Ἔστειλε δὲ καὶ χρήματα ἀρκετὰ καὶ τρόφιμα καὶ πᾶν ὅ,τι ἄλλο ἀπῃτεῖτο διὰ τὰς ἀνάγκας τῶν ἐκεῖ διαβιούντων. Πρὸς τούτοις ἀφιέρωσεν εἰς αὐτοὺς καὶ χωρία ὁλόκληρα, ἔτι δὲ καὶ μίαν λίμνην μεγάλην μὲ ἰχθυοτροφεῖα διὰ νὰ ἁλιεύουν διαφόρους ἰχθῦς. Ἀκόμη καὶ βοῦς καὶ πρόβατα ἀναρίθμητα καὶ ἡμιόνους πολλοὺς τοὺς ἐχάρισε διὰ τὰς ἀνάγκας τῶν Μοναχῶν.
Καὶ ταῦτα μὲν ἦσαν τὰ θαυμαστὰ καὶ μεγαλοπρεπῆ δῶρα τοῦ βασιλέως τῶν Βουλγάρων. Ὁ δὲ θεῖος Γρηγόριος εἶχε διὰ παντὸς ἔργον περισπούδαστον τὸ νὰ περιέλθῃ ἀποστολικῶς ἅπασαν τὴν οἰκουμένην καὶ νὰ σύρῃ ὅλους τοὺς Χριστιανοὺς εἰς τὴν θείαν ἀνάβασιν μὲ τὴν διδασκαλίαν του, εἰς τρόπον ὥστε, διὰ μέσου τῆς πρακτικῆς ἀρετῆς, νὰ ἀναβιβάσῃ αὐτοὺς εἰς τὸ ὕψος τῆς νοερᾶς προσευχῆς, ὅπως καὶ τὸν ἑαυτόν του ἀνεβίβασε, γεγονὸς ὅπερ καὶ ἐπέτυχε διὰ τῆς θείας Χάριτος. Ὅθεν καὶ εἰς τοῦτον εἶναι λίαν ἁρμόζον νὰ λέγωσιν οἱ φιλάρετοι τό: «Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος αὐτοῦ» (Ψαλμ. ιη’ 5). Ἐπειδὴ καὶ οὗτος, ποθῶν ἐξ ὅλης καρδίας νὰ φωτίσῃ ἅπαντας μὲ τὸ φῶς τοῦ Παναγίου Πνεύματος, δὲν ἄφησε κανένα σχεδὸν τόπον, εἰς τὸν ὁποῖον νὰ μὴ σπείρῃ καὶ διαδώσῃ τὸ καλὸν τῆς ἡσυχίας καὶ τῆς νοερᾶς προσευχῆς διὰ μέσου τῆς διδασκαλίας καὶ τῶν θείων λόγων του, ὡς καὶ διὰ τῶν μαθητῶν του. Διότι ὄχι μόνον εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Βουλγαρίαν μετέβη, ἀλλὰ καὶ εἰς αὐτὴν τὴν Σερβίαν καὶ ἀκόμη μακρύτερον. Καθὼς, δὲ εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος ὡδήγησε τοὺς Πατέρας εἰς τὴν ἀκριβῆ καὶ καθαρὰν ἡσυχίαν καὶ εἰς τὴν νοερὰν προσευχήν, τοιουτοτρόπως καὶ εἰς πάντα τόπον ὅπου μετέβαινεν εἴτε ἐκεῖνος εἴτε κανεὶς ἐκ τῶν μαθητῶν του, μετέδιδεν εἰς κάθε Χριστιανὸν τοῦτο τὸ θεάρεστον ἔργον τῆς νοερᾶς προσευχῆς καὶ προσοχῆς τοῦ νοός.
Ἀκόμη καὶ τὰ Παρόρια, εἰς τὰ ὁποῖα μετέβη, τὴν βαθυτάτην ἐκείνην ἔρημον τῶν συνόρων, περὶ τῆς ὁποίας ἀνωτέρω ὡμιλήσαμεν, τὰ μετέτρεψεν εἰς πνευματικὸν ἐργαστήριον, εἰς τὸ ὁποῖον ἀνέπλαττε πρὸς τὸ καλλίτερον τοὺς πρὸς αὐτὸν ἐργομένους καθὼς καὶ τοὺς ἐξηγριωμένους ἐκείνους λῃστὰς καὶ φονεῖς τῶν τόπων ἐκείνων, περὶ τῶν ὁποίων προείπομεν, μὲ μόνην τὴν θεωρίαν καὶ νουθεσίαν του μετέβαλεν εἰς τὸ ἡμερώτερον καὶ κατέστησεν αὐτοὺς βοσκοὺς προβάτων. Διότι καὶ αὐτοὶ οἱ ὁποῖοι ἦσαν πρότερον τόσον σκληροὶ καὶ αἱμοχαρεῖς μετεβλήθησαν ἐξ ὁλοκλήρου διὰ μέσου τῆς οἰκονομικῆς καλλιτερεύσεως καὶ τῶν εὐχῶν τοῦ Ὁσίου καὶ προσπίπτοντες μετὰ ταῦτα εἰς τοὺς πόδας του, ἐκυλίοντο μὲ θερμὴν κατάνυξιν καὶ μετάνοιαν.