Τῆς μυθευομένης μητρὸς τῶν θεῶν Ρέας ἦτο ναὸς ἐντὸς τῆς πόλεως Ἀμασείας, τὸν ὁποῖον οἱ τότε εἰδωλολάτραι εἶχον κατασκευάσει παρὰ τὰς ὄχθας τοῦ ποταμοῦ. Αὐτὸν τὸν ναὸν παρατηρήσας ὁ γενναῖος Θεόδωρος, ὅταν τοῦ ἐδόθη ἡ ἄδεια νὰ συλλογισθῇ, εὗρε καιρὸν κατάλληλον, καὶ ἄνεμον ὁρμητικὸν καὶ ἔβαλεν εἰς αὐτὸν πῦρ καὶ τὸν κατέκαυσεν. Οὕτω τὴν ἀπόκρισιν ἐκείνην, τὴν ὁποίαν ἀνέμενον οἱ κατάρατοι τύραννοι ἀπὸ τὸν Ἅγιον, ὕστερον δηλαδὴ ἀπὸ τὸν συλλογισμόν, τὴν ἔδωσεν εἰς αὐτοὺς ἐμπράκτως μὲ τὴν κατάκαυσιν τοῦ ναοῦ. Ἐπειδὴ δὲ τὸ πρᾶγμα ἔγινεν εὐθὺς φανερὸν εἰς ὅλους, καθόσον εἰς τὸ μέσον τῆς πόλεως ἀνήφθη λαμπροτάτη πυρκαϊά, ὁ Ἅγιος δὲν ἀπέκρυψε τὸ ἐπιχείρημα, οὔτε ἐπεμελήθη νὰ παραπλανήσῃ τοὺς εἰδωλολάτρας ἀλλ’ ἦτο γνωστὸν εἰς ὅλους, ὅτι αὐτὸς ἔβαλε τὸ πῦρ, καὶ ηὐφραίνετο εἰς τὸ κατόρθωμα, ἀγαλλόμενος διὰ τὴν ταραχήν, τὴν ὁποίαν ἔπασχον οἱ ἄθεοι. Ἐπειδὴ ἐκεῖνοι ἐπικραίνοντο καὶ διὰ τὸν ναόν, καὶ διὰ τὸ εἴδωλον, τὸ ὁποῖον κατεκάη. Ὅθεν παρουσιάσθη εἰς τοὺς τυράννους καὶ λέγει πρὸς αὐτούς· «Ἐγὼ εἶμαι ἐκεῖνος, ὅστις κατέκαυσα τὸν ναόν». Τότε στήνεται πάλιν κριτήριον ἄλλο, φοβερώτερον ἀπὸ τὸ πρῶτον, καθὼς ἦτο ἀκόλουθον, ἐπειδὴ ἠκολούθησε τοιοῦτον αἴτιον, τὸ ὁποῖον τοὺς ἠρέθιζεν εἰς ἐκδίκησιν.
Καὶ οἱ μὲν τύραννοι ἀνέβησαν εἰς τοὺς τυραννικοὺς θρόνους· ὁ δὲ Θεόδωρος, παρ’ ὅλον ὅτι ἦτο κάτω ἀπ’ αὐτούς, ἐλευθεροστομοῦσε λαμπρότατα. Καὶ μάλιστα ἐνῷ ἦτο εἰς τάξιν κρινομένου, εἶχε τόλμην ἀληθινὰ κρίνοντος. Ὅταν δὲ ἠρωτᾶτο, ποῖος ἔκαυσε τὸν ναόν, μὲ τὴν ταχύτητα τῆς ὁμολογίας ἔλεγεν, ὅτι ὁ ἴδιος τὸν κατέκαυσε καὶ ἀπέκοπτε τὴν ἐρώτησίν τους. Ἐπειδὴ δὲ τὸν ἔβλεπον ἀτρόμητον, καὶ ὅτι δὲν ἐλυπεῖτο τὸν ἑαυτόν του διὰ κανένα ἀπὸ τὰ κολαστήρια ἐκεῖνα, μὲ τὰ ὁποῖα τὸν ἐφοβέριζον, μετεβλήθησαν εἰς τὸ ἐναντίον. Καὶ ὁμιλοῦντες μετ’ αὐτοῦ φιλανθρώπως, ἐδοκίμαζαν μὲ ὑποσχέσεις νὰ τὸν πλανήσωσι, καὶ τοῦ ἔλεγον: «Γνώριζε ὅτι, ἂν θελήσῃς νὰ δεχθῇς τὴν συμβουλήν μας, ἀπὸ ἄγνωστος ὅπου εἶσαι, θέλομεν σὲ κάμει γνωστὸν καὶ ὀνομαστόν. Καὶ ἀπ’ ἐκεῖ ὅπου εἶσαι ἄτιμος, θὰ σὲ καταστήσωμεν τίμιον καὶ δεδοξασμένον· θέλομεν δὲ σοῦ χαρίσει καὶ τὸ ἀξίωμα τῆς ἀρχιερωσύνης».