Τῇ Θ’ (9ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ.

Ταῦτα ἀκούσας ὁ διώκτης καὶ ἀπογνοὺς πάσης ἐλπίδος, ἤρχισε νὰ παιδεύῃ τὸν Ἅγιον καὶ πρῶτον μὲν ἔβαλεν αὐτὸν εἰς ἕνα τραχὺ καὶ φοβερὸν ὄργανον, τὸν ὁποῖον ὠνόμαζον κοχλίαν καὶ ἦτο ὡς μάγγανον εἰς τὸν ὁποῖον τὸν ἔσφιγγαν δυνατά, διὰ νὰ ἀναλωθῇ τὸ σῶμα του καὶ νὰ συντριβῇ ἐντελῶς ἀπὸ τὴν δεινὴν αὐτὴν κάκωσιν, διὰ νὰ λάβῃ πικρότατον θάνατον. Εἰς ταύτην λοιπὸν τὴν δυσφορωτάτην καὶ σκληροτάτην βάσανον ἔκαμεν ὥραν πολλὴν ὁ Σαπρίκιος, ὑπομένων καρτερικῶς καὶ δὲν ἠρνήθη τὴν εὐσέβειαν, πειθόμενος εἰς τὸ Δεσποτικὸν πρόσταγμα τὸ λέγον· «Μὴ φοβηθῆτε ἀπὸ τῶν ἀποκτεινόντων τὸ σῶμα, τὴν δὲ ψυχὴν μὴ δυναμένων ἀποκτεῖναι» (Ματθ. ι’ 28). Ἰδὼν λοιπὸν ὁ διώκτης, ὅτι ὑπέμεινε μὲ θαυμασίαν καρτερίαν τὴν φρικτὴν αὐτὴν βάσανον καὶ μὴ ἔχων πλέον ἐλπίδα νὰ τὸν νικήσῃ, ἔδωκε κατ’ αὐτοῦ τοιαύτην ἀπόφασιν· «Τὸν Σαπρίκιον, τὸν Ἱερέα τῶν Χριστιανων, ἐπειδὴ δὲν ἠθέλησε νὰ ἀπαρνηθῇ τὴν ματαίαν ἐκείνην λατρείαν, οὔτε κατεδέχθη νὰ προσκυνήσῃ τοὺς ἀθανάτους θεούς, ἀλλὰ ἐφάνη παρήκοος τῶν βασιλικῶν προσταγμάτων, προστάσσω νὰ ἀποκεφαλίσωσι μὲ τὸ ξίφος ὡς ἀπειθήσαντα».

Παρέλαβον λοιπὸν οἱ δήμιοι τὸν Σαπρίκιον, διὰ νὰ τὸν ὁδηγήσωσιν εἰς τὸν τόπον τῆς ἐκτελέσεως. Ὁ δὲ Νικηφόρος, ἡ μεγάλη διὰ Χριστὸν ψυχὴ καὶ ὄντως φιλόσοφος, ταῦτα γνωρίζων, εἶχε μεγάλην μελέτην καὶ φροντίδα διὰ τὸν φίλον του, νὰ γίνῃ μεταξύ των διαλλαγή, ὅπως ἐκείνου μὲν ἡ θυσία γίνῃ εὐπρόσδεκτος εἰς τὸν Κύριον, ὡς τελειώσαντος τὸν ἀγῶνα καλῶς διὰ τὴν εὐσέβειαν, οὗτος δέ, ἐκπληρῶν τὸ Δεσποτικὸν πρόσταγμα, προτιμήσῃ τὴν μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ καταλλαγὴν ὑπὲρ πᾶσαν θυσίαν καὶ ὁλοκάρπωσιν. Νομίζων λοιπόν, ὅτι δὲν ἤθελεν ἀρνηθῆ τὴν διαλλαγὴν ὁ Σαπρίκιος τὴν ὥραν ἐκείνην κατὰ τὴν ὁποίαν ἔτρεχε νὰ λάβῃ, διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Κυρίου, τὸν θάνατον, καταφρονήσας πᾶσαν προσπάθειαν τῆς σαρκὸς καὶ μόνον τὰ αἰώνια στοχαζόμενος, προστρέχει μετ’ εὐλαβείας καὶ πίπτων εἰς τοὺς πόδας αὐτοῦ, δεόμενος καὶ ἱκετεύων αὐτὸν θερμότατα, ἔλεγεν· «Ἐνθυμήσου τὴν προτέραν φιλίαν καὶ ἀγάπην, τὴν ὁποίαν εἴχομεν μεταξύ μας καὶ ἐλέγαμεν νὰ μὴ ξεχωρίσωμεν οὐδέποτε, ἀλλὰ νὰ εἴμεθα ἡνωμένοι δι’ ἀγάπης καὶ μετὰ θάνατον. Μὴ ἀφήσῃς τὸν φίλον σου ἀσυγχώρητον καὶ φύγῃς ἀπὸ πλησίον μου ἀδιάλλακτος καὶ ὑστερηθῇς τῆς αἰωνίου μακαριότητος. Βάλε εἰς τὸν νοῦν σου τὸ ὅτι εἶσαι λειτουργὸς τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, τοῦ ὁποίου γίνεσαι σήμερον κοινωνὸς τῶν παθημάτων διὰ τοῦ Μαρτυρίου καὶ τῆς νεκρώσεως, καὶ μὴ ὑπάγῃς πρὸς αὐτὸν ἄσπονδος καὶ ἄσπλαγχνος καὶ ἀπολέσῃς τοὺς κόπους σου». Αὐτὰ καὶ ἕτερα ἔλεγε μετὰ δακρύων


