Τοῦ ἐν Αγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου Ἐπισκόπου Νύσσης ἐγκώμιον, εἴτ’ οὖν μαρτύριον εἰς τὸν Ἅγιον Μεγαλομάρτυρα τοῦ Χριστοῦ ΘΕΟΔΩΡΟΝ τὸν ΤΗΡΩΝΑ.

Ἐμειδίασεν ὁ Μάρτυς ταῦτα ἀκούσας καὶ εἶπεν· «Ἐγὼ καὶ τοὺς ἱερεῖς σας νομίζω ἀθλίους, καὶ τοὺς ἐλεεινολογῶ, καθόσον ὑπηρετοῦσιν ἀνωφελεῖς ὑπηρεσίας καὶ τοὺς ἀρχιερεῖς σας περισσότερον λυποῦμαι καὶ ἀπεχθάνομαι. Διότι καὶ μεταξὺ τῶν κακῶν ἀνθρώπων, ὁ κακώτερος εἶναι περισσότερον ταλαίπωρος. Ὅπως ἐπίσης καὶ εἰς τοὺς ἀδίκους, ὁ ἀδικώτερος· καὶ εἰς τοὺς πόρνους, ὁ ἀσελγέστερος· ὁμοίως καὶ εἰς τοὺς φονεῖς ὁ σκληρότερος. Διὰ τοῦτο λοιπὸν ἀπ’ ἐδῶ καὶ εἰς τὸ ἑξῆς παύσατε ἀπὸ τὰς ὑποσχέσεις σας τὰς φθοροποιούς, διότι δὲν γνωρίζετε, ὅτι μοῦ ὑπόσχεσθε τὴν κορυφὴν τῶν δυστυχιῶν. Ἐκεῖνος δέ, ὅστις ἔχει προαίρεσιν νὰ ζῇ εὐσεβῶς καὶ ἐναρέτως, εὐχαριστεῖται νὰ περιφρονῆται εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ, παρὰ νὰ κατοικῇ εἰς οἴκους ἁμαρτωλῶν» (Ψαλμ. πγ’ 11). Ἐγὼ καὶ τοὺς βασιλεῖς τούτους, τῶν ὁποίων ἀναγινώσκετε τὰ παράνομα προστάγματα, τοὺς ἐλεεινολογῶ, καθότι, παρ’ ὅλον ὅτι εἰς τὸν κόσμον τοῦτον ἔχουσιν ἀρκετὸν ἀξίωμα, τὴν βασιλείαν, ἔλαβον ἐφ’ ἑαυτῶν καὶ τὴν ὀνομασίαν τοῦ ἀρχιερέως. Ἐνεδύθησαν δὲ τοιουτοτρόπως τὸ λυπηρὸν καὶ σκοτεινὸν ἔνδυμα τοῦ ἀρχιερέως, ὁμοιούμενοι μὲ τοὺς δυστυχισμένους ἀρχιερεῖς σας, καὶ ἐπάνω εἰς τὸ λαμπρὸν ἀξίωμα τῆς βασιλείας φοροῦσιν ἔνδυμα πένθιμον. Πολλάκις δὲ ἀφ’ οὗ πλησιάσωσιν εἰς τὸν βρωμερὸν βωμόν, ἀπ’ ἐκεῖ ὅπου ἦσαν βασιλεῖς, γίνονται καὶ μάγειροι, καὶ θυσιάζουσι πετεινά, καὶ ζητοῦσι νὰ εὕρωσι τῶν ταλαιπώρων τετραπόδων τὰ ἐντόσθια, καὶ τοιουτοτρόπως μὲ τὸν μολυσμὸν τοῦ αἵματος, ὡσὰν σφαγεῖς μολύνουσι τὸ πολύτιμον ἐνδυμάτων».

Ὕστερον ἀπὸ τοὺς λόγους, τούτους τοῦ Μάρτυρος, δὲν ἔδειχναν πλέον ἐκείνην τὴν ψεύτικην καὶ πλαστὴν φιλανθρωπίαν οἱ τύραννοι, ἀλλὰ καὶ ἀσεβέστατον εἰς τοὺς θεοὺς τὸν ὠνόμαζαν, καὶ καταφρονητικώτατον εἰς τοὺς βασιλεῖς τὸν ἐκάλουν. Καὶ πρῶτον κρεμάσαντες αὐτὸν εἰς τὸ τιμωρητικὸν ξύλον, ἔξεον τὸ σῶμα του· αὐτὸς δέ, καὶ παρ’ ὅλον ὅτι οἱ τιμωροὶ τὸν ἔξεον δυνατά, ὑπέμενεν ἀνδρείως, ψάλλων καὶ κατὰ τοῦτον τὸν καιρὸν τὸν στίχον τοῦ ψαλτηρίου· «Εὐλογήσω τὸν Κύριον ἐν παντὶ καιρῷ, διὰ παντὸς ἡ αἴνεσις αὐτοῦ ἐν τῷ στόματί μου (Ψαλμ. λγ’ 2). Καὶ οἱ μὲν τιμωροὶ ἔρριπτον κάτω εἰς τὴν γῆν τὸ περισσσότερον μέρος τῶν σαρκῶν του· ὁ δὲ Μάρτυς ἔψαλλεν, ὡσὰν νὰ ἐδοκίμαζεν ἄλλος τις τὴν τιμωρίαν ἐκείνην, μετὰ ἀπὸ τὴν ὁποίαν τὸν διεδέχθη ἡ φυλακή. Ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ πάλιν ἐνηργοῦντο θαύματα ἀπὸ τὸν Ἅγιον. Ἠκούετο δὲ κατὰ τὴν νύκτα φωνὴ πολλῶν, οἱ ὁποῖοι ἔψαλλον, καὶ λαμπάδες ἔφεγγον ὡς εἰς ὁλονύκτιον ἀκολουθίαν. Ἀλλὰ καὶ φῶς εἰς τὰ ἔξω ἐφαίνετο, τόσον ὥστε καὶ ὁ ἐπιτηρητὴς τῆς φυλακῆς ταραχθεὶς εἰς τὸ παράδοξον ἄκουσμα καὶ ὅραμα, ἐπήδησεν εὐθὺς ἐντὸς τῆς φυλακῆς, ἀλλ’ οὐδένα ἄλλον εὗρεν ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Μάρτυρα, ὅστις ἡσύχαζε, καὶ τοὺς ἄλλους φυλακισμένους, οἵτινες ἐκοιμῶντο.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ταῦτα λέγει ὁ Ἅγιος Νύσσης Γρηγόριος, διότι κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ὑπῆρχεν ἐπικρεμάμενος ὁ κίνδυνος τῆς ἀπὸ ἀνατολῶν ἐπιδρομῆς τῶν βαρβάρων.