Τοῦ ἐν Αγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου Ἐπισκόπου Νύσσης ἐγκώμιον, εἴτ’ οὖν μαρτύριον εἰς τὸν Ἅγιον Μεγαλομάρτυρα τοῦ Χριστοῦ ΘΕΟΔΩΡΟΝ τὸν ΤΗΡΩΝΑ.

Ἐπειδὴ κατὰ τὸ παρὸν λείπει ἡ ἀπόλαυσις τῶν μελλόντων ἀγαθῶν, αἱ χρησταὶ ἐλπίδες φυλάττουσιν αὐτὴν δι’ αὐτοὺς τοὺς Ἁγίους, ὅταν ἔλθῃ ὁ Κριτὴς τῆς ζωῆς μας. Ἐπειδὴ ἑκάστου Ἁγίου ἡ ψυχή, ὅταν χωρισθῇ ἀπὸ τὸ σῶμα καὶ ἀναβῇ εἰς τὰ οὐράνια, διατρίβει εἰς ἐκείνην τὴν κατοίκησιν, ἡ ὁποία τῆς ἐδόθη ὡς κληρονομία, καὶ συναναστρέφεται ἀσωμάτως μὲ τὰς ὁμοίας οὐσίας τῶν Ἀγγέλλων, τὸ δὲ σῶμα της, τὸ ὁποῖον διετηρήθη τίμιον καὶ ἀμόλυντον ὄργανον ἐκείνης τῆς ψυχῆς, μὲ τὸ νὰ μὴ ἔβλαψε μὲ τὰ ἰδικά του πάθη τὴν ἀφθαρσίαν ἐκείνης, ἡ ὁποία κατοικοῦσεν εἰς αὐτὸ τὸ σῶμα, σκεπάζεται μὲ μεγάλην τιμὴν καὶ ἐπιμέλειαν. Βάλλεται δὲ τὸ σῶμα αὐτὸ ἐντίμως εἰς τόπον ἱερὸν ὡσὰν πρᾶγμα τι πολύτιμον καὶ φυλάσσεται διὰ τὴν ἡμέραν τῆς κοινῆς τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως. Ἔχει δὲ τοῦτο καὶ πολλὴν διαφορὰν ἐὰν τυχὸν συγκριθῇ μὲ τὰ ἄλλα σώματα, τὰ ὁποῖα διελύθησαν ἀπὸ τὸν κοινὸν καὶ συνηθισμένον θάνατον, παρ’ ὅλον ὅτι εἶναι πλασμένον μὲ τὴν ἰδίαν ὕλην τῆς φύσεως. Τὰ ἄλλα λείψανα τῶν κοινῶν ἀνθρώπων, εἰς τοὺς περισσοτέρους εἶναι ἀποτρόπαια, οὐδεὶς δὲ περνᾷ ἀπὸ κοινὸν τάφον μὲ εὐχαρίστησιν. Μάλιστα ἂν τύχῃ καὶ εὑρεθῇ ἔξαφνα ἐνώπιον τάφου τινὸς ἀνεῳγμένου, καὶ ἴδῃ μὲ τοὺς ὀφθαλμούς του τὴν ἀσχημίαν τῶν λειψάνων, τὰ ὁποῖα εὑρίσκονται μέσα εἰς εκεῖνον, πλημυρίζει ἀπὸ κάθε εἴδους ἀποστροφήν, καὶ ἀναχωρεῖ ἐκεῖθεν μὲ βαρὺν ἀναστεναγμὸν ἐναντίον τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως.

Ἀλλ’ ὅμως, ὅταν ἔλθῃ εἰς τόπον ὅμοιον μὲ τοῦτον, εἰς τὸν ὁποῖον σήμερον τελεῖται ἡ πανήγυρίς μας, καὶ τιμᾶται ὁμοῦ καὶ ἡ ἐτήσιος μνήμη καὶ τὸ ἱερὸν τοῦ Μάρτυρος Λείψανον, πρῶτον μὲν ἀγάλλεται ἡ ψυχή του εἰς τὴν μεγαλοπρέπειαν τῶν φαινομένων, διότι βλέπει ἕνα οἶκον ὅστις ὡς Ναὸς τοῦ Θεοῦ εἶναι λαμπρῶς ἐπιμελημένος, καὶ μὲ τὸ μεγαλεῖον τῆς οἰκοδομῆς, καὶ μὲ τὴν ὡραιότητα τοῦ στολισμοῦ· μέσα εἰς τὸν ὁποῖον καὶ ξυλογλύπτης εἰς τύπον ζῴου τὸ ξύλον ἐσχημάτισε, καὶ λιθοξόος εἰς ἰσότητα ἀργύρου τὰς πλάκας ἐλείανεν. Ἔβαλε δὲ καὶ ὁ ζωγράφος τὰ χρώματα τῆς τέχνης του, ὅστις ἐπειδὴ ἐζωγράφισε τὰ ἀνδραγαθήματα τοῦ Μάρτυρος, τὰς ἐναντιώσεις, τοὺς πόνους, τὰς θηριώδεις ὁρμὰς τῶν τυράννων, τὰς κακώσεις, τὴν φλογοτρόφον ἐκείνην κάμινον, τὸν εὐτυχέστατον ὑπὲρ Χριστοῦ θάνατον, τὸν ὁποῖον ἔλαβε, καὶ ἐπειδὴ πρὸς χάριν ἰδικήν μας ἐφιλοτέχνησε διὰ χρωμάτων ὅλα τὰ δεινοπαθήματα τοῦ Ἁγίου, ὡς εἰς βιβλίον ὁμιλητικόν, ἐπειδὴ λέγω ταῦτα ἔκαμεν ὁ ζωγράφος, ἐδημοσίευσε φανερὰ τὸ Μαρτύριον τοῦ Ἁγίου, καὶ ὡς ἀνθηρόν τινα λειμῶνα κατελάμπρυνε τὸν Ναόν του.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ταῦτα λέγει ὁ Ἅγιος Νύσσης Γρηγόριος, διότι κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ὑπῆρχεν ἐπικρεμάμενος ὁ κίνδυνος τῆς ἀπὸ ἀνατολῶν ἐπιδρομῆς τῶν βαρβάρων.