Τότε τὸν ἠρώτησεν ὁ Ἀρχιερεὺς τί ἐζήτει ἐκεῖ καὶ τοῦ εἶπεν ὅλην τὴν ἀλήθειαν. Ὅθεν θαυμάζων ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τὸν ἔκαμεν ἀναγνώστην· ἀπὸ ταύτην τὴν ὥραν ἐπρόκοπτε μὲ πόσην εὐκολίαν εἰς τὰ μαθήματα, ὥστε δὲν ἐχρειάζετο νὰ τοῦ τὸ εἰπῇ δεύτερον ὁ διδάσκαλος, ἀλλὰ μὲ μίαν φορὰν τὸ ἐμάνθανεν. Ὅθεν ὅλοι τὸν ἀγαποῦσαν καὶ τὸν ἐφήμιζον διὰ τὴν φιλομάθειάν του.
Ἔμαθε λοιπὸν εἰς ὀλίγους χρόνους Γραμματικήν, Ρητορικὴν καὶ Φιλοσοφίαν θαυμασιώτατα. Ὅταν δὲ ἦτο ἐτῶν δεκαοκτώ, οἱ γονεῖς του ἀπέθανον. Ὁ δὲ νέος ἐμοίρασεν εἰς δύο ὅλην τὴν περιουσίαν του, καὶ ἔδωκε τὸ ἕνα μέρος εἰς τὴν ἀδελφὴν αὐτοῦ, καὶ μητέρα μου, τὰ δὲ ἐπίλοιπα ἐμοίρασεν εἰς πτωχούς, δὲν ἐκράτησε δὲ τίποτε διὰ τὸν ἑαυτόν του, ἀλλ’ ὑπῆγεν εἰς τὴν Ἁγίαν Πόλιν, προσκυνήσας δὲ τὸν Τάφον τοῦ Κυρίου, ἔβρεχεν αὐτὸν μὲ τὴν ροὴν τῶν δακρύων του. Ὁμοίως καὶ τὸν Γολγοθᾶν καὶ ὅλους τοὺς ἄλλους Ἁγίους Τόπους προσκυνήσας, ἦλθεν εἰς τὴν Λαύραν τοῦ Ἁγίου Σάββα, ὅπου παρεκάλεσε τὸν Καθηγούμενον Ἰωάννην νὰ τὸν κάμῃ Μοναχόν. Οὗτος τὸν ἐδίδαξε πρότερον τὰς τάξεις τῆς μοναδικῆς πολιτείας μὲ πᾶσαν ἀκρίβειαν, καὶ κατόπιν τὸν ἔκειρεν, ἔμεινε δὲ εἰς τὴν ὑπακοήν του ὑποστηρίζων τὸ γῆρας τοῦ γέροντος αὐτοῦ καὶ ἐλαφρύνων τοὺς πόνους του. Αὐτὸς δὲ ἐβασάνιζε τὴν σάρκα του μὲ τὰς ὑπηρεσίας τῆς Μονῆς καὶ ἄλλας σκληραγωγίας, τὴν δὲ ψυχὴν ἔτρεφε μὲ τὴν μελέτην τῆς θείας Γραφῆς καὶ ἀνάγνωσιν.
Ὅταν εἶχεν εἰς τὴν ὑπακοὴν χρόνους δώδεκα, ἦλθεν εἰς τὸ τέλος τῆς ζωῆς ὁ γέρων αὐτοῦ Ἰωάννης, ὁ τῆς Λαύρας Ἡγούμενος, ὁ δὲ Θεόδωρος τοῦ ἐζήτησε τὴν εὐλογίαν, ἵνα μετὰ τὴν ἐκείνου κοίμησιν ἀπέλθῃ εἰς τὴν ἡσυχίαν. Τότε ὁ γέρων τὸν ηὐχήθη ἐξ ὅλης ψυχῆς καὶ τοῦ ηὐλόγησε τὴν ἀναχώρησιν, λέγων· «Ὕπαγε, τέκνον μου φίλτατον· εἰς τὸν Θεὸν σὲ παραδίδω καὶ αὐτὸς νὰ σὲ ὁδηγήσῃ εἰς τὸ ἅγιόν του θέλημα». Τοῦ ὑπέδειξε δὲ καὶ τὸ κελλίον εἰς τὸ ὁποῖον θὰ ἔμενε καὶ οὕτως ὁ μὲν γέρων ἀπῆλθε πρὸς Κύριον, ὁ δὲ νέος, τὰς εὐχὰς τοῦ πατρὸς ὡς ὅπλα λαμβάνων, ἐξῆλθεν εἰς τὸ τῆς ἡσυχίας στάδιον. Ἔκαμε δὲ εἰς τὸ κελλίον αὐτὸ χρόνους εἴκοσι τέσσαρας ἀγγελικὴν πολιτείαν διάγων. Δὲν εἶχε ράσον δεύτερον οὔτε σακκούλι, οὔτε ἄλλο ἀγγεῖον σωματικὸν τελείως, μόνον εἰς τὴν πίστιν καὶ ἀρετὴν ἦτο πλούσιος. Ἔτρωγεν ἄρτον ὀλίγον καὶ ὕδωρ σύμμετρον, ἐκοιμᾶτο δύο ὥρας διὰ τὴν ἀνάγκην τῆς φύσεως καὶ τότε ἠγείρετο καὶ ἔστεκεν εἰς τὴν προσευχὴν ἕως τὴν τρίτην ὥραν τῆς ἡμέρας, ἀσάλευτος, ὥσπερ νὰ ἦτο χαλκοῦς ἀνδριὰς καὶ στήλη τις λιθίνη· ἀντιμαχόμενος δὲ καθ᾽ ἡμέραν μὲ τὰ πνεύματα τῆς πονηρίας, τὰ ἐδίωκε μακρὰν μὲ τὰ βέλη τῆς προσευχῆς ὁ μακάριος.