ΦΙΛΗΜΩΝ, ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ καὶ ΑΡΡΙΑΝΟΣ οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες ὡς καὶ οἱ μετὰ τοῦ Ἁγίου Ἀρριανοῦ συναθλήσαντες Ἅγιοι Τέσσαρες Προτέκτορες [1] ἦσαν κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ τυράννου Διοκλητιανοῦ τοῦ βασιλεύσαντος κατὰ τὰ ἔτη σπδ’-τε’ (284-305), ὑπὸ τοῦ ὁποίου ἐκινήθη καὶ πάλιν διωγμὸς μέγας κατὰ τῶν Χριστιανῶν. Τότε ἦτο ἡγεμὼν εἰς τὴν Θηβαΐδα τῆς Αἰγύπτου ὁ Ἀρριανός [2], ὅστις εἰδωλολάτρης ὢν πρότερον ἐθανάτωσε πολλοὺς Χριστιανοὺς καὶ μάλιστα δύο, Ἀσκλᾶν καὶ Λεωνίδην [3] καλουμένους, τοὺς ὁποίους ἐβασάνισε μὲ διάφορα κολαστήρια.
Ἡμέραν δέ τινα, κατὰ τὴν ὁποίαν ὅλη ἡ χώρα ἦτο συνηθροισμένη εἰς τὸ θέατρον, ἔδειξεν ὁ ἡγεμὼν τὰ παιδευτήρια ὄργανα καὶ ἔλεγε πρὸς τοὺς περιεστῶτας μὲ βλέμμα ἄγριον· «Ὅσοι δὲν προσκυνήσουν τοὺς θεούς, θέλουν ἀποθάνει βιαίως μὲ ταῦτα τὰ κολαστήρια». Τότε πηδοῦν εἰς τὸ μέσον τοῦ θεάτρου ἄνδρες τριάκοντα ἑπτὰ καὶ καταγελῶντες τὰ ἄδικα τῶν τυράννων προστάγματα, ὡμολόγησαν τὸν Χριστὸν παρρησίᾳ οἱ γενναιότατοι. Εἷς δὲ ἐξ ἐκείνων, Ἀναγνώστης τὴν τάξιν, ὀνόματι Ἀπολλώνιος, βλέπων τὰ διάφορα εἴδη τῶν κολαστηρίων ἐδειλίασε καὶ ἵστατο εἰς δισταγμὸν τί νὰ πράξῃ ἀπὸ τὰ δύο, νὰ βασανισθῇ δηλαδὴ ὁμοῦ μὲ τοὺς ἄλλους, ἢ νὰ ἀρνηθῇ τὴν εὐσέβειαν. Ταῦτα σκεπτόμενος διελογίσθη νὰ μετέλθῃ μέθοδόν τινα, διὰ νὰ ἀποφύγῃ τὸν θάνατον, χωρὶς νὰ προσκυνήσῃ τὰ εἴδωλα· ἔτυχε δὲ τότε καὶ εὑρίσκετο πλησίον του Ἕλλην τις, εἰδωλολάτρης, Φιλήμων ὀνόματι, ὅστις ἔπαιζε τοὺς αὐλοὺς καὶ ἔδιδεν εἰς τοὺς ἀκροατὰς πολλὴν χαρὰν καὶ ἀπόλαυσιν μὲ ἐκεῖνα τὰ ὄργανα· διὰ τὴν τέχνην του δὲ ταύτην τὸν ὠνόμαζον χοραύλην καὶ τὸν ἠγάπα καὶ ὁ ἡγεμών, διότι ὅταν ἦτο εὔκαιρος, τὸν προσεκάλει καὶ ἔπαιζε. Τοῦτον τὸν Φιλήμονα ἐπλήρωσεν ὁ Ἀπολλώνιος, δώσας εἰς αὐτὸν τέσσαρα χρυσᾶ φλωρία, διὰ νὰ ἐνδυθῇ ἐκεῖνος τὰ ἰδικά του ἱμάτια, καὶ προσερχόμενος ἐνώπιον τοῦ ἄρχοντος νὰ προσποιηθῇ πρῶτον ὅτι εἶναι Χριστιανός, ἔπειτα ὅμως νὰ πεισθῇ δῆθεν καὶ νὰ θυσιάσῃ εἰς τὰ εἴδωλα, ὥστε νὰ νομίσουν ὅλοι ὅτι ὁ Ἀπολλώνιος προσέφερε θυσίαν εἰς αὐτά.
Ἐδέχθη λοιπὸν ὁ Φιλήμων καὶ ἐκδυθεὶς τὰ ἱμάτιά του, ἐνδύεται τὰ τοῦ Ἀπολλωνίου, σκεπάσας δὲ καὶ τὸ πρόσωπον του ὡς ἠδύνατο, ἐπῆγεν εἰς τὸ θέατρον. Ἀλλ’ ὁ πανάγαθος Θεός, ὅστις ἐπιθυμεῖ τὴν σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων, ᾠκονόμησεν ὡς παντοδύναμος καὶ ἔγινεν ἡ ὑπόκρισις ἀλήθεια, διὰ νὰ σωθοῦν καὶ οἱ δύο οὗτοι καὶ νὰ λάβουν τῆς νίκης τὸν στέφανον·