Τῇ Θ’ (9ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ.

τὰ ὁποῖα ἔλαβεν ἀπὸ τοὺς τυράννους διὰ τὴν πίστιν, ἐπειδὴ δὲν ἀφῆκε τὸ μῖσος καὶ νὰ συγχωρήσῃ τὸν ἀδελφόν του, ἐξέπεσε τῆς ἀξίας τοῦ Μαρτυρίου ὁ ἀλιτήριος καὶ ἐζημιώθη τὸν στέφανον τῆς ἀθλήσεως. Ὁ δὲ συμπαθὴς καὶ τῆς νίκης ἐπαξίως ἐπώνυμος καὶ τροπαιοφόρος Νικηφόρος, ἐπειδὴ ἐπόθει τὴν ἀγάπην καὶ ἐζήτει ἐκ καρδίας αὐτοῦ τὴν διαλλαγήν, ἠξιώθη παραδόξως τοῦ Μαρτυρίου ὁ πάνσοφος καὶ ἔλαβε χωρὶς κόπων καὶ πόνων τὸν στέφανον. Προσέχετε λοιπόν, ἀγαπητοὶ ἀναγνῶσται καὶ ἀκροαταί, καὶ φυλάγεσθε ὅσοι εἶσθε μνησίκακοι, νὰ μὴ πάθητε ὁμοίαν παρὰ Θεοῦ ἐγκατάλειψιν, ὡς ἔπαθεν ὁ προαναφερθεὶς ἄφρων Σαπρίκιος.

Οὗτος ἦτο ἀπὸ τὴν Ἀντιόχειαν [1], Ἱερεὺς τὸ ἀξίωμα καὶ εἶχε μεγάλην φιλίαν μὲ τὸν εὐλογημένον Νικηφόρον, ὅστις ἦτο κοσμικὸς καὶ δὲν εἶχε καμμίαν Ἐκκλησιαστικὴν ἀξίαν, ἀλλ’ ὅμως ἦτο πάντων τῶν Ἱερέων ἐναρετώτερος. Τοσαύτην δὲ φιλίαν εἶχε μὲ τὸν Σαπρίκιον, ὥστε ἐφαίνετο ὅτι ὁ εἷς ἔζη εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ ἑτέρου καὶ περιεπάτει μὲ τοὺς πόδας ἐκείνου καὶ ὡμίλει μὲ τὸ στόμα του καί, ἁπλῶς εἰπεῖν, εἶχον ἀμφότεροι μίαν βουλὴν καὶ γνώμην καὶ θέλησιν. Ἀλλ’ ὁ φθονερὸς ὄφις, μὴ ὑποφέρων νὰ βλέπῃ τοιαύτην ὁμόνοιαν, βασκαίνων τὸ ἀγαθὸν ὁ μισόκαλος, ἔβαλε μεταξὺ αὐτῶν τόσον σκάνδαλον, ὅσην ἀγάπην εἶχον πρότερον καὶ τόσον ἐμίσησεν ὁ εἷς τὸν ἄλλον, ὥστε δὲν ἠδύνατο νὰ τὸν ἴδῃ εἰς τὸ πρόσωπον, ἀλλὰ ἐγύριζεν ἀπὸ τὸν δρόμον, διὰ νὰ μὴ συναντηθῶσι. Διότι ἡ μεγάλη φιλία τρέπεται, κατὰ τὸν κοινὸν λόγον, εἰς ἔχθραν καὶ μῖσος ἄπειρον, καθὼς εἰς τούτους συνέβη. Πλὴν ὅμως, ὁ ἀγαθὸς Νικηφόρος, ὡς πρᾷος, ἐπιεικὴς καὶ μέτριος, γνωρίσας, ὅτι ὁ δαίμων ἦτο τὸ αἴτιον τῆς ἔχθρας, ἐφρόντιζε νὰ γίνῃ καὶ πάλιν διαλλαγὴ μεταξύ των, διὰ νὰ μὴ παροξύνεται ὁ φιλάνθρωπος.

Ταῦτα ἐσκέπτετο ὁ τοῦ Χριστοῦ δοῦλος γνήσιος Νικηφόρος, ἀλλὰ δὲν ἐτόλμα νὰ παρουσιασθῇ ὁ ἴδιος εἰς τὸν Σαπρίκιον, γνωρίζων τὴν πολλὴν ἐκείνου σκληρότητα. Ὅθεν ἔβαλε μεσίτας νὰ τὸν παρακαλέσουν πρὸς τοῦτο μὲ λόγια ἤρεμα, οἵτινες προσεπάθησαν πολὺ καὶ τοῦ εἶπον ὅσα δύνανται νὰ ταπεινώσουν καὶ τὴν πλέον ὀργίλην καὶ ὑπερήφανον ψυχὴν καὶ μὲ τόσους λόγους καὶ παραδείγματα ἐδοκίμασαν νὰ καταπραύνωσι τὸν θυμόν του, ὥστε καὶ λίθος ἐκ φύσεως ἐὰν ἦτο, ἤθελε γίνει μαλακώτερος· ἡ σκληροτέρα ὅμως καὶ ἀταπείνωτος τούτου καρδία δὲν μετεμελήθη ποσῶς νὰ τραπῇ πρὸς συμπάθειαν. Δὲν ἐνεθυμήθη τὴν προτέραν φιλίαν, ὁ ἄσπλαγχνος, οὔτε τὴν ἐντολὴν τοῦ Δεσπότου ὁ ἀσυνείδητος, μάλιστα ἐφ’ ὅσον ἦτο θύτης καὶ μαθητὴς τοῦ εἰρηνικοῦ καὶ πρᾳοτάτου Χριστοῦ, ὅστις ἔγινε θυσία


