Ἑρμηνεία εἰς τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιον τῆς Κυριακῆς τοῦ ΑΝΤΙΠΑΣΧΑ (Ἰωάν. κ’ 19-31), Νικηφόρου τοῦ Θεοτόκη.

Ἐπειδὴ δὲ τόσην πρόνοιαν ὁ Σωτὴρ ἡμῶν ἔδειξεν, ἵνα τὸν Θωμᾶν πιστώσῃ, παρατείνει τῆς θείας Αὐτοῦ προνοίας τὴν εὐεργεσίαν καὶ ἐπὶ τοὺς ἄλλους, ὅσοι οὐδὲ εἶδον οὐδὲ ἐψηλάφησαν, καὶ ὅμως ἐπίστευσαν τὴν ἐκ νεκρῶν Αὑτοῦ Ἀνάστασιν. Λέγει λοιπὸν πρὸς τὸν Θωμᾶν.

«Λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Ὅτι ἑώρακάς με, Θωμᾶ, πεπίστευκας· μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες» (Ἰωάν. κ’ 29).

Σύ, λέγει, ὦ Θωμᾶ, ἐπίστευσας, διότι μὲ εἶδες· παρέστην ἐγὼ ἐνώπιόν σου, ἔδειξα εἰς σὲ τὰς χεῖράς μου καὶ τὴν πλευράν μου· ὅθεν εἶδες, ἐψηλάφησας, ἐπίστευσας. Ὅσοι βλέπουσι καὶ ψηλαφῶσιν, ἐκεῖνοι ὑπὸ τῶν αἰσθήσεων ἀναγκάζονται νὰ πιστεύσουν· οἱ δὲ μὴ ἰδόντες μηδὲ ψηλαφήσαντες, ἀλλ’ ἀκούσαντες τὸ κήρυγμα καὶ πιστεύσαντες, ὑπὸ οὐδεμιᾶς ἀνάγκης τὴν πίστιν δέχονται· διὸ μακάριοι εἶναι καὶ τρισευδαίμονες. Τί δέ; Ὁ Θωμᾶς καὶ οἱ λοιποὶ θεῖοι Ἀπόστολοι, οἱ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες, δὲν εἶναι ἄρα ἄξιοι τοῦ τοιούτου μακαρισμοῦ; Κεκλεισμένων τῶν θυρῶν εἶδον τὸν Κύριον εἰσελθόντα εἰς τὴν οἰκίαν, ὅπου ἦσαν συνηγμένοι· ἐκ τοῦ φόβου αὐτῶν δὲν ἐπίστευσαν ὅτι ἔβλεπον τὸν ἐκ νεκρῶν ἀναστάντα Κύριον, ἀλλ’ ἐνόμιζον ὅτι βλέπουσι πνεῦμα· «Πτοηθέντες δὲ καὶ ἔμφοβοι γενόμενοι, ἐδόκουν πνεῦμα θεωρεῖν» (Λουκ. κδ’ 37)· καὶ αὐτοὶ δὲ προσκαλεσθέντες ὑπὸ τοῦ Κυρίου εἶδον τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας αὐτοῦ· «Ἴδετε, εἶπε πρὸς αὐτούς, τὰς χεῖράς μου καὶ τοὺς πόδας μου· ὅτι πνεῦμα, σάρκα καὶ ὀστέα οὐκ ἔχει, καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα· «καὶ τοῦτο εἰπὼν ἐπέδειξεν αὐτοῖς τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας» (Λουκ. κδ’ 39-40). Ἀλλὰ τί; Διὰ τοῦτο δὲν εἶναι ἆρά γε αὐτοὶ μακάριοι; Μὴ γένοιτο! Ὁ Κύριος, εἰπὼν «Μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες», δὲν ἀπέκλεισε τούτου τοῦ μακαρισμοῦ τοὺς ἰδόντας καὶ πιστεύσαντας, οὐδὲ κἄν εἶπεν ὅτι ἐκεῖνοι εἶναι μακαριώτεροι τούτων.

Ἐπειδὴ δὲ πρὸ τῆς ἐκ νεκρῶν Ἀναστάσεως Αὑτοῦ ἐμακάρισε τοὺς Ἀποστόλους, ὡς ἰδόντας Αὐτόν τε καὶ τὰ θαυμάσια Αὐτοῦ, καὶ εἶπεν· «Ὑμῶν δὲ μακάριοι οἱ ὀφθαλμοὶ ὅτι βλέπουσι καὶ τὰ ὦτα ὑμῶν ὅτι ἀκούει· ἀμὴν γὰρ λέγω ἡμῖν, ὅτι πολλοὶ προφῆται καὶ δίκαιοι ἐπεθύμησαν ἰδεῖν ἃ βλέπετε, καὶ οὐκ εἶδον, καὶ ἀκοῦσαι ἃ ἀκούετε, καὶ οὐκ ἤκουσαν» (Ματθ. ιγ’ 16-17)· ἵνα μὴ νομίσωμεν, ὅτι μόνοι οἱ ἰδόντες Αὐτὸν καὶ πιστεύσαντες, ἐκεῖνοι εἶναι οἱ μακάριοι, καὶ ἵνα πληροφορήσῃ πάντας τοὺς μετὰ ταῦτα μὴ ἰδόντας καὶ πιστεύσαντας, ὅτι καὶ αὐτοὶ εἶναι τοῦ αὐτοῦ μακαρισμοῦ ἄξιοι, εἶπε τὸ «μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες».