ΘΕΟΔΩΡΟΣ ὁ ἔνδοξος Ἅγιος Μάρτυς ἦτο κατὰ τοὺς χρόνους τῶν βασιλέων τῆς Ρώμης Διοκλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ τῶν βασιλευσάντων κατὰ τὰ ἔτη σπδ’-τε’ (284-305), Μαξιμιανοῦ Γαλερίου τοῦ ἐν τῇ ἀνατολῆ βασιλεύσαντος [τε’-τια’ (305-311)] καὶ Μαξιμίνου τοῦ ἀνεψιοῦ καὶ διαδόχου τοῦ Γαλερίου, κατήγετο ἐκ τῆς Ἀμασείας [1] πόλεως τῆς Καππαδοκίας, ἀπὸ τὸ χωρίον Χουμιαλά. Κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἔστειλαν οἱ βασιλεῖς διαταγάς, ὅτι ὅποιος ἐκ τῶν Χριστιανῶν ἀρνηθῇ τὸν Χριστὸν καὶ πιστεύσῃ εἰς τὰ εἴδωλα θὰ ἔχῃ μεγάλας τιμὰς ἀπὸ τοὺς βασιλεῖς· ὅστις δὲ ἀρνῆται νὰ θυσιάσῃ εἰς τὰ εἴδωλα καὶ μένει εἰς τὴν πίστιν του, νὰ θανατώνεται μὲ τιμωρίας καὶ βασάνους, Χριστιανοὶ δέ τινες μετέβαινον φανερὰ καὶ ὡμολόγουν τὸν Χριστὸν ὡς Θεὸν ἀληθινόν, διὸ καὶ ἀπέθνῃσκον μὲ πολλὰς τιμωρίας. Ἄλλοι πάλιν ἠρνοῦντο φεῦ ἐκ τοῦ φόβου τῶν βασάνων τὸν Χριστὸν καὶ ἐθυσίαζον εἰς τὰ εἴδωλα. Ὅσοι δὲ οὔτε νὰ ἀρνηθοῦν τὸν Χριστὸν ἤθελον, οὔτε νὰ μαρτυρήσουν ἠδύναντο ἔφευγον εἰς τὰ ὄρη καὶ ἐκρύπτοντο εἰς τὰ σπήλαια. Πολλοὶ δὲ πάλιν φοβούμενοι μήπως ἀνακαλυφθοῦν προσεποιοῦντο εἰς τὸ φανερὸν ὅτι εἶναι εἰδωλολάτραι, ἐν τῷ κρυπτῷ δὲ ἐλάτρευον τὸν Χριστόν. Ἐξ αὐτῶν λοιπὸν ἦτο καὶ ὁ Μεγαλομάρτυς Θεόδωρος ὁ Τήρων. Οὗτος ἦτο Χριστιανὸς κεκρυμμένος, ἐφοβεῖτο δὲ νὰ παρουσιασθῇ ὄχι διὰ τὰ μαρτύρια, ἀλλὰ διότι ἐνόμιζεν, ὅτι δὲν ἦτο ἀκόμη ἐκ Θεοῦ διὰ νὰ μαρτυρήσῃ διὰ τοῦτο ἠθέλησε νὰ δοκιμάσῃ ἂν ἦτο θέλημα Θεοῦ. Καὶ ἡ δοκιμὴ ἦτο ἡ ἑξῆς:

Ὁ Ἅγιος ἐπειδὴ ἦτο γνωστικὸς καὶ ἀνδρεῖος ἦτο εἰς τὸ τάγμα τῶν Τηρώνων (νεοσυλλέκτων). Μέλλοντες δὲ νὰ ὑπάγωσιν εἰς τὴν Ἀνατολὴν διὰ φύλαξιν, διωρίσθη ὁ Ἅγιος εἰς τὴν λεγεῶνα δηλαδὴ εἰς τάγμα ἐκλεκτόν. Ἀνεχώρησαν λοιπὸν μὲ τὸν ἀρχηγόν των Βρίγκαν διὰ τὴν Ἀνατολὴν καὶ μετέβησαν εἰς τὴν πόλιν τῶν Εὐχαΐτων. Πλησίον δὲ τῆς πόλεως ταύτης, περὶ τὰ τεσσαράκοντα μίλια, ἦτο δάσος μέγα εἰς τὸ ὁποῖον κατῴκει μέγας καὶ φοβερὸς ὄφις, ὅθεν οὐδεὶς ἐτόλμα νὰ διαβῇ διὰ τῆς ὁδοῦ ἐκείνης. Πολλοὶ δὲ ἄνθρωποι φοβούμενοι τὸ θηρίον ἄφησαν τὰ κτήματά των, τὰ ὁποῖα εἶχον ἐκεῖ πλησίον. Θέλων λοιπὸν ὁ μακάριος Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ Θεόδωρος νὰ δοκιμάσῃ καὶ νὰ ἴδῃ, ἐὰν εἶναι θέλημα Θεοῦ νὰ μαρτυρήσῃ μετέβη εἰς τὸ δάσος ἔφιππος καὶ ἐκοπίασε πολὺ διὰ νὰ εὕρῃ τὸ θηρίον, ἐπειδὴ ὅμως ἐπεριπάτησε πολὺ καὶ δὲν τὸ εὗρεν, ἐκουράσθη καὶ ἠθέλησε νὰ ἀναπαυθῇ, ὅθεν παρεμέρισεν ὀλίγον ἀπὸ τὸ δάσος καὶ ἐκοιμήθη. Γυνὴ δέ τις πλουσία, ὀνόματι Εὐσεβία, διέβαινεν ἐκ τοῦ τόπου ἐκείνου καὶ ἰδοῦσα αὐτὸν κοιμώμενον, ἐπειδὴ ἦτο φιλάνθρωπος, τὸν ἐξύπνησε λέγουσα· «Ὦ νεανία, ἐὰν θέλῃς τὴν ζωήν σου, φύγε ἐκ τοῦ τόπου τούτου, διότι ἐδῶ κατοικεῖ θηρίον μέγα καὶ φοβερὸν καὶ οὐδεὶς τολμᾷ νὰ διαβῇ ἀπὸ τὸν τόπον τοῦτον·