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Α’ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Α’ τοῦ Σωτῆρος (324 -261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚ’ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ἁρμόζει ἐνταῦθα νὰ εἴπωμεν τοὺς τοῦ θείου Χρυσορρήμονος λόγους· «Ἀγάπης οὐδέν, οὔτε μεῖζον, οὔτε ἴσον ἐστιν, οὐδὲ αὐτὸ τὸ Μαρτύριον, ὃ πάντων ἐστὶ κεφάλαιον τῶν ἀγαθῶν, καὶ πῶς; Ἄκουσον. Ἀγάπη μὲν καὶ χωρὶς Μαρτυρίου ποιεῖ μαθητὰς τοῦ Χριστοῦ, Μαρτύριον δὲ χωρὶς ἀγάπης οὐκ ἂν ἰσχύσειε τοῦτο ἐργάσασθαι» (Λόγ. εἰς τὸν Μεγαλομάρτυρα Ρωμανόν). Καὶ πάλιν ἑρμηνεύων ὁ αὐτὸς θεῖος Πατὴρ τὸ τοῦ οὐρανοβάμονος Παύλου· «Ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις τὴν ἀγάπην, ἥτις ἐστὶ σύνδεσμος τῆς τελειότητος» (Κολασ. γ’ 14) λέγει· Ὃ δὲ θέλει εἰπεῖν, τοῦτό ἐστιν, ὅτι πάντα ἐκεῖνα αὕτη συσφίγγει· ὅπερ ἂν εἴπῃς ἀγαθόν, ταύτης ἀπούσης, οὐδέν ἐστιν, ἀλλὰ διαρρεῖ, οἷα γὰρ ἐάν τις ἔχῃ κατορθώματα, πάντα φροῦδα, ἀγάπης μὴ οὔσης» (Λόγ. η’ εἰς τὴν πρὸς Κολασσαεῖς). Καὶ πάλιν λέγει ὁ αὐτός, ὅτι οὐδὲ τοὺς ἀπίστους πρέπει νὰ μισῶμεν, ἀλλὰ τὰ πονηρὰ αὐτῶν δόγματα· «Τί οὖν φησιν, ἂν ἐχθροὶ ὦσι καὶ Ἕλληνες, οὐ δεῖ μισεῖν; μισεῖν μέν, οὐκ ἐκείνους δέ, ἀλλὰ τὸ δόγμα, οὐ τὸν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὴν πονηρὰν πρᾶξιν, τὴν διεφθαρμένην γνώμην· ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος ἔργον Θεοῦ, ἡ δὲ πλάνη ἔργον τοῦ διαβόλου· μὴ τοίνυν ἀναμίξῃς τὰ τοῦ Θεοῦ καὶ τὰ τοῦ διαβόλου» (Λόγ. εἰς τὴν α’ πρὸς Κορινθ.).

Ἁρμόδιον ἐπίσης εἶναι νὰ ἀναφέρωμεν ἐνταῦθα καὶ ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον γράφει ὁ Εὐεργετινὸς ἐν τῇ μβ’ ὑποθέσει (ἡμετέρα ἔκδοσις, τόμος Β’, διδ. 5). Ὅτι δηλαδὴ δύο ἀδελφοὶ συνελήφθησαν κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ διωγμοῦ, καὶ βασανισθέντες ἐρρίφθησαν ἐν τῇ φυλακῇ. Ἐπειδὴ δὲ διηγέρθη μεταξὺ αὐτῶν παροξυσμός τις καὶ λογοτριβή, ὁ μέν, μετανοήσας διὰ τοῦτο, παρεκίνει ἀμέσως καὶ τὸν ἀδελφόν του εἰς μετάνοιαν λέγων· «Αὔριον μέλλομεν νὰ τελειωθῶμεν διὰ τοῦ Μαρτυρίου, διὸ ἂς διαλύσωμεν τὴν ἔχθραν καὶ ἂς ἀγαπηθῶμεν», ὁ ἄλλος ὅμως δὲν ἐπείθετο. Τὴν ἐπιοῦσαν λοιπὸν ἐφέρθησαν καὶ οἱ δύο εἰς τὸ κριτήριον καὶ ἐβασανίσθησαν, ἐκεῖνος δὲ ὅς τις δὲν ἠθέλησε νὰ λύσῃ τὴν ἔχθραν, εὐθὺς μὲ τὴν πρώτην δοκιμὴν τῶν βασάνων ἐνικήθη καὶ ἠρνήθη τὸν Χριστόν. Ὅθεν ἠρώτησεν αὐτὸν ὁ ἄρχων· «Διατί χθὲς μετὰ τόσας βασάνους, τὰς ὁποίας ἐδοκίμασας, δὲν ἠρνήθης, νῦν δὲ τόσον ταχέως ἐνικήθης;». Ὁ δὲ ἀπεκρίθη· «Διότι χθὲς μὲν εἶχον ἀγάπην μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ μου, διὰ τοῦτο καὶ ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ μὲ ἐνεδυνάμωνε καὶ ὑπέμεινα τὰς βασάνους, νῦν δὲ ἐπειδὴ ἐμνησικάκησα κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ μου, διὰ τοῦτο ἐγυμνώθην ἀπὸ τὴν σκέπην τοῦ Θεοῦ καὶ ἀπὸ τὴν παρηγορίαν καὶ δύναμιν αὐτοῦ».