Ἑρμηνεία εἰς τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιον τῆς Κυριακῆς τοῦ ΑΝΤΙΠΑΣΧΑ (Ἰωάν. κ’ 19-31), Νικηφόρου τοῦ Θεοτόκη.

«Εἶτα λέγει τῷ Θωμᾷ· Φέρε τὸν δάκτυλόν σου ὧδε, καὶ ἴδε τὰς χεῖράς μου· καὶ φέρε τὴν χεῖρά σου, καὶ βάλε εἰς τὴν πλευράν μου καὶ μὴ γίνου ἄπιστος, ἀλλὰ πιστός» (Ἰωάν. κ’ 27).

Ὢ τῆς ἀφάτου φιλανθρωπίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀπαντᾷ ὁ Κύριος εἰς ὅσα εἶπεν ὁ Θωμᾶς, δεικνύων ὅτι τὰ πάντα ὡς καρδιογνώστης Θεὸς γινώσκει. Εἶτα προσκαλεῖ αὐτὸν πρὸς τὴν ψηλάφησιν, ἵνα φανερώσῃ ὅτι καὶ διὰ μιᾶς μόνης ψυχῆς τὴν σωτηρίαν ἕτοιμος εἶναι νὰ ὑπομείνῃ τὰ πάντα. Καὶ εἰς μὲν τὴν Μαγδαληνὴν Μαρίαν δὲν συνεχώρησε τὴν ψηλάφησιν, εἴτε διότι περιεργείᾳ κινουμένη τοῦτο ἐζήτησεν, εἴτε διότι ἀπερισκέπτως καὶ τολμηρῶς ὥρμησεν, εἴτε διότι δὲν ἦτο ἀξία, ὡς μήπω καθαρθεῖσα διὰ τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὴν ὁποίαν ἔλαβον οἱ πιστεύσαντες μετὰ τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Σωτῆρος πρὸς τὸν Πατέρα Αὑτοῦ· ὅθεν καὶ ἔλεγε πρὸς αὐτήν· «οὔπω γὰρ ἀναβέβηκα πρὸς τὸν πατέρα μου» (Ἰωάν. κ’ 17)· τὸν δὲ Θωμᾶν, ἐπειδὴ πληροφορίαν ἐζήτει τῆς ἐκ νεκρῶν Ἀναστάσεως καὶ ἠξιώθη πρότερον τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος διὰ τῆς δεσποτικῆς φωνῆς «λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον», καὶ προσκαλεῖ αὐτόν, καὶ παρακινεῖ πρὸς ψηλάφησιν, λέγων· «Φέρε τὸν δάκτυλόν σου ὧδε, καὶ ἴδε τὰς χεῖράς μου· καὶ φέρε τὴν χεῖρά σου καὶ βάλε εἰς τὴν πλευράν μου». Πρῶτον λοιπὸν ἔπεισεν αὐτὸν ὁ φιλάνθρωπος Κύριος διὰ τῆς ἀποδείξεως, τὴν ὁποίαν ἐζήτησεν, ἔπειτα ἐνουθέτησεν αὐτὸν λέγων· «Μὴ γίνου ἄπιστος, ἀλλὰ πιστός».

«Καὶ ἀπεκρίθη ὁ Θωμᾶς, καὶ εἶπεν αὐτῷ· «Ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου» (Ἰωάν. κ’ 28).

Ταχὺς εἰς ὁμολογίαν ὁ περὶ τὴν πίστιν βραδύς! Βλέπε δὲ πόσην ἀκρίβειαν καὶ τελειότητα ἔχει ἡ ὁμολογία, ἅμα δὲ καὶ ὁμοιότητα μετὰ τῆς ὁμολογίας τοῦ Πέτρου. «Σὺ εἶ ὁ Χριστός», εἶπεν ὁ Πέτρος, «ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» (Ματθ. ιϛ’ 16)· «Ὁ Κύριός μου», λέγει ὁ Θωμᾶς, «καὶ ὁ Θεός μου». Καὶ οἱ δύο ἐπίσης τὴν ἀνθρωπότητα κηρύττουσι, καὶ θεολογοῦσι τοῦ Χριστοῦ τὴν θεότητα. Καὶ οἱ δύο ὁμολογοῦσι τὰς δύο φύσεις καὶ τὴν μίαν ὑπόστασιν τοῦ Θεανθρώπου Σωτῆρος. Τὴν μὲν φύσιν τὴν ἀνθρώπινον ὁ Πέτρος διὰ τοῦ «σὺ εἶ ὁ Χριστός», ὁ Θωμᾶς διὰ τοῦ «ὁ Κύριός μου», τὴν δὲ φύσιν τῆς θεότητος ὁ μὲν Πέτρος διὰ τοῦ «ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος», ὁ δὲ Θωμᾶς διὰ τοῦ «ὁ Θεός μου»· τὴν δὲ μίαν ὑπόστασιν ὅ τε Πέτρος καὶ ὁ Θωμᾶς συνάψαντες εἰς ἓν τὰ δύο, ὁ μὲν εἱπών, «σὺ εἶ ὁ Χριστός, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος», ὁ δὲ «ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου», ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν Θεὸν καὶ ἄνθρωπον, τὸν Χριστόν, συμφώνως πρὸς τὸν Πέτρον ὁ Θωμᾶς καὶ ὁμολογεῖ καὶ κηρύττει.