντίνου. Ὁ Οὐαλεντῖνος αὐτὸς ἦτο Ἀλεξανδρεύς, δράσας ἐν Ἀλεξανδρείᾳ καὶ ἐν Ρώμῃ καὶ ἀποθανὼν ἐν Κύπρῳ κατὰ τὸ βʹ ἥμισυ τοῦ Βʹ αἰῶνος. Ἡ ὑπ’ αὐτοῦ ἀναπτυχθεῖσα αἱρετικὴ διδασκαλία, παραπλήσιος οὖσα τῆς αἱρέσεως τῶν λεγομένων Γνωστικῶν, ἔσχεν ὀπαδοὺς μέχρι καὶ αὐτῶν ἔτι τῶν ἡμερῶν τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ὅτε διὰ τῆς τούτου καὶ τῆς καθόλου Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐπιπόνου διδασκαλίας ἐξησθένησε καὶ τελικῶς παντελῶς ἐξέλιπεν.

[3] Ἅπαντες οἱ αἱρετικοὶ οὗτοι, πλὴν τοῦ Σαβελλίου, ἀπετέλουν διαφόρους ὁμάδας τῶν λεγομένων Γνωστικῶν, οἵτινες καὶ ἄλλους, πλὴν τοῦ ἑνὸς καὶ μόνου, ἀγαθοὺς καὶ κακοὺς Θεοὺς δογματίζοντες, ἔδρασαν κατὰ τοὺς τέσσαρας πρώτους αἰῶνας τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ὁ Σαβέλλιος ὑπῆρξεν ἀντίπαλος τῶν Γνωστικῶν, περιέπεσεν ὅμως εἰς ἀντίθετον αἵρεσιν, ἕνα μὲν Θεὸν δογματίζων, ἀρνούμενος ὅμως τὰ τρία αὐτοῦ πρόσωπα.

[4] Βλέπε περὶ τούτου ἐν τῇ Γʹ Βασιλειῶν, κεφάλαιον κʹ (20όν).

[5] Κατ’ ἄλλους ἀκριβεστέρους ὑπολογισμούς, ὁ Ἅγιος ἀπῆλθε πρὸς Κύριον ἐνενηκοντούτης περίπου.