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Α’ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Α’ τοῦ Σωτῆρος (324 -261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚ’ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ἁρμόζει ἐνταῦθα νὰ εἴπωμεν τοὺς τοῦ θείου Χρυσορρήμονος λόγους· «Ἀγάπης οὐδέν, οὔτε μεῖζον, οὔτε ἴσον ἐστιν, οὐδὲ αὐτὸ τὸ Μαρτύριον, ὃ πάντων ἐστὶ κεφάλαιον τῶν ἀγαθῶν, καὶ πῶς; Ἄκουσον. Ἀγάπη μὲν καὶ χωρὶς Μαρτυρίου ποιεῖ μαθητὰς τοῦ Χριστοῦ, Μαρτύριον δὲ χωρὶς ἀγάπης οὐκ ἂν ἰσχύσειε τοῦτο ἐργάσασθαι» (Λόγ. εἰς τὸν Μεγαλομάρτυρα Ρωμανόν). Καὶ πάλιν ἑρμηνεύων ὁ αὐτὸς θεῖος Πατὴρ τὸ τοῦ οὐρανοβάμονος Παύλου· «Ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις τὴν ἀγάπην, ἥτις ἐστὶ σύνδεσμος τῆς τελειότητος» (Κολασ. γ’ 14) λέγει· Ὃ δὲ θέλει εἰπεῖν, τοῦτό ἐστιν, ὅτι πάντα ἐκεῖνα αὕτη συσφίγγει· ὅπερ ἂν εἴπῃς ἀγαθόν, ταύτης ἀπούσης, οὐδέν ἐστιν, ἀλλὰ διαρρεῖ, οἷα γὰρ ἐάν τις ἔχῃ κατορθώματα, πάντα φροῦδα, ἀγάπης μὴ οὔσης» (Λόγ. η’ εἰς τὴν πρὸς Κολασσαεῖς). Καὶ πάλιν λέγει ὁ αὐτός, ὅτι οὐδὲ τοὺς ἀπίστους πρέπει νὰ μισῶμεν, ἀλλὰ τὰ πονηρὰ αὐτῶν δόγματα· «Τί οὖν φησιν, ἂν ἐχθροὶ ὦσι καὶ Ἕλληνες, οὐ δεῖ μισεῖν; μισεῖν μέν, οὐκ ἐκείνους δέ, ἀλλὰ τὸ δόγμα, οὐ τὸν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὴν πονηρὰν πρᾶξιν, τὴν διεφθαρμένην γνώμην· ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος ἔργον Θεοῦ, ἡ δὲ πλάνη ἔργον τοῦ διαβόλου· μὴ τοίνυν ἀναμίξῃς τὰ τοῦ Θεοῦ καὶ τὰ τοῦ διαβόλου» (Λόγ. εἰς τὴν α’ πρὸς Κορινθ.).

Ἁρμόδιον ἐπίσης εἶναι νὰ ἀναφέρωμεν ἐνταῦθα καὶ ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον γράφει ὁ Εὐεργετινὸς ἐν τῇ μβ’ ὑποθέσει (ἡμετέρα ἔκδοσις, τόμος Β’, διδ. 5). Ὅτι δηλαδὴ δύο ἀδελφοὶ συνελήφθησαν κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ διωγμοῦ, καὶ βασανισθέντες ἐρρίφθησαν ἐν τῇ φυλακῇ. Ἐπειδὴ δὲ διηγέρθη μεταξὺ αὐτῶν παροξυσμός τις καὶ λογοτριβή, ὁ μέν, μετανοήσας διὰ τοῦτο, παρεκίνει ἀμέσως καὶ τὸν ἀδελφόν του εἰς μετάνοιαν λέγων· «Αὔριον μέλλομεν νὰ τελειωθῶμεν διὰ τοῦ Μαρτυρίου, διὸ ἂς διαλύσωμεν τὴν ἔχθραν καὶ ἂς ἀγαπηθῶμεν», ὁ ἄλλος ὅμως δὲν ἐπείθετο. Τὴν ἐπιοῦσαν λοιπὸν ἐφέρθησαν καὶ οἱ δύο εἰς τὸ κριτήριον καὶ ἐβασανίσθησαν, ἐκεῖνος δὲ ὅς τις δὲν ἠθέλησε νὰ λύσῃ τὴν ἔχθραν, εὐθὺς μὲ τὴν πρώτην δοκιμὴν τῶν βασάνων ἐνικήθη καὶ ἠρνήθη τὸν Χριστόν. Ὅθεν ἠρώτησεν αὐτὸν ὁ ἄρχων· «Διατί χθὲς μετὰ τόσας βασάνους, τὰς ὁποίας ἐδοκίμασας, δὲν ἠρνήθης, νῦν δὲ τόσον ταχέως ἐνικήθης;». Ὁ δὲ ἀπεκρίθη· «Διότι χθὲς μὲν εἶχον ἀγάπην μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ μου, διὰ τοῦτο καὶ ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ μὲ ἐνεδυνάμωνε καὶ ὑπέμεινα τὰς βασάνους, νῦν δὲ ἐπειδὴ ἐμνησικάκησα κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ μου, διὰ τοῦτο ἐγυμνώθην ἀπὸ τὴν σκέπην τοῦ Θεοῦ καὶ ἀπὸ τὴν παρηγορίαν καὶ δύναμιν αὐτοῦ».