Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΙΩΑΝΝΟΥ Πρεσβυτέρου τοῦ Δαμασκηνοῦ.

Ὁ δὲ μέχρι θανάτου ὑπήκοος δὲν ἠναντιώθη οὐδόλως εἰς τὸν Γέροντα, ὅστις τοῦ εἶπε νὰ τὰς δώσῃ εἰς τὸ διπλάσιον τῆς ἀξίας των, ἀλλὰ σηκώσας εἰς τὸν ὦμόν του τόσον φορτίον, ἔδραμεν εἰς τὴν Δαμασκὸν ὡς ὑπόπτερος καὶ ἀνέρχεται εἰς τὴν ἀγορὰν ἄλουστος, ρακενδύτης καὶ ἀνεπιμέλητος, ὁ πρῴην εὐγενὴς καὶ περίδοξος. Οἱ δὲ ἀγορασταὶ ἀκούοντες τὴν τιμὴν τῶν σπυρίδων καὶ βλέποντες ὅτι ἐζήτει διπλᾶ ἀπὸ ὅσα πράγματι ἤξιζον, ἐθύμωνον καὶ ἔφευγον ὑβρίζοντες τὸν πωλητήν. Μετὰ πολὺ ἔτυχεν εἷς ἀπὸ τοὺς δούλους του καὶ περιεργαζόμενος ἐπιμελῶς αὐτὸν εἰς τὸ πρόσωπον, τὸν ἐγνώρισε· καὶ κατανυγεὶς τὴν καρδίαν προσεποιήθη ὅτι δὲν τὸν ἐγνώρισε, μόνον ἐπῆρε τὰς σπυρίδας καὶ τοῦ ἔδωσε τὰ χρήματα, ὅσα τοῦ ἐζήτησε, τὰ ὁποῖα λαβὼν ὁ Ἅγιος ἐπέστρεψε χαίρων, νικήσας τὸν δαίμονα τῆς ὑπερηφανείας.

Μετὰ καιρὸν ἀπέθανε γείτων τις τοῦ Ἰωάννου, ὁ δὲ ἀδελφὸς τοῦ νεκροῦ ἐπικραίνετο και παρεκάλει τὸν Ἅγιον νὰ συνθέσῃ κανένα τροπάριον κατανυκτικὸν διὰ νὰ παρηγορηθῇ εἰς τὴν λύπην του. Ὁ δὲ Ἅγιος ηὐλαβεῖτο τὸν Γέροντά του καὶ δὲν ἤθελε νὰ παραβῇ τὴν ἐντολήν του. Ἐπειδὴ ὅμως πολὺ τὸν ἐστενοχώρησεν ἐκεῖνος καὶ εἰς τὸν Θεὸν τὸν ὥρκισε, συγκατέβη καὶ συνέθεσε τροπάριον νεκρώσιμον, πολὺ ὡραῖον καὶ ἐναρμόνιον, τὸ ὁποῖον ἕως τὴν σήμερον ψάλλεται, ἤτοι τό, «Πάντα ματαιότης τὰ ἀνθρώπινα». Ἦτο δὲ τότε μόνος ὁ Ἰωάννης εἰς τὸ κελλίον του καὶ ἔψαλλε τὸ τροπάριον μὲ μελῳδίαν θαυμάσιον. Ἔτυχεν ὅμως τότε νὰ ἔρχεται ὁ Γέρων, ὅστις ἀκούσας τὴν μελῳδικὴν ἐκείνην φωνήν, ἐθυμώθη καὶ τοῦ λέγει· «Ἀντὶ νὰ κλαίῃς, χάσκεις καὶ χαίρεσαι, παρήκοε;». Ὁ δὲ Ἅγιος ἐδικαιολογεῖτο, λέγων τὴν αἰτίαν. Ὁ Γέρων ὅμως οὐδόλως εἰρήνευσεν, ἀλλὰ τὸν ἐδίωξεν ἀπὸ τὸ κελλίον του ὡς παρήκοον. Ὁ δὲ θαυμάσιος Ἰωάννης, ἐνθυμούμενος τὴν παράβασιν τῶν Προπατόρων, διὰ τὴν ὁποίαν δικαίως ἐξώσθησαν τοῦ Παραδείσου, ἔκλαιε πικρῶς, ὀδυρόμενος περισσότερον ἀπ’ ἐκεῖνον, τοῦ ὁποίου ὁ ἀδελφὸς ἀπέθανε καὶ ἔβαλε μεσίτας τοὺς Γέροντας ὅλους καὶ αὐτὸν τὸν Ἠγούμενον νὰ παρακακέσουν τὸν Γέροντά του νὰ τοῦ δώσῃ συγχώρησιν. Ἀλλ’ ὁ Γέρων, ὡς αὐστηρός, δὲν ἔκλινε ποσῶς πρὸς συμπάθειαν.

