Τῇ Θ’ (9ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ.

Ἔστειλε λοιπὸν ὁ καλὸς Νικηφόρος ἐκ δευτέρου καὶ ἐκ τρίτου μεσίτας, γνωρίζων ὅτι καὶ αὐτοὶ δὲν θέλουν ζημιωθῆ τὸν μισθὸν τοῦ κόπου των καὶ ἐκεῖνος ἴσως θέλει σώσει τὸν φίλον του. Οἱ δὲ ἀπελθόντες ἐνουθέτησαν ἱκανῶς τὸν Σαπρίκιον, ἐκεῖνος ὅμως ἔμεινεν ὁ αὐτὸς κωφὸς κατὰ τὰ ὦτα τῆς ψυχῆς, ὑπὸ τῆς ἀλόγου μανίας ὅλως κυριευόμενος. Τότε ὁ ταπεινόφρων καὶ ἀμνησίκακος Νικηφόρος, βλέπων, ὅτι μὲ τοὺς μεσίτας δὲν κατώρθωσε τίποτε, ἠθέλησε νὰ ὑπάγῃ καὶ μόνος του, νὰ τὸν προσκυνήσῃ, μήπως καὶ ἁπαλύνῃ ἡ καρδία του, ὅταν ἴδῃ κατὰ πρόσωπον τὸν φίλον του, νὰ ἐνθυμηθῇ τὴν προτέραν ἀγάπην, νὰ κλίνῃ εἰς εὐσπλαγχνίαν ὁ ἄσπλαγχνος, νὰ γίνῃ πάλιν ἡδίστη καὶ ποθεινοτέρα ἡ προτέρα φιλία των, ἐπειδὴ καὶ ὁ ἥλιος μετὰ τὴν νύκτα γλυκύτερος φαίνεται, ὁμοίως καὶ μετὰ τὸν χειμῶνα ἡ ἄνοιξις. Εὑρίσκων λοιπὸν καιρὸν ἁρμόδιον κατὰ τὸν σκοπόν του, ἀπῆλθεν ἡσύχως καὶ πίπτει εἰς τοὺς πόδας αὐτοῦ μὲ πολλὴν ταπείνωσιν λέγων· «Συγχώρησόν μοι, διὰ τὸν Κύριον, εἰς ὅσα σοῦ ἔπταισα καὶ σὲ ἐλύπησα». Ἀλλ’ οὔτε τότε τὸν συνεπόνεσεν ἡ ἀμείλικτος ἐκείνη ψυχή, οὔτε ἔκλινεν ὁ ἀσυμπαθὴς καὶ ἐμπαθὴς εἰς συμπάθειαν. Οὔτε κἂν λόγον μικρὸν πρὸς τὸν φίλον του ὡμίλησεν, οὔτε μὲ βλέμμα ποσῶς τὸν ἐκύτταξεν, ἀλλ’ ἔστρεψεν ὀπίσω τὸ πρόσωπον.

Κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον λοιπόν, κατὰ τὸν ὁποῖον ἦτο εἰς τόσον μῖσος παράλογον ὁ Σαπρίκιος, ἐξήφθη καὶ πάλιν ὁ διωγμὸς κατὰ τῶν Χριστιανῶν, ἐπειδὴ ἀνέβησαν εἰς τὸν θρόνον τῆς βασιλείας ὁ Παραβάτης Ἰουλιανὸς καὶ ὁ ἀδελφός του Γάλλος, οἵτινες ἔστειλαν εἰς ὅλους τοὺς ἄρχοντας γράμματα νὰ παιδεύουν ἀνηλεῶς τοὺς πιστοὺς μὲ διάφορα κολαστήρια καὶ ὅσοι δὲν προσκυνήσουν τὰ εἴδωλα νὰ τοὺς δίδουν σκληρὸν καὶ πικρότατον θάνατον. Τοῦτο τὸ δόγμα ἔφθασε καὶ εἰς τὴν πόλιν εἰς τὴν ὁποίαν κατοικοῦσαν ὁ Νικηφόρος καὶ ὁ Σαπρίκιος, ὅστις ἦτο διὰ τὸ ἀξίωμα τῆς Ἱερωσύνης ἐπισημότερος. Τοῦτον ἥρπασαν εὐθὺς οἱ ὑπηρέται τοῦ ἡγεμόνος καὶ τὸν ἔφεραν ἔμπροσθεν αὐτοῦ εἰς ἐξέτασιν. Ἐρωτηθεὶς λοιπὸν τὸ σέβας, τὴν τάξιν, τὴν κλῆσιν καὶ τὰ λοιπά, ἀπεκρίθη· «Τὸ ὄνομά μου εἶναι Σαπρίκιος, εἰς δὲ τὸ σέβας εἶμαι Χριστιανὸς καὶ Ἱερεὺς τὸ ἀξίωμα». Ὁ ἡγεμών, διὰ νὰ τὸν κάμῃ νὰ φοβηθῇ τοῦ ἀνέγνωσε τὰ βασιλικὰ προστάγματα διὰ νὰ ἀκούσῃ τὰς ἀπειλὰς καὶ τὰς τιμωρίας τὰς ὁποίας διελάμβανον, ὁ δὲ Σαπρίκιος χωρὶς δειλίαν ἀπεκρίθη· «Ἡμεῖς, ὦ ἡγεμών, εἴμεθα πολὺ καλῶς διδαγμένοι ἀπὸ τὰς Θείας Γραφὰς τὰς ἀληθεῖς καὶ ἀξιοπίστους καὶ προσκυνοῦμεν ἕνα Θεὸν εἰς τὴν οὐσίαν εἰς τρία πρόσωπα ἀδιαιρέτως μεριζόμενον, τὸν ὁποῖον μόνον ὁμολογοῦμεν καὶ γνωρίζομεν Ποιητὴν ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων. Οἱ δὲ ἰδικοί σας θεοὶ τῶν Ἑλλήνων εἶναι μῦθοι ὄντως καὶ καταγέλασμα, ἐπειδὴ εἶναι ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων καὶ ἄχρηστα πλάσματα».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Α’ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Α’ τοῦ Σωτῆρος (324 -261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚ’ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ἁρμόζει ἐνταῦθα νὰ εἴπωμεν τοὺς τοῦ θείου Χρυσορρήμονος λόγους· «Ἀγάπης οὐδέν, οὔτε μεῖζον, οὔτε ἴσον ἐστιν, οὐδὲ αὐτὸ τὸ Μαρτύριον, ὃ πάντων ἐστὶ κεφάλαιον τῶν ἀγαθῶν, καὶ πῶς; Ἄκουσον. Ἀγάπη μὲν καὶ χωρὶς Μαρτυρίου ποιεῖ μαθητὰς τοῦ Χριστοῦ, Μαρτύριον δὲ χωρὶς ἀγάπης οὐκ ἂν ἰσχύσειε τοῦτο ἐργάσασθαι» (Λόγ. εἰς τὸν Μεγαλομάρτυρα Ρωμανόν). Καὶ πάλιν ἑρμηνεύων ὁ αὐτὸς θεῖος Πατὴρ τὸ τοῦ οὐρανοβάμονος Παύλου· «Ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις τὴν ἀγάπην, ἥτις ἐστὶ σύνδεσμος τῆς τελειότητος» (Κολασ. γ’ 14) λέγει· Ὃ δὲ θέλει εἰπεῖν, τοῦτό ἐστιν, ὅτι πάντα ἐκεῖνα αὕτη συσφίγγει· ὅπερ ἂν εἴπῃς ἀγαθόν, ταύτης ἀπούσης, οὐδέν ἐστιν, ἀλλὰ διαρρεῖ, οἷα γὰρ ἐάν τις ἔχῃ κατορθώματα, πάντα φροῦδα, ἀγάπης μὴ οὔσης» (Λόγ. η’ εἰς τὴν πρὸς Κολασσαεῖς). Καὶ πάλιν λέγει ὁ αὐτός, ὅτι οὐδὲ τοὺς ἀπίστους πρέπει νὰ μισῶμεν, ἀλλὰ τὰ πονηρὰ αὐτῶν δόγματα· «Τί οὖν φησιν, ἂν ἐχθροὶ ὦσι καὶ Ἕλληνες, οὐ δεῖ μισεῖν; μισεῖν μέν, οὐκ ἐκείνους δέ, ἀλλὰ τὸ δόγμα, οὐ τὸν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὴν πονηρὰν πρᾶξιν, τὴν διεφθαρμένην γνώμην· ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος ἔργον Θεοῦ, ἡ δὲ πλάνη ἔργον τοῦ διαβόλου· μὴ τοίνυν ἀναμίξῃς τὰ τοῦ Θεοῦ καὶ τὰ τοῦ διαβόλου» (Λόγ. εἰς τὴν α’ πρὸς Κορινθ.).

Ἁρμόδιον ἐπίσης εἶναι νὰ ἀναφέρωμεν ἐνταῦθα καὶ ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον γράφει ὁ Εὐεργετινὸς ἐν τῇ μβ’ ὑποθέσει (ἡμετέρα ἔκδοσις, τόμος Β’, διδ. 5). Ὅτι δηλαδὴ δύο ἀδελφοὶ συνελήφθησαν κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ διωγμοῦ, καὶ βασανισθέντες ἐρρίφθησαν ἐν τῇ φυλακῇ. Ἐπειδὴ δὲ διηγέρθη μεταξὺ αὐτῶν παροξυσμός τις καὶ λογοτριβή, ὁ μέν, μετανοήσας διὰ τοῦτο, παρεκίνει ἀμέσως καὶ τὸν ἀδελφόν του εἰς μετάνοιαν λέγων· «Αὔριον μέλλομεν νὰ τελειωθῶμεν διὰ τοῦ Μαρτυρίου, διὸ ἂς διαλύσωμεν τὴν ἔχθραν καὶ ἂς ἀγαπηθῶμεν», ὁ ἄλλος ὅμως δὲν ἐπείθετο. Τὴν ἐπιοῦσαν λοιπὸν ἐφέρθησαν καὶ οἱ δύο εἰς τὸ κριτήριον καὶ ἐβασανίσθησαν, ἐκεῖνος δὲ ὅς τις δὲν ἠθέλησε νὰ λύσῃ τὴν ἔχθραν, εὐθὺς μὲ τὴν πρώτην δοκιμὴν τῶν βασάνων ἐνικήθη καὶ ἠρνήθη τὸν Χριστόν. Ὅθεν ἠρώτησεν αὐτὸν ὁ ἄρχων· «Διατί χθὲς μετὰ τόσας βασάνους, τὰς ὁποίας ἐδοκίμασας, δὲν ἠρνήθης, νῦν δὲ τόσον ταχέως ἐνικήθης;». Ὁ δὲ ἀπεκρίθη· «Διότι χθὲς μὲν εἶχον ἀγάπην μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ μου, διὰ τοῦτο καὶ ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ μὲ ἐνεδυνάμωνε καὶ ὑπέμεινα τὰς βασάνους, νῦν δὲ ἐπειδὴ ἐμνησικάκησα κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ μου, διὰ τοῦτο ἐγυμνώθην ἀπὸ τὴν σκέπην τοῦ Θεοῦ καὶ ἀπὸ τὴν παρηγορίαν καὶ δύναμιν αὐτοῦ».