Οἱ μὲν λοιπὸν παρεκάλουν αὐτὸν νὰ τοῦ δώσῃ ἄλλον κανόνα καὶ νὰ μὴ τὸν διώξῃ τελείως. Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Ἐὰν δεχθῇ νὰ καθαρίσῃ ὅλους τοὺς ρύπους καὶ τὰς ἀκαθαρσίας τῆς Λαύρας ἀπὸ τὰς ἀναπαύσεις μὲ τὰς χεῖράς του, θὰ τὸν συγχωρήσω, ἄλλως δὲν τὸν δέχομαι οὐδόλως». Ταῦτα ἐκεῖνοι ἀκούσαντες ἔφριξαν, καὶ ἐντρέποντο νὰ τοῦ τὰ εἴπουν, πλὴν μετὰ βίας καὶ αἰσχύνης τὸ ὡμολόγησαν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ Δαμασκός, πρωτεύουσα τῆς σημερινῆς Δημοκρατίας τῆς Συρίας, εἶναι μία τῶν ἀρχαιοτέρων πόλεων τῆς Συρίας καὶ πιθανῶς τῆς οἰκουμένης. Μὲ τὸ σημερινόν της ὄνομα ἀναφέρεται ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ εἰς τὸ βιβλίον τῆς Γεννέσεως (ιδʹ 15, ιεʹ 2). Κεῖται παρὰ τὸν κατὰ τὴν ἀρχαιότητα χρυσορρόαν ποταμὸν Βαράδα, πρὸς ἀνατολὰς καὶ μεσημβρινοανατολικῶς τοῦ Ἀντιλιβάνου εἰς ὡραίαν καὶ εὐφορωτάτην πεδιάδα. Ἡ πέριξ καὶ πρὸς βορρᾶν τῆς Δαμασκοῦ χώρα, συμπεριλαμβανομένης καὶ τῆς μεταξὺ τῶν ὀρέων Λιβάνου καὶ Ἀντιλιβάνου κοιλάδος, ἡ καλουμένη ὑπὸ τοῦ ἀρχαίου Γεωγράφου Στράβωνος Κοίλη Συρία, καλεῖται ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῇ Συρία τῆς Δαμασκοῦ. Ὑπὸ τῶν περιηγητῶν τῆς ἀρχαιότητος ἀλλὰ ἔτι καὶ νῦν φημίζεται μετὰ τῆς περὶ αὐτὴν χώρας ὡς ἡ ὡραιοτέρα χώρα τῆς οἰκουμένης. Ὑπὸ τῶν ἀνατολικῶν λαῶν καλεῖται ἐπίγειος παράδεισος. Ἡ πόλις αὕτη ἔχουσα κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ἰδίους βασιλεῖς ἐκυριεύθη ὑπὸ τοῦ Δαβὶδ (Βʹ Βασ. ηʹ 5-6) καὶ πάλιν κατόπιν ὑπὸ τοῦ Ἱεροβοὰμ (Δʹ Βασ. ιδʹ 28). Ἔκτοτε περιῆλθε πολλάκις εἰς χεῖρας ξένων κατακτητῶν.

Κατὰ τὸ 333 π.Χ. κατελήφθη ὑπὸ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐξελληνίσθη βαθέως, παρέμεινε δὲ ὑπὸ τὴν Ἑλληνικὴν κυριαρχίαν μέχρι τοῦ 66 π.Χ. ὅτε κατελήφθη ἀπὸ τὸν Πομπήϊον, ἀλλὰ καὶ πάλιν, κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους ἀνῆκεν εἰς τὸ Βυζάντιον, περιῆλθεν ὅμως κατὰ διαστήματα καὶ εἰς ἄλλους ξένους κατακτητάς, Ἄραβας, Μογγόλους, Τούρκους κ.λ.π. Ἐν τῇ Δαμασκῷ πρῶτος πιστεύσας εἰς τὸν Χριστὸν εἶναι ὁ Ἀπόστολος Ἀνανίας, ἐν αὐτῇ δὲ ἐπίστευσεν εἰς τὸν Χριστὸν καὶ ὁ μέγας τῶν ἐθνῶν Ἀπόστολος Παῦλος (Πράξ. θʹ 127, κβʹ 1-16). Μέχρι τοῦ ΙΔʹ αἰῶνος ὑπῆρχεν ἕδρα Ὀρθοδόξου Μητροπολίτου, ἔκτοτε μετεφέρθη εἰς αὐτὴν ἡ ἔδρα τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας ἔνθα καὶ παραμένει μέχρι τῆς σήμερον.

[2] Τὸ σημαντικώτατον αὐτὸ ἐξ ὅλων τῶν συγγραμμάτων τοῦ θείου τούτου Ἰωάννου ἐπιγράφεται «Πηγὴ Γνώσεως». Ἐξεδόθη ὑπὸ τοῦ Ἀββᾶ Migne ἐν τῷ τόμῳ 94ῳ τῆς Ἑλληνικῆς Πατρολογίας, στ. 521-1228.

[3] Περὶ τοῦ Ἁγίου τούτου Κοσμᾶ γράφομεν ἰδιαιτέρως εἰς τὴν ιδʹ (14ην) τοῦ Ὀκτωβρίου, ὅτε οὗτος ἑορτάζεται (βλέπε ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).